Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 4 árum.

Miðflokkurinn er stærsta popúlíska hreyfing Íslands

Blaða­mað­ur­inn Gabrí­el Benjam­in hef­ur ver­ið að rann­saka hug­tak­ið po­púl­isma frá byrj­un árs. Hann ger­ir grein fyr­ir þeim nið­ur­stöð­um sem liggja fyr­ir, en rann­sókn­in er enn í vinnslu.

Miðflokkurinn er stærsta popúlíska hreyfing Íslands
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Stofnaði Miðflokkinn eftir að hafa tapað sæti sínu sem formaður Framsóknarflokksins. Mynd: Pressphotos

Angar popúlisma teygja sig víða, og nú á 21. öld spretta blóm þessarar hreyfingar úti um allan heim. Forsetar, forsætisráðherrar, þingmenn og fleiri eru orðaðir við þessa hreyfingu, en þeir tilheyra ekki sama flokki eða tengslaneti, og lítið samráð virðist vera á milli þeirra.

Þeir kalla sig ekki sjálfir popúlista; orðið sjálft virðist vera baneitrað og er ósjaldan notað sem samheiti yfir lýðskrumara, öfgasinnaða hægri eða vinstri pólitík, eða þjóðernishyggju. Jafnvel þótt þessir stimplar eigi við í sumum tilvikum hjálpa þeir okkur ekki að skilja þessa hreyfingu. Popúlismi er samheiti yfir ólíkar stefnur og oft andstæðar, en bakvið hann er engu að síður viss hugmyndafræði sem hefur lengi verið til, en ekki náð fótfestu fyrr en á þessari öld.

Í kjölfar hnattvæðingar á tímum fjármagnskapítalisma og einkum eftir skell efnahagshrunsins fyrir áratug hefur eignarhald á verðmætum heimsins í síauknum mæli færst á hendur færri einstaklinga sem fara fyrir vikið með æ meiri völd. Þrátt fyrir að dregið hafi úr örbirgð víða um heim stendur velmegun í okkar heimshluta í stað eða verður ótryggari því það er erfiðara fyrir sístækkandi hóp að láta enda ná saman, hvað þá að uppfylla miðstéttardrauminn um að lifa þægilegu og öruggu lífi. Ungt fólk býr enn lengur í foreldrahúsum, með námslánaskuldir eða íbúðalánsskuldir vomandi yfir sér. Fleiri þurfa að vinna fleiri störf og lengri vinnudaga fyrir lægra kaup á sama tíma og framleiðsla og afköst aukast með hverju ári. Störfum í mörgum geirum fækkar vegna tækniþróunar, sem færir enn meira fé í vasa fyrirtækjaeigenda og minna til verkafólks.

Misskipting auðs er að aukast, og hvorki vinstri né hægri stjórnmálaflokkar virðast geta stemmt stigu við þeirri þróun – þvert á móti virðast hefðbundnir flokkar keppast við að þóknast fjármálaöflum sem borga fyrir dýrar kosningabaráttur þeirra. Leiðrétting innan hag- og peningakerfa virðist ekki duga lengur.

Öld ömurlega liðsins

Það er viss firring sem hefur náð kjölfestu í samfélaginu þar sem vaxandi hópur finnur fyrir mikilli fjarlægð frá hefðbundnum stjórnmálaflokkum. Þetta er þessi ömurlegi hópur (e. „the deplorables“) sem Hillary Clinton vísaði til í forsetakosningabaráttunni í Bandaríkjunum 2016, en það er einmitt talið að sá fjölmenni hópur hafi fylkt sér bakvið Donald Trump og tryggt honum sigur.
Gremja þessa ömurlega liðs hafði stigmagnast eftir átta ár undir stjórn Barack Obama.

Kosinn af þeim sem skildir voru eftirVelgengni Donald Trump hefur verið að hluta til rakið til þess að honum tókst að virkja reiði fólks sem var búið að fá nóg af hefðbundnum stjórnmálamönnum.

Obama var kosinn í byrjun kreppunnar með stefnuskrá sem einkenndist af von þegar allt virtist vonlaust; slagorð hans var Breyting sem við getur trúað á og Já, við getum það (e. „Change we can believe in“ og „Yes We Can“). Þrátt fyrir háleit loforð um framfarir var forsetatíð hans að mestu leyti án byltinga; efnahagsskútan réttist við og viðskiptalífið náði sér, en þrátt fyrir að réttindi hinna efnaminnstu hefðu aukist var kökunni ekki skipt upp á nýtt eins og margir höfðu vonast eftir.

Upplifun margra var að Obama hafi varið efnahagselítuna fremur en hagsmuni almennings, og arftaki hans, Hillary Clinton, var talin líkleg til að halda uppi þeirri stefnu. Áhangendur Bernie Sanders klufu í raun Demókrataflokkinn í tvennt með því að lýsa Clinton sem valdaelítu (e. „establishment“) andspænis hinum framsækna og róttæka Sanders.

Á hinum væng stjórnmála átti sér líka stað hallarbylting, en í stað þess að kjósa hefðbundinn frambjóðanda repúblikana, sem var í liði með viðskiptaelítu flokksins, var Trump valinn sem frambjóðandi flokksins. Hann lýsti sjálfum sér sem manni sem væri ekki hluti af spilltu elítunni í Washington, og að hann myndi berjast fyrir Jónum og Stínum landsins.

Atkvæði margra sem kusu Trump voru því uppreisn gegn óréttlátu kerfi og lögðu frekar traust sitt á mann sem hafði aldrei áður gegnt opinberu hlutverki. Í augum þessara kjósenda voru hefðbundnir vinstri flokkar ekki eitthvað til að treysta á. Þeir virtust ekki síður verða spillingu og hagsmunagæslu að bráð en hefðbundnir íhaldsflokkar. Auk þess birtust vinstri flokkar sem málsvarar menntaelítu sem berðist fyrir réttindum minnihlutahópa en gleymdu „litla manninum“ sem Trump sótti fylgi sitt til.

Trump Íslands

Á Íslandi var sagan svipuð þremur árum áður en Trump var kosinn. Fyrsta hreina vinstri stjórn Íslands hafði ekki verið afkastalaus og tekist að draga úr himinháum skuldum þjóðarbúsins, en það var gert með því að reisa við föllnu bankana í stað þess að uppfylla væntingar um að aflétta skuldabyrði, fram yfir ákveðin mörk. Frá janúar 2009 til loks nóvember 2011 voru rúmlega 2.200 fasteignir seldar nauðungarsölu í Hafnarfirði, Keflavík, og Reykjavík, en það eru fjórfalt fleiri eignir og á svipuðum tíma fyrir hrun.

Því er ekki ofsögum sagt að fjölmargir hafi misst heimili sín og staðið frammi fyrir mun verri kjörum en vonast hafi verið eftir þegar þessir flokkar voru kosnir. Á sama tíma urðu hinir ríku ríkari, og þeim tókst að halda í völd sín. Meðhöndlun ríkisstjórnarinnar á IceSave-málinu svokallaða var einnig mikið áfall fyrir marga þar sem hún virtist taka stöðu með fjármálaöflunum og gegn almennum borgurum.

Setti sig upp gegn elítunniSigur InDefence gegn IceSave samningunum var í senn sigur Sigmundar Davíðs og gaf honum orðstýr sem verndara Íslands gegn erlendum öflum.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson var nýkjörinn formaður Framsóknarflokksins þegar fyrsti IceSave-samningurinn var samþykktur af Alþingi, en Sigmundur var hávær meðlimur InDefence-hópsins sem barðist gegn ríkisábyrgð á IceSave-reikningum Landsbankans. Á meðan að valdhafar reyndu að selja þjóðinni að þessir samningar væru siðferðisleg skuld okkar allra var málinu stillt upp af InDefence-hópnum sem baráttu gegn ósanngjörnum skilmálum Breta og Hollendinga, sem átaka milli valdhafa og almennra þegna, elítunnar og almúgans. Sigur InDefence var einnig sigur Sigmundar, en hann endurskapaði Framsóknarflokkinn á þeim sjö árum sem hann var formaður hans og skilgreindi sig ítrekað sem málsvara almennings gegn erlendum hrægammasjóðum, gegn spilltri valdhafaelítu, og sem rödd alvöru Íslendinga.

Þessu viðhorfi og þessum töktum sem Trump og Sigmundur Davíð taka upp á á sinn eigin hátt deila þeir með mörgum öðrum sem eru bendlaðir við popúlisma að því leyti sem hann er andóf gegn valdaelítum, eins og Narendra Modi, forsætisráðherra Indlands; Bernie Sanders, forvalsframbjóðanda bandarískra demókrata fyrir forsetakosningarnar 2016; Marine Le Pen, leiðtoga frönsku Þjóðfylkingarinnar; Jeremy Corbyn, formann breska Verkamannaflokksins og fleiri.

