Í loftslagsbreytingum felast ekki ógnir heldur tækifæri og efnahagslegur ávinningur. Þetta er inntak kosningaáherslna Sjálfstæðisflokksins í loftslags- og umhverfismálum. Flokkurinn telur þannig að í loftslagsmálum séu tækifæri fyrir bændur til að ná fram aukinni arðsemi og að í aðgerðum sem ráðast þurfi í til að stemma stigu við loftslagsbreytingum felist „efnahagsleg tækifæri“. Hvergi er minnst á samdrátt í neyslu og engin markmið eru sett fram um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Sjálfstæðisflokkurinn vill ekki nýta „boð og bönn“ til að draga úr mengun eða sóun heldur „jákvæða hvata“.

Auka á einkarekstur og veg einkaframtaksins, einfalda á regluverk, fækka á ríkisstofnunum og draga ríkið út úr fyrirtækjarekstri, tryggja samkeppnishæfni og beita jákvæðum hvötum en ekki boðum og bönnum. Þetta eru leiðarstefin í kosningastefnu Sjálfstæðisflokksins í flestum málaflokkum. Hins vegar er sjaldnast nefnt hvernig einfalda eigi regluverk, hvaða ríkisstofnanir megi missa sín, með hvaða hætti samkeppnishæfni verði tryggð eða hvaða jákvæðu hvötum skuli beita.

Sjálfstæðisflokkurinn hélt flokksráðsfund sinn um liðna helgi og samþykkti þar stjórnmálaályktun sem jafnframt inniheldur kosningaáherslur flokksins. Mikið er lagt upp úr því að flokkurinn hafi mótað þá efnahagsstefnu sem fylgt hafi verið á Íslandi frá árinu 2013 og áfram eigi að vinna eftir þeirri stefnu.

Sóttvarnaraðgerðir miðist ekki við stöðu Landspítala

Fyrst er þó tiltekið að flokkurinn telur að slaka verði á sóttvarnaraðgerðum í ljósi þess að nær öll þjóðin sé bólusett. „Sóttvarnaaðgerðir til lengri tíma geta ekki tekið mið af stöðu Landspítala heldur þarf skipulag og stjórnun spítalans að taka mið af aðstæðum á hverjum tíma,“ segir í stjórnmálaályktuninni en tilgreint að auka verði svigrúm heilbrigðiskerfisns, bæði fjárhagslega og skipulagslega. Ekki kemur fram hversu mikið eigi að auka svigrúmið fjárhagslega, né hvert það fjármagn á að renna.

Í ályktuninni er vikið nánar að skipulagi heilbrigðisþjónustu og þar er tiltekið að draga þurfi úr annarri starfsemi Landspítala en bráðalækningum rannsóknum og háskólakennslu, sem og stærri og flóknari aðgerðum og sóttvörnum. Til þess að svo megi vera þurfi að styrkja samstarf við aðrar heilbrigðisstofnanir, sérfræðilækna og aðra sjáflstætt starfandi aðila.

Í umfjöllun um heilbrigðismál er ítrekað að nýta eigi einkaframtakið mun betur og markvissar, meðal annars svo almenningur og heilbrigðisstarfsfólk eigi kost á fleiri en einum valkosti þegar kemur að sjúkrahússtarfsemi og almennri heilbrigðisþjónustu. Hins vegar segir einnig að „langir biðlistar og tvöfalt heilbrigðiskerfi eru þjóðarskömm í velferðarsamfélagi þar sem allir eiga að njóta góðrar þjónustu án tillits til efnahags eða þjóðfélagsstöðu“. Ganga þurfi frá samningum við rekstraraðila í heilbrigðisþjónustu segja á lögbundna þjónustutryggingu. „Sjúkratryggingar beri ábyrgð á því að sá sem þarf á þjónustu að halda fái hana innan ákveðins tíma – ásættanlegs biðtíma.“

Boða sérstaka lífeyrisuppbót

Hvað varðar velferðarmál boðar Sjálfstæðisflokkurinn að taka eigi upp sérstaka lífeyrisuppbót til fólks sem hafi áunnið sér takmörkuð lífeyrisréttindi með viðbótargreiðslu úr lífeyrissjóði sem skerðist ekki vegna annarra tekna fólks. Ekki kemur fram hver sú upphæð gæti orðið né við hvaða mörk lífeyrisgreiðslna á að miða, og þar af leiðandi er ekkert mat lagt á hver kostnaður gæti skapast með slíkum uppbótargreiðslum.