Í skrifum Cas Mudde og Cristóbal Rovira Kaltwasser um popúlisma nefna þeir þrjár kjarnahugmyndir að baki popúlískra hreyfinga, en þær eru fólkið, elítan, og almannaviljinn. Slíkar hreyfingar einbeita sér gjarnan að Jónum og Stínum landsins, hreina og góða fólki samfélagsins sem vill bara vinna vinnuna sína, sjá sér og sínum farborða og lifa góðu lífi og vera gegnir borgarar. Það er nauðsynlegt fyrir svona hreyfingar að skilgreina sig í andstöðu við einhverja elítu sem fer með völd, en lykilatriðið er að þessi fjöldahreyfing sé að einhverju leyti beinn boðberi góða almenningsins gegn spilltu valdaelítum, hvort sem það eru peningaöfl, menntaelíta, fjölmiðlar, gráðugir innflytjendur eða aðrir hópar. Að lokum verður slík hreyfing að túlka með einhverjum hætti almannaviljann, en hann er ekki endilega almannavilji Jean-Jacques Rousseau, sem kom fram í samræðum allra borgara sem tóku þátt í að móta samfélag sitt, heldur er þessi almannavilji frekar byggður á einhvers konar almennri skynsemi sem allir sem eru ekki samdauna elítunum sjá skýrt.

Fylgið leiðtoganum

Annað einkenni popúlískra hreyfinga, samkvæmt Mudde og Kaltwasser, er að að baki þeim sé leiðtogi sem sé gæddur persónutöfrum og laðar að sér persónufylgi. Annars er þessum leiðtogum skipt í nokkra flokka, eins og heljarmennið með náðargáfu sem er gjarnan maður efnda, ekki nefnda, og sem gerir og talar eins og aðrir þora ekki. Slíkir leiðtogar vilja gjarnan verða alráðir og gera sig að körlum í krapinu með því að tala um íþróttir og beita kvenfyrirlitningu óspart. Ljósasta dæmið um slíkan leiðtoga er Silvio Berlusconi, fyrrverandi forsætisráðherra Ítalíu, sem er vellauðugur, heldur svallveislur og á fjölda fjölmiðla. 

Barðist gegn strákamenningu í pólitíkSarah Palin vakti mikla athygli þegar hún bauð sig fram sem varaforsetaefni Bandaríkjanna 2008, en taktar hennar eru gjarnan tengdir við popúlisma.

Konur geta líka verið leiðtogar popúlískra hreyfinga, en þær taka þá oft á sig kynjaðar hugmyndir um hvað er góð kona. Þær eru gjarnan sjálfskapaðar konur sem nýta sér kyn sitt til að benda á hvernig þær eru utanaðkomandi í leikjum elítunnar. Sarah Palin, varaforsetaefni repúblikana 2008, talaði til dæmis gjarnan um hvernig hún var á móti útilokandi strákamenningunni sem var ráðandi í bandarískum stjórnmálum; hún var því nátengdari fólkinu en elítunni því hún var ekki hluti af þessum strákaklúbbi. Jafnframt reyndi hún að karlgera sig með því að sýna sig sem útivistarmanneskju sem stundaði veiðar með strákunum í villtum víðernum Alaska.

Enn önnur gerð af popúlískum leiðtoga er utanaðkomandi innherjinn sem lítur ekki á sig sem atvinnustjórnmálamann, heldur nýgræðing sem hefur það eitt að markmiði að færa stjórnmál aftur til fólksins og í burtu frá spilltum atvinnustjórnmálamönnum.

Í raun og veru er slíkur einstaklingur oftast með sama bakgrunn, með sömu menntun og úr svipuðum forréttindahópi og aðrir stjórnmálamenn, og hefur verið virkur í stjórnmálum til lengri tíma. Dæmi um slíka leiðtoga eru til dæmis fyrrum forsætisráðherra Grikklands, Alexis Tsipras, og fyrrum forseti Brasilíu, Collor de Mello.

Blórabögglar og einföld sýn á stjórnmál

Fræðimenn eiga sífellt í erfiðleikum með að ná utan um öll afbrigði popúlismahreyfingarinnar sem er sjálf í mótun. Á meðan að Mudde og Kaltwasser gefa okkur viðmið fyrir hvað er og hvað er ekki popúlismi, þá flækjast skilgreiningar annarra fræðimanna oft fyrir þeim. Til fleiri ára var popúlismi nátengdur þjóðernispólitík og fjölluðu margir um þessi tvö fyrirbæri eins og þau væru eitt. Á meðan að það getur oft verið raunin, þá er það ekki alltaf staðan í dag – á Íslandi daðra popúlískar hreyfingar oft við þjóðræknar hugmyndir, en þær forðast að tengjast þjóðernispólitík eins og Íslenska þjóðfylkingin eða Frelsisflokkurinn gera.

Margaret Canovan er breskur stjórnspekingur sem hefur verið að skrifa um popúlisma frá 9. áratugnum, en hún greinir meðal annars í skrifum sínum að popúlískar hreyfingar eigi það til að leggja gífurlegt traust á leiðtogann. Vonin er sú að sterkur leiðtogi geti komist hjá skriffinnsku og farið á svig við staðnaðar og spilltar stofnanir til að koma á réttlæti.

Í augum hennar líta popúlistar á hið pólitíska svið sem óþarflega flókið til að réttlæta allar stofnanirnar sem hafa myndast í kringum það. Svör popúlista við flóknum vandamálum eru því einföld, og reiða sig oft á blóraböggla sem geta verið ýktir eða ímyndaðir andstæðingar.

Þessi sýn á popúlisma á í mörgum tilvikum við, en nær ekki utan um margar vinstrisinnaðar hreyfingar sem passa inn í skilgreiningu Mudde og Kaltwasser. Berlusconi eða Trump eru iðulega uppvísir að einföldunum á vanda og lausnum þeirra, en það má ekki segja hið sama um Corbyn og Sanders, sem veigra sér ekki við að ræða og greina flækjustig vandamála sem stjórnmál fást við.

Því legg ég til að innleiða þessa sýn Canovan inn í skilgreiningar þeirra Mudde og Kaltwasser, að mið- og hægri sinnaður popúlismi bjóði gjarnan fram einfalda sýn á svið stjórnmála, og að það sé í raun nóg að gott fólk leysi vandamál sem þvælast fyrir spillta fólkinu.

Þar að auki má gjarnan sjá í rótgrónum einingum, eins og flokk repúblikana eða Framsókn, sem verða yfirteknar af popúlískum leiðtogum eða hreyfingum minnkandi áhuga og áherslu á hugmyndafræðilega nálgun að vandamálum og sögulega arfleifð flokksins. Sýn þessara nýju eininga verður þess í stað hnitmiðuð, einfölduð og gjarnan sett fram án mikils rökstuðnings. Allir andstæðingar verða sjálfkrafa hluti af elítunni, því það er engin önnur hugsanleg ástæða til þess að vera gagnrýninn eða sýna efasemdir.

Hrökklaðist frá völdumSigmundur fór úr því að vera hetja fólksins eftir IceSave yfir í tragíska fígúru eftir Panamaskjölin.

Popúlískur leiðtogi Íslands

Á þeim árum sem Framsóknarflokkurinn var undir leiðsögn Sigmundar Davíðs var hann kjörið dæmi um flokk sem var yfirtekinn af popúlískri hreyfingu. Flokkurinn var stofnaður fyrir rúmri öld og er elsti starfandi stjórnmálaflokkur landsins. Þessi frjálslyndi miðjuflokkur hafði lengi barist fyrir réttindum bændastéttarinnar og hafði völd og ítök í krafti samvinnuhreyfingarinnar og einokunarstöðu sem hún hafði komið sér í, og hrundi með upplausn kaupfélaganna sem viðskiptavelda. Þrátt fyrir það tókst Framsóknarflokknum að viðhalda sér sem stjórnmálaafli, en hann kom sér í þá lykilstöðu að geta unnið bæði til vinstri og hægri, og hljóta nógu mikið fylgi til að komast í oddastöðu og ráða þannig hvaða flokkar kæmust til valda. Helmingaskiptareglan sem var við lýði tryggði flokknum áframhaldandi völd.

Staða flokksins veiktist á 21. öldinni, en Sjálfstæðisflokkurinn valdi til dæmis eftir alþingiskosningar 2007 að starfa frekar með Samfylkingunni en að taka Framsókn með sér í stjórn, þrátt fyrir að þeir flokkar ættu langa sögu saman í stjórnarstarfi og hefðu hlotið nógu mörg atkvæði til að mynda ríkisstjórn eftir þessar kosningar.

Þegar Sigmundur Davíð varð formaður flokksins janúar 2009 hafði hann aldrei setið á þingi og virkaði sem utanaðkomandi innherji. Faðir hans hafði verið þingmaður og hafði Sigmundur notið ýmissa forréttinda í lífi sínu, en hann stillti sér upp sem verndara íslenskrar menningar; íslenskt kjöt var til dæmis að hans mati gott og íslenskur matur almennt kjörinn megrunarkúr, en erlent kjöt var slæmt og fullt af toxoplasmosis sníkjudýrum.

Óháð skoðunum fólks á honum sem persónu færði Sigmundur ferskan blæ inn í flokk sem hafði staðnað og átti minna erindi til fólks. Eftir að nýta vel fjögur ár í stjórnarandstöðu varð hann forsætisráðherra 2013. Sú stjórnartíð sem tók við einkenndist einkum af kvörtunum hans og flokkssystkina út af stjórnarandstöðu sem var föst í pólitískum skotgröfum og vildi ekki aðstoða almúga landsins, þrátt fyrir að flokkur hans hafi sjálfur ítrekað beitt málþófi til að ná fram sínum vilja í stjórnarandstöðu.

Sigmundur Davíð var, líkt og Trump, óvæginn í garð fjölmiðla sem hann taldi snúa út úr orðum hans og voru samkvæmt honum annaðhvort að vinna fyrir innlenda eða erlenda efnahagselítu sem vildi koma höggi á hann. Viðtölum var neitað, ef fjölmiðlar höfðu fjallað gagnrýnið um hann, og þá var forðast að spyrja erfiðra spurninga.

Eftir eitt óvænt viðtal þar sem Sigmundur komst ekki hjá því að svara fyrir Wintris-fyrirtækið sem hann og kona hans áttu í skattaskjóli í Panama hrökklaðist Sigmundur frá völdum. Ári síðar sneri hann aftur inn á svið stjórnmála, þá formaður Miðflokksins sem hann stofnaði með öðru fyrrverandi framsóknarfólki.

Borin af víkingumVigdís Hauksdóttir endurtók marga af töktum formanns síns í kosningabaráttu Miðflokksins 2018, en þar stillti hún sér ítrekað upp gegn „spillta“ meirihlutanum.

Popúlískur leiðtogi Reykjavíkur

Miðflokkurinn fékk 775 fleiri atkvæði en Framsóknarflokkurinn í kosningunum 2017 sem má teljast merkilegt í ljósi þess að flokkurinn hafði ekki kynnt stefnuskrá sína fyrr en 13 dögum fyrir kosningar; kosningabarátta flokksins snerist um persónu Sigmundar Davíðs og fleiri áhrifamanna hins nýja flokks. Sérfræðingar sem rýndu í kosningarloforð Miðflokksins gáfu þeim næstlægstu einkunnina á eftir kosningaloforðum Flokki fólksins, en sagt var að Miðflokkurinn þyrfti að gera betur grein fyrir ýmsum útfærsluatriðum.

Í nýafstöðnum sveitarstjórnarkosningum vann Miðflokkurinn víða kosningasigur, og útrýmdi meðal annars Framsókn úr borginni. Miðflokkurinn hlaut 3.615 atkvæði, eða 6,1% af öllum atkvæðum, á meðan að Framsókn fékk aðeins 3,2%, eða 1.870 atkvæði, sem dugðu ekki til að ná fulltrúa inn.

Flokkarnir tveir deildu mörgum kosningaloforðum, eins og að bjóða frítt í strætó, vilja Sundabraut en vera á móti Borgarlínu, og að halda flugvellinum í Vatnsmýrinni. Þeir voru líka mannaðir af fólki sem hafði ári áður tilheyrt sama baklandi, en eðlismunur var á oddvitavali þeirra, þar sem Vigdís Hauksdóttir var mun sjóaðri, umdeildari og hafði mun meira persónufylgi.  

Vigdís hafði verið varaþingmaður fyrir Framsókn frá 1996 og gegnt ýmsum trúnaðarstörfum fyrir flokkinn áður en hún settist á þing 2009 í Reykjavík suður kjördæminu. Hún bauð sig ekki fram aftur fyrir Framsókn 2016 þegar Sigmundur hrökklaðist frá völdum. Hún var opinber stuðningsmaður Sigmundar og hlaut oddvitasæti nýs flokks hans í borgarstjórnarkosningum.

Í kosningabaráttu skilgreindi Miðflokkurinn sig ítrekað út frá andstöðu við tillögur ríkjandi meirihlutans og var Vigdís mjög gjörn á að grípa fram í þegar talsmenn meirihlutans tjáðu sig í kosningaþáttum. Vigdís lofaði að finna 10–15 milljarða í kerfinu með því að taka til í því og fækka stjórnarstöðum í borginni. „Ég ætla að fara inn á hverja einustu skrifstofu og sjá hvernig er hægt að hagræða,“ sagði hún í viðtali við DV. Með því móti taldi hún að hægt væri að lækka útsvar á síðari hluta kjörtímabilsins.

Flokkurinn talaði ítrekað fyrir úthverfum borgarinnar, þar sem megnið af íbúum hennar eru staðsettir, eins og þeir hefðu verið hunsaðir af fráfarandi meirihluta; í kostulegu myndbandi útlistaði Vigdís öll þau hverfi sem hluta af Reykjavík. Hún var þar að auki umkringd stórum vopnuðum mönnum í víkingafötum, og kom sífellt fram í þjóðlegum fötum. Í lýsingu myndbandsins er talað um mikilvægi þess að byggja upp alls staðar í borginni, en hvergi er útlistað í kosningagögnum hvað á að byggja í hverju hverfi eða auka þjónustu, heldur er einungis talað um að leysa umferðarteppur með mislægum gatnamótum, umferðarljósum og/eða hringtorgum.

Þegar sérfræðingar rýndu í skipulagsstefnur framboða til sveitarstjórnakosninga gáfu þeir kosningaloforðum Miðflokksins 2 í einkunn, sem var fjórða versta einkunnin á eftir Frelsisflokknum (1,7), Höfuðborgarlistanum (1,3), og Borgin okkar - Reykjavík (1).

Þar að auki liggur fyrir að mörg kosningaloforð flokksins, eins og að leggja Sundabraut, hefði Vigdís getað komið í gegn þegar hún var þingmaður Framsóknar fyrir Reykjavík suður, og formaður fjárlaganefndar; hún lagði fram sex frumvörp þegar hún var í stjórn og engin þeirra tengdust kosningaloforðum Miðflokksins 2018 eins og Sundabraut, flutningi á Landspítala eða staðsetningu Reykjavíkurflugvallar.

Vigdís tjáði sig skýrt hvar sem hún kom fram, en líkt og formaður hennar lagði hún mest upp úr því að vera í andstöðu við elítur landsins og skriffinnskuvæðingu borgarinnar, upphefja íslenska arfleifð, bjóða fram óútskýrðar lausnir með óljósar skírskotanir til almannavilja til breytinga og vera málsvari ömurlega fólksins.

Vegurinn fram á við

Nú þegar búið er að útlista ýmis einkenni popúlískra hreyfinga og skoða dæmi um slíkt hér á Íslandi er kannski auðvelt að álykta að það beri að hafna slíkum hreyfingum. Þessi grein er hins vegar ekki skoðunarpistill ætlaður til að segja til um hvað sé gott og hvað slæmt, heldur er þetta útdráttur úr lengri fræðilegri ritgerð sem varpar ljósi á þetta alþjóðlega fyrirbæri. Popúlismi í sjálfu sér er hvorki góður né slæmur, heldur er þetta hreyfing sem er andsvar við staðnaðri stöðu stjórnmálaflokka sem standa í mikilli fjarlægð frá verkamanna- og miðstétt.

Í víðlesinni og merkri bók sinni um öld reiðinnar, Age of Anger, útlistar Pankaj Mishra þá gríðarlega miklu reiði sem býr í samfélaginu í dag. Spámenn sem reyna að beisla þessa reiði til að fá völd leita gjarnan að einföldum lausnum við flóknum vandamálum. Svör þeirra liggja oft í einhvers konar afturkalli til náttúrunnar og eðli mannsins; til hreinnar karlmennsku sem er ómenguð af femínisma, jafnrétti og málefnum hinsegin og trans fólks; til fráhvarfs frá alþjóðlegu samstarfi yfir í sjálfstæð ríki sem einbeita sér að sínum innri málum. Brexit og einangrunarstefna Trumps eru lýsandi dæmi um þessa þróun.

Það hefur myndast víðs vegar um heiminn stór hópur sömu gerðar og ömurlega liðið sem Clinton talaði um. Fyrir þessa hópa hafa vinstri flokkar, þessir sem ættu að berjast fyrir þeirra málum, farið að fjalla um efni sem eru þeim fjarlæg og ala á menntasnobbi, á meðan hægri flokkar hafa tengt sig of mikið við fjármálaöflin og of lítið við hinn almenna borgara. Því samsama sífellt fleiri sig við hreyfingar sem fjalla um mál sem varða þá, jafnvel þótt þær fjalli líka um eitthvað sem það samsamar sig síður við, eins og útlendingaandúð, karlrembu og svo framvegis.