Í frekari umfjöllun um málefni eldri borgara segir ennfremur að byggja verði upp öfluga dagþjónustu, fjölga þjónustuíbúðum og hjúkrunarrýmum. Ekki er tilgreint hver flokkurinn telur vera þörfina á rýmum á hjúkrunarheimilum eða nauðsynlega fjölgun þjónustuíbúða. Þá er ekki tiltekið hversu háum fjárhæðum ætti að veita til þessara verkefna. Hins vegar er tiltekið að ástæða sé til að nýta í meira mæli sjálfstætt starfandi fyrirtæki á þessu sviði.

Sjálfstæðisflokkurinn telur þörf á að bæta kjör öryrkja, með því að endurskoða tryggingakerfi þeirra frá grunni og tryggja fjárhagslegt sjálfstæði þeirra. Ekkert kemur fram um hækkun á lífeyri í þeim efnum en flokkurinn vill að stuðlað sé að því að öryrkjar hafi ávinning af því að afla sér tekna á almennum vinnumarkaði, án þess að verða fyrir skerðingu á örorkulífeyri.  

Rekstur ríkissjóðs verði jákvæður við lok kjörtímabilsins

Í umfjöllun um efnahagsmál segir að markmiðið sé að rekstur ríkissjóðs verði orðinn jákvæður fyrir lok næsta kjörtímabils. Það verði fyrst og fremst gert með auknum útflutningstekjum og umbótum í opinberum rekstri. Hverjar þær auknu útflutningstekjur eiga að vera er ekki tilgreint en að öllum líkindum er ekki síst verið að vísa til ferðaþjónustunnar. Í sérstökum kafla um hana er enda sagt að ferðaþjónusta sé og verði einn af máttarstólpum íslenskrar atvinnusköpunar og gjaldeyrisöflunar og tryggja verði samkeppnishæfni hennar og stilla gjaldheimtu í hóf. Ekkert kemur fram um hvernig samkeppnishæfni greinarinnar verði tryggð og með öllu er óljóst til hvaða gjaldheimtu er verið að vísa.

Í frekari umfjöllun um efnahagsmál er tiltekið að forgangsraða þurfi verkefnum og virkja einkaframtakið betur við veitingu opinberrar þjónustu. Hvaða forgangsröðun er um að ræða er ekki nefnt sérstaklega en víða í kosningastefnunni er hins vegar fjallað um einkaframtakið og aukna aðkomu einkaaðila að verkefnum hins opinbera. Nefnt er að Sjálfstæðisflokkurinn hafi haft forgöngu um að fækka ríkisstofnunum og miðað við hversu mikil áhersla er lögð á að halda eigi áfram á þeirri vegferð sem flokkurinn hafi leitt í efnahagsmálum síðustu átta árin má gera ráð fyrir að ríkisstofnunum verði áfram fækkað fái Sjálfstæðisflokkurinn ráðið. Hvaða ríkisstofnanir geti átt von á að lenda undir hnífnum er ekki tilgreint, nema að möguleg sameining Samkeppniseftirlitsins og Neytendastofu er nefnd. Hvergi er talað um beinan niðurskurð á ríkisútgjöldum í kosningastefnunni.

Vilja einfalda regluverk en nefna fá dæmi

Í stjórnmálaályktuninni hreykir Sjálfstæðisflokkurinn sér af því að skattkerfisbreytingar sem hann hafi haft forystu um frá árinu 2013 hafi miðað að því að létta byrðar launafólks og styrkja afkomu fyrirtækja. Í kosningastefnu flokksins eru hins vegar ekki boðaðar handfastar aðgerðir í skattamálum, hvorki lækkun skatta, hækkun eða aðrar breytingar á skattkerfinu. Þá er ekki að finna stefnumál sem augljóst er að muni afla ríkissjóði beinharðra tekna.

Í umfjöllun um atvinnulíf er lögð mikil áhersla á að einfalda regluverk. Almennt er talað með þeim hætti en fá dæmi tiltekin um hamlandi regluverk sem þurfi að breyta. Þó er tilgreint í kafla um landbúnaða að regluverk megi ekki hamla nýsköpun, svo sem sölu afurða beint frá býli.

Þá er einnig fjallað um byggingageirann og vill Sjálfstæðisflokkurinn lækka byggingakostnað, sem sé einn sá hæsti í Evrópu og fasteignaverð því hærra en það þurfi að vera. „Sjálfstæðisflokkurinn ætlar að leiða útgönguna út úr frumskógi reglugerða og hamlandi opinberra afskipta af byggingariðnaðinum.“ Ekki er fjallað um hvað í regluverkinu sé svo hamlandi.