Kosningabarátta eins og Miðflokkurinn háði 2017 og 2018 virkar best þegar umfjöllun fjölmiðla er í kappræðustíl þar sem á annan tug framboða keppast um athygli kjósenda og ekki er rýnt djúpt í stefnuskrár, viðhorf og kosningaloforð. Flokkar eins og Miðflokkurinn fá einnig mikið brautargengi þegar aðrar stjórnmálahreyfingar ná ekki að koma málum sínum frá sér á skýran hátt, og þegar þær tala ekki um mál sem hafa beint áhrif á þennan áðurnefnda stækkandi hóp kjósenda.

Ljóst er að gömlu flokkarnir þurfa að aðlagast og hvort sem þeim líkar það vel eða illa þurfa þeir að læra af popúlískum hreyfingum ef þeir vilja ekki hljóta sömu örlög og Framsóknarflokkurinn fékk í nýafstöðnum borgarstjórnarkosningum og verða úreltir.

Þessi hnattræna firring mun ekki hverfa á næstunni. Popúlismi hefur afhjúpað kreppu stjórnmála og hefðbundinna flokka sem berjast í bökkum við að tengjast þreyttum kjósendum.

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið

Hrafnhildur Sigmarsdóttir
1
Pistill

Hrafnhildur Sigmarsdóttir

And­legt þrot Þor­gerð­ar

Um 40% ís­lenskra kvenna hafa orð­ið fyr­ir lík­am­legu/og eða kyn­ferð­is­legu of­beldi á lífs­leið­inni og heilsu­far þeirra tek­ur mið af því.
Fanney Birna Jónsdóttir ráðin nýr dagskrárstjóri Rásar 1
2
Fréttir

Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1

Stefán Ei­ríks­son út­varps­stjóri til­kynnti starfs­mönn­um RÚV í dag að Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir hefði ver­ið ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1 úr hópi 18 um­sækj­enda.
Í launaviðtali með móður sinni
3
Viðtal

Í launa­við­tali með móð­ur sinni

„Manni á að bera gæfa til þess að hætta á toppn­um og við hjón­in er­um að gera það,“ seg­ir Eg­ill Örn Jó­hanns­son sem kveð­ur sem fram­kvæmda­stjóri For­lags­ins. Í átta­tíu ár hef­ur fjöl­skyld­an starf­að við bóka­út­gáfu. Á hans tíma hef­ur hann séð margt og upp­lif­að.
Fólk þurfi að „rísa upp eða gefast upp“
4
Fréttir

Fólk þurfi að „rísa upp eða gef­ast upp“

Ragn­ar Þór Ing­ólfs­son formað­ur VR og Vil­hjálm­ur Birg­is­son, formað­ur Starfs­greina­sam­bands­ins og Verka­lýðs­fé­lags Akra­ness, gagn­rýndu Seðla­bank­ann og stjórn­völd harð­lega í út­varps­við­tali að morgni mánu­dags. „Við er­um ekki hæf, því mið­ur, við virð­umst ekki vera hæf til að stýra gjald­miðl­in­um okk­ar. Við er­um ekki hæf til að stýra efna­hags lands­ins. Við er­um ekki með hæft fólk til að vera í brúnni, bara því mið­ur, hvorki stjórn­mála­menn né fólk­ið í Seðla­bank­an­um,“ sagði Ragn­ar Þór.
Skaflinn fyrir stofuglugganum „er svona tveir metrar plús“
5
FréttirSnjóflóð í Neskaupstað

Skafl­inn fyr­ir stofu­glugg­an­um „er svona tveir metr­ar plús“

Eldri son­ur Odd­nýj­ar Lind­ar Björns­dótt­ur vildi taka með sér upp­á­halds­hlut­ina sína þeg­ar fjöl­skyld­an þurfti að rýma hús sitt í Nes­kaup­stað. Yngri son­ur­inn skil­ur hins veg­ar ekki í til­stand­inu og vill kom­ast út að leika.
Alræmdur sýknudómur í nauðgunarmáli í Svíþjóð
6
Erlent

Al­ræmd­ur sýknu­dóm­ur í nauðg­un­ar­máli í Sví­þjóð

Í lok fe­brú­ar féll um­deild­ur dóm­ur á öðru dóms­stigi í Sví­þjóð. Fimm­tug­ur karl­mað­ur var sýkn­að­ur af barnanauðg­un út frá því hvernig fórn­ar­lamb­ið, 10 ára stúlka, tal­aði um snert­ingu hans, Fjór­ir karl­kyns dóm­ar­ar töldu ósann­að að mað­ur­inn hefði far­ið með fing­urna inn í leggöng stúlk­unn­ar þar sem hún not­aði huhgtak sem sam­kvæmt orða­bók á að­eins við um ytri kyn­færi kvenna.
NATO hefur lýst áhyggjum af rannsóknamiðstöð Kína um norðurljósin
7
FréttirKína og Ísland

NATO hef­ur lýst áhyggj­um af rann­sóknamið­stöð Kína um norð­ur­ljós­in

Norð­ur­ljós­a­rann­sóknamið­stöð Ís­lands og Kína að Kár­hóli í Þing­eyj­ar­sýslu hef­ur ver­ið vand­ræða­mál inni í stjórn­kerf­inu um nokk­urra ára skeið. Guð­laug­ur Þór Þórð­ar­son, fyrr­ver­andi ut­an­rík­is­ráð­herra, furð­aði sig á mið­stöð­inni eft­ir að hann varð ut­an­rík­is­ráð­herra. Rann­sóknamið­stöð­in virð­ist hafa ver­ið ákveð­in og byggð nán­ast án póli­tískr­ar að­komu eða eft­ir­lits.

Mest lesið

  • Hrafnhildur Sigmarsdóttir
    1
    Pistill

    Hrafnhildur Sigmarsdóttir

    And­legt þrot Þor­gerð­ar

    Um 40% ís­lenskra kvenna hafa orð­ið fyr­ir lík­am­legu/og eða kyn­ferð­is­legu of­beldi á lífs­leið­inni og heilsu­far þeirra tek­ur mið af því.
  • Fanney Birna Jónsdóttir ráðin nýr dagskrárstjóri Rásar 1
    2
    Fréttir

    Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1

    Stefán Ei­ríks­son út­varps­stjóri til­kynnti starfs­mönn­um RÚV í dag að Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir hefði ver­ið ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1 úr hópi 18 um­sækj­enda.
  • Í launaviðtali með móður sinni
    3
    Viðtal

    Í launa­við­tali með móð­ur sinni

    „Manni á að bera gæfa til þess að hætta á toppn­um og við hjón­in er­um að gera það,“ seg­ir Eg­ill Örn Jó­hanns­son sem kveð­ur sem fram­kvæmda­stjóri For­lags­ins. Í átta­tíu ár hef­ur fjöl­skyld­an starf­að við bóka­út­gáfu. Á hans tíma hef­ur hann séð margt og upp­lif­að.
  • Fólk þurfi að „rísa upp eða gefast upp“
    4
    Fréttir

    Fólk þurfi að „rísa upp eða gef­ast upp“

    Ragn­ar Þór Ing­ólfs­son formað­ur VR og Vil­hjálm­ur Birg­is­son, formað­ur Starfs­greina­sam­bands­ins og Verka­lýðs­fé­lags Akra­ness, gagn­rýndu Seðla­bank­ann og stjórn­völd harð­lega í út­varps­við­tali að morgni mánu­dags. „Við er­um ekki hæf, því mið­ur, við virð­umst ekki vera hæf til að stýra gjald­miðl­in­um okk­ar. Við er­um ekki hæf til að stýra efna­hags lands­ins. Við er­um ekki með hæft fólk til að vera í brúnni, bara því mið­ur, hvorki stjórn­mála­menn né fólk­ið í Seðla­bank­an­um,“ sagði Ragn­ar Þór.
  • Skaflinn fyrir stofuglugganum „er svona tveir metrar plús“
    5
    FréttirSnjóflóð í Neskaupstað

    Skafl­inn fyr­ir stofu­glugg­an­um „er svona tveir metr­ar plús“

    Eldri son­ur Odd­nýj­ar Lind­ar Björns­dótt­ur vildi taka með sér upp­á­halds­hlut­ina sína þeg­ar fjöl­skyld­an þurfti að rýma hús sitt í Nes­kaup­stað. Yngri son­ur­inn skil­ur hins veg­ar ekki í til­stand­inu og vill kom­ast út að leika.
  • Alræmdur sýknudómur í nauðgunarmáli í Svíþjóð
    6
    Erlent

    Al­ræmd­ur sýknu­dóm­ur í nauðg­un­ar­máli í Sví­þjóð

    Í lok fe­brú­ar féll um­deild­ur dóm­ur á öðru dóms­stigi í Sví­þjóð. Fimm­tug­ur karl­mað­ur var sýkn­að­ur af barnanauðg­un út frá því hvernig fórn­ar­lamb­ið, 10 ára stúlka, tal­aði um snert­ingu hans, Fjór­ir karl­kyns dóm­ar­ar töldu ósann­að að mað­ur­inn hefði far­ið með fing­urna inn í leggöng stúlk­unn­ar þar sem hún not­aði huhgtak sem sam­kvæmt orða­bók á að­eins við um ytri kyn­færi kvenna.
  • NATO hefur lýst áhyggjum af rannsóknamiðstöð Kína um norðurljósin
    7
    FréttirKína og Ísland

    NATO hef­ur lýst áhyggj­um af rann­sóknamið­stöð Kína um norð­ur­ljós­in

    Norð­ur­ljós­a­rann­sóknamið­stöð Ís­lands og Kína að Kár­hóli í Þing­eyj­ar­sýslu hef­ur ver­ið vand­ræða­mál inni í stjórn­kerf­inu um nokk­urra ára skeið. Guð­laug­ur Þór Þórð­ar­son, fyrr­ver­andi ut­an­rík­is­ráð­herra, furð­aði sig á mið­stöð­inni eft­ir að hann varð ut­an­rík­is­ráð­herra. Rann­sóknamið­stöð­in virð­ist hafa ver­ið ákveð­in og byggð nán­ast án póli­tískr­ar að­komu eða eft­ir­lits.
  • Bæjarstjóri gagnrýnir skipun Klausturmanns í starf lögreglustjóra í Vestmannaeyjum
    8
    Fréttir

    Bæj­ar­stjóri gagn­rýn­ir skip­un Klaust­ur­manns í starf lög­reglu­stjóra í Vest­manna­eyj­um

    Bæj­ar­stjór­inn í Vest­manna­eyj­um seg­ir Jón Gunn­ars­son vænt­an­lega hafa kom­ist að þeirri nið­ur­stöðu að það væri heppi­leg og smekk­leg ráð­stöf­un að skipa Karl Gauta Hjalta­son sem lög­reglu­stjóra „eft­ir þá kven­fyr­ir­litn­ingu og al­mennu mann­fyr­ir­litn­ingu sem mér og fleir­um var sýnd á Klaust­urs­b­ar hér um ár­ið. Þar var hinn ný­skip­aði lög­reglu­stjóri þátt­tak­andi.“
  • Greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum hefur tvöfaldast á tveimur árum
    9
    Greining

    Greiðslu­byrði af óverð­tryggð­um lán­um hef­ur tvö­fald­ast á tveim­ur ár­um

    Greiðslu­byrði af óverð­tryggðu 50 millj­ón króna láni á breyti­leg­um vöxt­um nálg­ast nú 400 þús­und krón­ur á mán­uði. Um fjórð­ung­ur allra lána eru óverð­tryggð og fast­ir óverð­tryggð­ir vext­ir þús­unda heim­ila losna í ár.
  • Einn sjötti íbúða á Akureyri í eigu aðila utan sveitarfélagsins
    10
    Fréttir

    Einn sjötti íbúða á Ak­ur­eyri í eigu að­ila ut­an sveit­ar­fé­lags­ins

    Hátt í 1.500 íbúð­ir á Ak­ur­eyri eru í eigu fólks eða lög­að­ila sem hafa heim­il­is­festi ann­ars stað­ar. Ak­ur­eyri sker sig frá sveit­ar­fé­lög­un­um á höf­uð­borg­ar­svæð­inu.

Mest lesið í vikunni

Lögreglurannsókn spillt á kynferðisbroti starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn
1
Viðtal

Lög­reglu­rann­sókn spillt á kyn­ferð­is­broti starfs­manns sum­ar­búða fyr­ir fötl­uð börn

Níu ára göm­ul stelpa greindi frá kyn­ferð­is­broti af hálfu starfs­manns sum­ar­búða fyr­ir fötl­uð börn í Reykja­dal. Eng­ar verklags­regl­ur voru til stað­ar til að taka á slík­um mál­um og lög­reglu­rann­sókn var spillt. For­eldr­ar stúlk­unn­ar lýsa mál­inu sem „hel­víti frá upp­hafi til enda“.
Svíar sitja uppi með íslenska raðnauðgarann Geirmund
2
Fréttir

Sví­ar sitja uppi með ís­lenska raðnauðg­ar­ann Geir­mund

37 ára Ís­lend­ing­ur, sem ver­ið hef­ur bú­sett­ur í Sví­þjóð frá fæð­ingu, hef­ur fjór­um sinn­um ver­ið dæmd­ur fyr­ir kyn­ferð­isof­beldi gegn kon­um auk fleiri brota. Mál manns­ins, Geir­mund­ar Hrafns Jóns­son­ar, hef­ur vak­ið spurn­ing­ar um hvort hægt sé að vísa hon­um úr landi. Geir­mund­ur hélt 25 ára konu fang­inni í marga klukku­tíma síð­ast­lið­ið sum­ar og beitti hana grófu of­beldi.
Hrafnhildur Sigmarsdóttir
3
Pistill

Hrafnhildur Sigmarsdóttir

And­legt þrot Þor­gerð­ar

Um 40% ís­lenskra kvenna hafa orð­ið fyr­ir lík­am­legu/og eða kyn­ferð­is­legu of­beldi á lífs­leið­inni og heilsu­far þeirra tek­ur mið af því.
Þórður Snær Júlíusson
4
Leiðari

Þórður Snær Júlíusson

Þeir sem vilja hræða fólk til að kjósa sig

Okk­ur stend­ur ekki ógn af flótta­fólki. Okk­ur stend­ur ógn af fólki sem el­ur á ótta með lyg­um, dylgj­um og mann­vonsku til að ná skamm­tíma­ár­angri í stjórn­mál­um, með mikl­um og al­var­leg­um af­leið­ing­um á ís­lenskt sam­fé­lag til lengri tíma.
Dómur kveðinn upp í máli blaðamanna gegn Páli Vilhjálmssyni
5
Fréttir

Dóm­ur kveð­inn upp í máli blaða­manna gegn Páli Vil­hjálms­syni

Blaða­mað­ur og rit­stjóri stefndu blogg­ara fyr­ir ærumeið­andi að­drótt­an­ir á síð­asta ári. Hann full­yrti að þeir bæru, beina eða óbeina, ábyrgð á byrlun og stuldi á síma.
Fanney Birna Jónsdóttir ráðin nýr dagskrárstjóri Rásar 1
6
Fréttir

Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1

Stefán Ei­ríks­son út­varps­stjóri til­kynnti starfs­mönn­um RÚV í dag að Fann­ey Birna Jóns­dótt­ir hefði ver­ið ráð­in nýr dag­skrár­stjóri Rás­ar 1 úr hópi 18 um­sækj­enda.
Í launaviðtali með móður sinni
7
Viðtal

Í launa­við­tali með móð­ur sinni

„Manni á að bera gæfa til þess að hætta á toppn­um og við hjón­in er­um að gera það,“ seg­ir Eg­ill Örn Jó­hanns­son sem kveð­ur sem fram­kvæmda­stjóri For­lags­ins. Í átta­tíu ár hef­ur fjöl­skyld­an starf­að við bóka­út­gáfu. Á hans tíma hef­ur hann séð margt og upp­lif­að.

Mest lesið í mánuðinum

Skutlað sextán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“
1
Viðtal

Skutl­að sex­tán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“

Ingi­björg Lára Sveins­dótt­ir var sex­tán ára þeg­ar henni var ek­ið á Litla-Hraun í heim­sókn­ir til manns sem afplán­aði átta ára dóm fyr­ir full­komna am­feta­mín­verk­smiðju. Hún seg­ir sorg­legt að starfs­fólk hafi ekki séð hættu­merk­in þeg­ar hún mætti. Eng­inn hafi gert at­huga­semd við ald­ur henn­ar, þeg­ar henni var vís­að inn í her­bergi með steyptu rúmi þar sem henn­ar beið tölu­vert eldri mað­ur með hættu­leg­an af­brota­fer­il.
Skilin eftir með fanga á Litla-Hrauni: „Hræðilega vont“
2
Edda Falak#1

Skil­in eft­ir með fanga á Litla-Hrauni: „Hræði­lega vont“

Ingi­björg Lára Sveins­dótt­ir var í slag­togi við fanga á tán­ings­aldri og fór reglu­lega í heim­sókn­ir á Litla-Hraun. Eng­inn gerði at­huga­semd­ir við ung­an ald­ur henn­ar eða þroska.
Þekkt fólk í viðskiptalífinu á bak við vindmyllurnar
3
Úttekt

Þekkt fólk í við­skipta­líf­inu á bak við vind­myll­urn­ar

Er­lend stór­fyr­ir­tæki eru helstu leik­end­ur þeg­ar kem­ur að hugs­an­legri virkj­un vinds á Ís­landi. Í því skyni hafa þau feng­ið til liðs við sig fjölda fyrr­ver­andi þing­manna. Þá liggja þræð­ir inn í ís­lenska stjórn­sýslu og allt inn í rík­is­stjórn Ís­lands þeg­ar kem­ur að vindorku­verk­efn­um sem gætu velt millj­örð­um króna.
Einsemdin verri en hungrið
4
ViðtalKostnaðurinn af fátæktinni

Ein­semd­in verri en hungr­ið

Syst­ir Lalla Johns, sem óx upp úr sama jarð­vegi, fór í aðra átt, klár­aði fjór­ar há­skóla­gráð­ur, en slapp ekki und­an byrði bernsk­unn­ar. Rósa Ólöf Ólafíu­dótt­ir grein­ir frá slæmri með­ferð yf­ir­valda á fá­tæku fólki, þar sem hungr­ið var ekki versta til­finn­ing­in.
Ræstingafyrirtækið Dagar velti öllum kjarasamningshækkunum út í verðlag
5
Fréttir

Ræst­inga­fyr­ir­tæk­ið Dag­ar velti öll­um kjara­samn­ings­hækk­un­um út í verð­lag

Ræst­inga­fyr­ir­tæk­ið Dag­ar hækk­aði launa­lið í þjón­ustu­samn­ing­um sín­um um sem nam allri taxta­hækk­un í kjara­samn­ing­um SA og SGS. Þá sendi fyr­ir­tæk­ið við­skipta­vin­um sín­um bak­reikn­inga fyr­ir aft­ur­virkri hækk­un kjara­samn­ing­anna. Yf­ir tveir millj­arð­ar króna hafa ver­ið greidd­ir út í arð til hlut­hafa fyr­ir­tæk­is­ins á síð­ustu sjö ár­um. Stærstu eig­end­ur Daga eru Ein­ar og Bene­dikt Sveins­syn­ir.
Lögreglurannsókn spillt á kynferðisbroti starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn
6
Viðtal

Lög­reglu­rann­sókn spillt á kyn­ferð­is­broti starfs­manns sum­ar­búða fyr­ir fötl­uð börn

Níu ára göm­ul stelpa greindi frá kyn­ferð­is­broti af hálfu starfs­manns sum­ar­búða fyr­ir fötl­uð börn í Reykja­dal. Eng­ar verklags­regl­ur voru til stað­ar til að taka á slík­um mál­um og lög­reglu­rann­sókn var spillt. For­eldr­ar stúlk­unn­ar lýsa mál­inu sem „hel­víti frá upp­hafi til enda“.
Þórður Snær Júlíusson
7
Leiðari

Þórður Snær Júlíusson

Það er ver­ið að tala við ykk­ur

Það er fá­tækt á Ís­landi. Mis­skipt­ing eykst og byrð­arn­ar á venju­legt fólk þyngj­ast. Á með­an læt­ur rík­is­stjórn Ís­lands eins og ástand­ið komi henni ekki við og hún geti ekk­ert gert.

Mest lesið í mánuðinum

  • Skutlað sextán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“
    1
    Viðtal

    Skutl­að sex­tán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“

    Ingi­björg Lára Sveins­dótt­ir var sex­tán ára þeg­ar henni var ek­ið á Litla-Hraun í heim­sókn­ir til manns sem afplán­aði átta ára dóm fyr­ir full­komna am­feta­mín­verk­smiðju. Hún seg­ir sorg­legt að starfs­fólk hafi ekki séð hættu­merk­in þeg­ar hún mætti. Eng­inn hafi gert at­huga­semd við ald­ur henn­ar, þeg­ar henni var vís­að inn í her­bergi með steyptu rúmi þar sem henn­ar beið tölu­vert eldri mað­ur með hættu­leg­an af­brota­fer­il.
  • Skilin eftir með fanga á Litla-Hrauni: „Hræðilega vont“
    2
    Edda Falak#1

    Skil­in eft­ir með fanga á Litla-Hrauni: „Hræði­lega vont“

    Ingi­björg Lára Sveins­dótt­ir var í slag­togi við fanga á tán­ings­aldri og fór reglu­lega í heim­sókn­ir á Litla-Hraun. Eng­inn gerði at­huga­semd­ir við ung­an ald­ur henn­ar eða þroska.
  • Þekkt fólk í viðskiptalífinu á bak við vindmyllurnar
    3
    Úttekt

    Þekkt fólk í við­skipta­líf­inu á bak við vind­myll­urn­ar

    Er­lend stór­fyr­ir­tæki eru helstu leik­end­ur þeg­ar kem­ur að hugs­an­legri virkj­un vinds á Ís­landi. Í því skyni hafa þau feng­ið til liðs við sig fjölda fyrr­ver­andi þing­manna. Þá liggja þræð­ir inn í ís­lenska stjórn­sýslu og allt inn í rík­is­stjórn Ís­lands þeg­ar kem­ur að vindorku­verk­efn­um sem gætu velt millj­örð­um króna.
  • Einsemdin verri en hungrið
    4
    ViðtalKostnaðurinn af fátæktinni

    Ein­semd­in verri en hungr­ið

    Syst­ir Lalla Johns, sem óx upp úr sama jarð­vegi, fór í aðra átt, klár­aði fjór­ar há­skóla­gráð­ur, en slapp ekki und­an byrði bernsk­unn­ar. Rósa Ólöf Ólafíu­dótt­ir grein­ir frá slæmri með­ferð yf­ir­valda á fá­tæku fólki, þar sem hungr­ið var ekki versta til­finn­ing­in.
  • Ræstingafyrirtækið Dagar velti öllum kjarasamningshækkunum út í verðlag
    5
    Fréttir

    Ræst­inga­fyr­ir­tæk­ið Dag­ar velti öll­um kjara­samn­ings­hækk­un­um út í verð­lag

    Ræst­inga­fyr­ir­tæk­ið Dag­ar hækk­aði launa­lið í þjón­ustu­samn­ing­um sín­um um sem nam allri taxta­hækk­un í kjara­samn­ing­um SA og SGS. Þá sendi fyr­ir­tæk­ið við­skipta­vin­um sín­um bak­reikn­inga fyr­ir aft­ur­virkri hækk­un kjara­samn­ing­anna. Yf­ir tveir millj­arð­ar króna hafa ver­ið greidd­ir út í arð til hlut­hafa fyr­ir­tæk­is­ins á síð­ustu sjö ár­um. Stærstu eig­end­ur Daga eru Ein­ar og Bene­dikt Sveins­syn­ir.
  • Lögreglurannsókn spillt á kynferðisbroti starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn
    6
    Viðtal

    Lög­reglu­rann­sókn spillt á kyn­ferð­is­broti starfs­manns sum­ar­búða fyr­ir fötl­uð börn

    Níu ára göm­ul stelpa greindi frá kyn­ferð­is­broti af hálfu starfs­manns sum­ar­búða fyr­ir fötl­uð börn í Reykja­dal. Eng­ar verklags­regl­ur voru til stað­ar til að taka á slík­um mál­um og lög­reglu­rann­sókn var spillt. For­eldr­ar stúlk­unn­ar lýsa mál­inu sem „hel­víti frá upp­hafi til enda“.
  • Þórður Snær Júlíusson
    7
    Leiðari

    Þórður Snær Júlíusson

    Það er ver­ið að tala við ykk­ur

    Það er fá­tækt á Ís­landi. Mis­skipt­ing eykst og byrð­arn­ar á venju­legt fólk þyngj­ast. Á með­an læt­ur rík­is­stjórn Ís­lands eins og ástand­ið komi henni ekki við og hún geti ekk­ert gert.
  • Kalkþörungafélagið staðið að skattaundanskotum
    8
    Afhjúpun

    Kalk­þör­unga­fé­lag­ið stað­ið að skattaund­an­skot­um

    Eig­end­ur Ís­lenska kalk­þör­unga­fé­lags­ins á Bíldu­dal hafa ár­um sam­an keypt af­urð­ir verk­smiðj­unn­ar á und­ir­verði og flutt hagn­að úr landi. Skatt­ur­inn komst að þeirri nið­ur­stöðu eft­ir að hafa rann­sak­að skatt­skil fé­lags­ins á fimm ára tíma­bili. Á 15 ára starfs­tíma verk­smiðj­unn­ar hef­ur hún aldrei greitt tekju­skatt. „Við er­um ekki skattsvik­ar­ar,“ seg­ir for­stjóri fé­lags­ins.
  • Svíar sitja uppi með íslenska raðnauðgarann Geirmund
    9
    Fréttir

    Sví­ar sitja uppi með ís­lenska raðnauðg­ar­ann Geir­mund

    37 ára Ís­lend­ing­ur, sem ver­ið hef­ur bú­sett­ur í Sví­þjóð frá fæð­ingu, hef­ur fjór­um sinn­um ver­ið dæmd­ur fyr­ir kyn­ferð­isof­beldi gegn kon­um auk fleiri brota. Mál manns­ins, Geir­mund­ar Hrafns Jóns­son­ar, hef­ur vak­ið spurn­ing­ar um hvort hægt sé að vísa hon­um úr landi. Geir­mund­ur hélt 25 ára konu fang­inni í marga klukku­tíma síð­ast­lið­ið sum­ar og beitti hana grófu of­beldi.
  • Aðalsteinn hélt eldræðu á landsfundi - „Mér er algjörlega misboðið“
    10
    Fréttir

    Að­al­steinn hélt eldræðu á lands­fundi - „Mér er al­gjör­lega mis­boð­ið“

    Að­al­steinn Bald­urs­son verka­lýðs­forkólf­ur hélt ræðu á lands­þingi Vinstri grænna í dag þar sem hann skaut föst­um skot­um að for­ystu Efl­ing­ar og for­dæmdi þá hat­ursorð­ræðu sem hef­ur grass­er­að inn­an verka­lýðs­hreyf­ing­ar­inn­ar sem og í stjórn­mál­un­um. „Oft­ar en ekki, eru þetta að­il­ar sem standa ut­an stétt­ar­fé­laga eða eru óvirk­ir fé­lags­menn. Menn sem vilja ala á óein­ingu inn­an hreyf­ing­ar­inn­ar og fá sem flest læk á sín­ar færsl­ur fyr­ir róg­burð og ærumeið­ing­ar,“ sagði hann.

Nýtt efni

Ásmundur: Ástandið á Suðurnesjum að verða „ógnvænlegt og óbærilegt“ vegna fjölda hælisleitenda
Fréttir

Ásmund­ur: Ástand­ið á Suð­ur­nesj­um að verða „ógn­væn­legt og óbæri­legt“ vegna fjölda hæl­is­leit­enda

Þing­mað­ur Sjálf­stæð­is­flokks­ins skóf ekki ut­an af því í ræðu­stól Al­þing­is í vik­unni þeg­ar hann fór mik­inn um ástand­ið á Suð­ur­nesj­um hvað hús­næð­is­mál varð­ar. Þing­mað­ur Sam­fylk­ing­ar­inn­ar seg­ir að stjórn­mála­menn þurfi að gæta orða sinna til að magna ekki upp óæsku­leg við­brögð í af­ar við­kvæmri stöðu á þessu svæði.
Halldór Benjamín hættir hjá Samtökum atvinnulífsins
Fréttir

Hall­dór Benja­mín hætt­ir hjá Sam­tök­um at­vinnu­lífs­ins

Hall­dór Benja­mín Þor­bergs­son sem hef­ur stað­ið í ströngu í kjara­bar­átt­unni að und­an­förnu hef­ur ákveð­ið að láta af störf­um sem fram­kvæmda­stjóri Sam­taka at­vinnu­lífs­ins. Í sum­ar hef­ur hann störf sem for­stjóri Reg­ins fast­eigna­fé­lags.
Lísa í Sjávarútvegslandi
Kjartan Páll Sveinsson
Aðsent

Kjartan Páll Sveinsson

Lísa í Sjáv­ar­út­vegslandi

Kjart­an Páll Sveins­son seg­ir að þau sem reyna að fylgj­ast með stefnu­mót­un í sjáv­ar­út­vegs­mál­um á Ís­landi þessi miss­er­in tengi ef­laust við raun­ir Lísu í Undralandi þar sem ekk­ert var sem sýnd­ist.
Áframhaldandi halli, mildur hvalrekaskattur, bankasala og lítið aðhald
Greining

Áfram­hald­andi halli, mild­ur hval­reka­skatt­ur, banka­sala og lít­ið að­hald

Fimm ára fjár­mála­áætl­un er ætl­að að hjálpa til við að berja nið­ur verð­bólgu og slá á þenslu. Þar eru boð­að­ar skatta­hækk­an­ir, sem sum­ar eru út­færð­ar og aðr­ar alls ekki, að­halds­að­gerð­ir og eigna­sala. Heim­ild­in greindi það helsta sem er að finna í áætl­un­inni.
BSRB-félög undirrita kjarasamninga til eins árs
Fréttir

BSRB-fé­lög und­ir­rita kjara­samn­inga til eins árs

Fjór­tán að­ild­ar­fé­lög BSRB, sam­tals með um fjór­tán þús­und fé­lags­menn, hafa náð sam­komu­lagi um gerð skamm­tíma­kjara­samn­inga við rík­ið og Reykja­vík­ur­borg. At­kvæða­greiðslu um samn­ing­ana mun ljúka 14. apríl.
Vantrauststillaga á dómsmálaráðherra felld
Fréttir

Van­traust­stil­laga á dóms­mála­ráð­herra felld

Alls greiddu 35 þing­menn at­kvæði gegn van­traust­stil­lögu á Jón Gunn­ars­son dóms­mála­ráð­herra á Al­þingi í dag. 22 sögðu já og einn greiddi ekki at­kvæði. For­sæt­is­ráð­herr­ann sagði í um­ræð­um um til­lög­una að rík­is­stjórn­ar­sam­starf­ið stæði styrk­um fót­um.
Við, jaðartilfellið
Jón Trausti Reynisson
Pistill

Jón Trausti Reynisson

Við, jað­ar­til­fell­ið

Vext­ir hús­næð­is­lána eru orðn­ir hærri en yf­ir­drátt­ar­vext­ir voru fyr­ir skömmu síð­an. Töl­urn­ar sýna að Seðla­bank­inn blés upp verð­bólg­una og olli óstöð­ug­leika sem hann á lög­bund­ið að fyr­ir­byggja.
Fuglaflensuveiran sýnir aðlögun að spendýrum
Fréttir

Fuglaflensu­veir­an sýn­ir að­lög­un að spen­dýr­um

Skæð fuglaflensa geis­ar enn í Evr­ópu, einu og hálfu eft­ir að far­ald­ur­inn hófst. Far­fugl­arn­ir fara einn af öðr­um að lenda á Ís­landi eft­ir dvöl á vetr­ar­stöðv­um sín­um nær mið­baug. „Mikl­ar lík­ur eru á því að ís­lensk­ir far­fugl­ar geti ver­ið sýkt­ir vegna þess að marg­ar teg­und­ir þeirra koma frá sýkt­um svæð­um í Evr­ópu,“ seg­ir sér­greina­dýra­lækn­ir ali­fugla­sjúk­dóma hjá MAST.
Skortur á orku til jöfnunar gerir vindorkuáform lítt raunhæf
Fréttir

Skort­ur á orku til jöfn­un­ar ger­ir vindorku­áform lítt raun­hæf

Raf­orku­fyr­ir­tæk­in hér­lend­is búa að lít­illi sem engri orku sem hægt er að selja einka­að­il­um til að jafna orku­fram­boð frá vind­myll­um. Af þeim sök­um eru áform um stór­fellda upp­bygg­ingu vindorku­vera í eigu einka­að­ila svo gott sem óraun­hæf.
Bæjarstjóri gagnrýnir skipun Klausturmanns í starf lögreglustjóra í Vestmannaeyjum
Fréttir

Bæj­ar­stjóri gagn­rýn­ir skip­un Klaust­ur­manns í starf lög­reglu­stjóra í Vest­manna­eyj­um

Bæj­ar­stjór­inn í Vest­manna­eyj­um seg­ir Jón Gunn­ars­son vænt­an­lega hafa kom­ist að þeirri nið­ur­stöðu að það væri heppi­leg og smekk­leg ráð­stöf­un að skipa Karl Gauta Hjalta­son sem lög­reglu­stjóra „eft­ir þá kven­fyr­ir­litn­ingu og al­mennu mann­fyr­ir­litn­ingu sem mér og fleir­um var sýnd á Klaust­urs­b­ar hér um ár­ið. Þar var hinn ný­skip­aði lög­reglu­stjóri þátt­tak­andi.“
Vilja að rýnt verði í bútasaumskennt rekstrarumhverfi fjölmiðla
Fréttir

Vilja að rýnt verði í bútasaumskennt rekstr­ar­um­hverfi fjöl­miðla

Þing­menn frá Við­reisn, Pír­öt­um, Sam­fylk­ingu og Flokki fólks­ins vilja að starfs­hóp­ur verði sett­ur á lagg­irn­ar til að skoða stöðu ís­lenskra fjöl­miðla, með það að mark­miði að leggja til að­gerð­ir til að jafna stöðu fjöl­miðla, hvort sem þeir eru inn­lend­ir eða er­lend­ir, í einka­eigu eða rík­is­eigu.
400 nýjar milljónir á ári til einkarekinna miðla og draga á úr umsvifum RÚV á samkeppnismarkaði
Greining

400 nýj­ar millj­ón­ir á ári til einka­rek­inna miðla og draga á úr um­svif­um RÚV á sam­keppn­ismark­aði

Stuðn­ing­ur rík­is­sjóðs við einka­rekna fjöl­miðla verð­ur auk­inn um 400 millj­ón­ir króna á ári sam­kvæmt fyr­ir­liggj­andi fjár­mála­áætl­un. Fram­lag til þeirra verð­ur því rúm­lega tvö­fald­að. Fram­lög til RÚV úr rík­is­sjóði verða 1,5 millj­arði krón­um hærri 2028 en þau eru í ár en vinna á að draga úr um­svif­um rík­is­mið­ils­ins á aug­lýs­inga­mark­aði.

Mest lesið undanfarið ár

  • Jón Baldvin við nemanda: „Viltu hitta mig eftir næsta tíma“
    1
    Rannsókn

    Jón Bald­vin við nem­anda: „Viltu hitta mig eft­ir næsta tíma“

    Fimmtán ára stúlka í Haga­skóla hélt dag­bók vor­ið 1970 þar sem hún lýs­ir kyn­ferð­is­leg­um sam­skipt­um við Jón Bald­vin Hanni­bals­son sem þá var 31 árs gam­all kenn­ari henn­ar. Í bréfi sem hann sendi stúlk­unni seg­ist hann vilja stinga af frá öllu og liggja í kjöltu henn­ar.
  • Fylgdi móður sinni í einkaflugvél
    2
    Eigin Konur#75

    Fylgdi móð­ur sinni í einka­flug­vél

    Ragn­heið­ur er að­eins 15 ára göm­ul en hún fór með mömmu sinni til Nor­egs með einka­flug­vél að sækja bræð­ur sína. Sam­fé­lags­miðl­ar gera börn­um kleift að tjá sig op­in­ber­lega og hef­ur Ragn­heið­ur ver­ið að segja sína sögu á miðl­in­um TikT­ok. Hún tal­ar op­in­skátt um mál­ið sitt eft­ir að barna­vernd og sál­fræð­ing­ur brugð­ust henni. Hvenær leyf­um við rödd barna að heyr­ast? Í þessu við­tali seg­ir Ragn­heið­ur stutt­lega frá því sem hún er nú þeg­ar að tala um á TikT­ok og hver henn­ar upp­lif­un á ferða­lag­inu til Nor­egs var.
  • Fjölskyldan flakkaði milli hjólhýsa og hótela: Gagnrýnir að barnavernd skyldi ekki grípa fyrr inn í
    3
    Eigin Konur#82

    Fjöl­skyld­an flakk­aði milli hjól­hýsa og hót­ela: Gagn­rýn­ir að barna­vernd skyldi ekki grípa fyrr inn í

    „Ég byrj­aði alla morgna á að spyrja hvert ég ætti að koma eft­ir skóla, því mað­ur vissi aldrei hvar mað­ur myndi vera næstu nótt,“ seg­ir Guð­rún Dís sem er 19 ára. Í við­tali við Eig­in Kon­ur seg­ir hún frá upp­lif­un sinni af því að al­ast upp hjá móð­ur með áfeng­is­vanda. Hún seg­ir að líf­ið hafa breyst mjög til hins verra þeg­ar hún var 12 ára því þá hafi mamma henn­ar byrj­að að drekka. Þá hafi fjöl­skyld­an misst heim­il­ið og eft­ir það flakk­að milli hjól­hýsa og hót­ela. Guð­rún Dís vildi segja frá sinni hlið mála eft­ir að móð­ir henn­ar op­in­ber­aði sögu sína á YouTu­be. Guð­rún Dís hef­ur lok­að á öll sam­skipti við hana. Guð­rún seg­ir að þó mamma henn­ar glími við veik­indi eigi hún ekki að bera ábyrgð á henni. Hún gagn­rýn­ir starfs­fólk barna­vernd­ar fyr­ir að hafa ekki grip­ið inn í miklu fyrr. Ábyrgð­ar­mað­ur og rit­stjóri Eig­in kvenna er Edda Falak.
  • Þar sem ósýnilega fólkið býr í borginni
    4
    Viðtal

    Þar sem ósýni­lega fólk­ið býr í borg­inni

    „Þetta var ör­ugg­asti stað­ur­inn minn,“ seg­ir Alma Lind Smára­dótt­ir þeg­ar hún opn­ar inn í ruslageymslu í bíla­kjall­ara í Reykja­vík. Þarna bjó hún hluta þeirra þriggja ára sem hún þvæld­ist um göt­ur bæj­ar­ins. Borg­in sést í öðru ljósi þeg­ar hún er séð með aug­um heim­il­is­lausra, ósýni­lega fólks­ins, þeirra sem flest­ir líta fram hjá eða hrekja burt. Ít­ar­legt og einlgæt við­tal við Ölmu Lind birt­ist í 162. tölu­blaði Stund­ar­inn­ar og má lesa í heild á slóð­inni: htt­ps://stund­in.is/grein/16051/
  • „Ég get ekki lifað við þessa lygi“
    5
    Viðtal

    „Ég get ekki lif­að við þessa lygi“

    Sig­ur­laug Hreins­dótt­ir seg­ir lög­regl­una hafa brugð­ist þeg­ar dótt­ir henn­ar hvarf fyr­ir fimm ár­um síð­an. Nefnd um eft­ir­lit með störf­um lög­reglu ger­ir fjöl­marg­ar at­huga­semd­ir við fram­göngu lög­reglu í mál­inu og bein­ir til­mæl­um um úr­bæt­ur til rík­is­lög­reglu­stjóra. „Ég biðst ein­lægr­ar af­sök­un­ar,“ skrif­ar Grím­ur Gríms­son, sem var hamp­að sem hetju og tók á móti við­ur­kenn­ingu sem mað­ur árs­ins. „Það var ótrú­lega sárt,“ seg­ir Sig­ur­laug. Sér hafi ver­ið fórn­að fyr­ir ímynd lög­regl­unn­ar.
  • „Hann hefur ekki beðist afsökunar“
    6
    Fréttir

    „Hann hef­ur ekki beðist af­sök­un­ar“

    Tón­list­ar­mað­ur­inn Auð­unn Lúth­ers­son, sem kall­ar sig Auð­ur, hef­ur við­ur­kennt að hafa far­ið „yf­ir mörk“ í sam­skipt­um við kon­ur. Kon­ur lýsa ágengni og meið­andi fram­komu sem hann hafi aldrei axl­að ábyrgð á.
  • Helga Sif og Gabríela Bryndís
    7
    Eigin Konur#80

    Helga Sif og Gabrí­ela Bryn­dís

    Helga Sif stíg­ur nú fram í við­tali við Eig­in kon­ur eft­ir að barns­fað­ir henn­ar birti gerð­ar­dóm í for­sjár­deilu þeirra og nafn­greindi hana og börn­in á Face­book. Helga Sif og börn­in hafa lýst and­legu og kyn­ferð­is­legu of­beldi föð­ur­ins og börn­in segj­ast hrædd við hann. Sál­fræð­ing­ar telja hann engu að síð­ur hæf­an fyr­ir dómi. Nú stend­ur til að færa 10 ára gam­alt lang­veikt barn þeirra til föð­ur­ins með lög­reglu­valdi. Gabrí­ela Bryn­dís er sál­fræð­ing­ur og einn af stofn­end­um Lífs án of­beld­is og hef­ur ver­ið Helgu til að­stoð­ar í mál­inu. Ábyrgð­ar­mað­ur og rit­stjóri Eig­in kvenna er Edda Falak.
  • Lifði af þrjú ár á götunni
    8
    Viðtal

    Lifði af þrjú ár á göt­unni

    Alma Lind Smára­dótt­ir end­aði á göt­unni eft­ir að hún missti son sinn frá sér. Þar þvæld­ist hún um í þrjú ár með sár sem náðu aldrei að gróa. Þeg­ar hún varð barns­haf­andi á ný mætti barna­vernd á fæð­ing­ar­deild­ina og fór fram á að hún myndi af­sala sér barn­inu.
  • „Hann var ekki að kaupa aðgengi að mér þegar hann lánaði mér pening“
    9
    Afhjúpun

    „Hann var ekki að kaupa að­gengi að mér þeg­ar hann lán­aði mér pen­ing“

    Katrín Lóa Kristrún­ar­dótt­ir þótt­ist hepp­in þeg­ar henni var tjáð af vinnu­veit­anda sín­um, Helga Vil­hjálms­syni í Góu, að hann gæti lán­að henni fyr­ir út­borg­un í íbúð. Hún hefði þó aldrei þeg­ið slíkt lán ef hún hefði vit­að hvað það hefði í för með sér en Katrín Lóa lýs­ir því að eft­ir lán­veit­ing­una hafi hún þurft að sitja und­ir kyn­ferð­is­legri áreitni Helga svo mán­uð­um skipti. Helgi bið­ur Katrínu Lóu af­sök­un­ar á fram­ferði sínu.
  • Mata-veldið: Skattaundanskot og samkeppnisbrot í skjóli ríkisins
    10
    Úttekt

    Mata-veld­ið: Skattaund­an­skot og sam­keppn­is­brot í skjóli rík­is­ins

    Mata-systkin­in og fyr­ir­tæki þeirra hafa ít­rek­að ver­ið gerð aft­ur­reka með við­skiptaflétt­ur sem fólu í sér að koma mörg hundruð millj­óna hagn­aði und­an skatti. Á sama tíma og fyr­ir­tæki fjöl­skyld­unn­ar byggja hagn­að sinn á sölu mat­væla und­ir toll­vernd, hafa þau greitt há­ar sekt­ir fyr­ir sam­keppn­is­brot og lagst í ómælda vinnu við að kom­ast und­an því að greiða skatta hér á landi, með við­skiptaflétt­um í gegn­um þekkt skatta­skjól.