Ekki ógn heldur tækifæri

Í landbúnaðarkaflanum er sett fram sú skoðun að loftslagsmál séu ekki ógn heldur tækifæri. Landbúnaður sé mikilvægur í aðgerðum í loftslagsmálum og ekki verði um það deilt að loftslagsmál muni leika lykilhlutverk í þróun íslensks landbúnaðar. „Hér er ekki um ógn að ræða heldur tækifæri fyrir bændur til að ná fram aukinni hagkvæmni og arðsemi.“

Svo vikið sé að loftslagsmálum og náttúruvernd, eins og þeir málaflokkar eru kynntir í stefnu flokksins, birtist ítrekað sú skoðun að í loftslagsmálum felist miklir möguleikar. Þannig segir að Sjálfstæðisflokkurinn sé og ætli áfram að vera leiðandi í aðgerum sem séu nauðsynlegar til að stemma stigu við loftslagsbreytingum. „Í aðgerðunum felast efnahagsleg tækifæri,“ segir í ályktun flokksins.

Fullyrt er að loftslagsmál og orkumál verði ekki skilin að og að staða Íslands sé í flestu öfundsverð enda séu ómetanleg tækifæri fyrir landið til að verða leiðandi í grænni orkubyltingu, hverfa frá notkun jarðefnaeldsneytis og taka upp umhverfisvæna orkugjafa. Efnahagslegur ávinningur þess sé mikill enda verji Íslendingar árlega á bilinu 80 til 120 milljörðum í kaup á eldsneyti.

Hvergi er fjallað um tímasetningar er varða orkuskipti. Engin loftslagsmarkmið eru heldur nefnd í stefnunni, ekki er fjallað um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda, hvorki er varðar hlutafall eða tímamörk.

Að mati Sjálfstæðisflokksins er eignarrétturinn og einkaframtakið besta náttúruverndin og ber að virkja einstaklinginn með jákvæðum hvötum í þeim efnum. Þá er tilgreint að ráðast þurfi í markvissar aðgerðir til að draga úr plastmengun, „án boða og banna. Hvatar til breyttrar umgengni um plast eru hvað árangursríkastir.“ Ekki kemur fram hvaða hvata á að nýta í þeim efnum.

Flokknum er tíðrætt um jákvæða hvata enda segir í næstu málsgrein um umhverfismál að á „grunni jákvæðra hvata“ geti framleiðendur, smásalar og neytendur minnkað matarsóun „um helming á næstum [svo] tíu árum.“ Hvaðan það mat er fengið kemur ekki fram og ekki er heldur tilgreint hvaða jákvæðu hvata flokkurinn vill nota í þessum efnum.

Hóflegt og sanngjarnt gjald

Í umfjöllun um sjávarútveg er lögð áhersla á að um sé að ræða burðarás í atvinnulífi um land allt. „Nauðsynlegt er að gjaldheimta í sjávarútvegi dragi ekki úr samkeppnishæfni á alþjóðamarkaði og fjárfestingu í greininni.“ Frekar er fjallað um nýtingu auðlinda síðar í ályktuninni og þar er tilgreint að „þær atvinnugreinar sem nýta náttúruauðlindir í eigu hins opinbera eiga að greiða hóflegt og sanngjarnt gjald fyrir. Þá þarf að gæta þess að nýtingar- og eignarréttur sé virtur í hvívetna.“ Ekki er tilgreint hvað sanngjarnt gjald eða hóflegt sé og ekki er minnst á neinar breytingar á afgjaldi fyrir fiskveiðiauðlindina sérstaklega.

Sem fyrr er það eitt grunnstefið í stefnu flokksins að afskipti ríkisins af atvinnumálum séu með minnsta móti. Þannig eigi ríkið ekki að standa í fyrirtækjarekstri og draga eigi það út úr samkeppnisrekstri. Því sé mikilvægt að ríkið selji eignarhluti sína í fjármálafyrirtækjum á næstu árum.

Í stefnu flokksins er varðar samgöngur kemur fram að flokkurinn fagni áformum um stóraukin framlög til samgönguframkvæmda á höfuðborgarsvæðinu. Ráðst eigi í það sem flokkurinn kallar flýtiframkvæmdir í samgöngum „á grundvelli fjölbreyttari fjármögnunar og samstarfs við einkaaðila, en þannig er hægt að ná fram hraðari uppbyggingu samgöngumannvirkja“. Er Sundabraut sérstaklega nefnd í þessu samhengi. Reykjavíkurflugvöllur á þá að verða óskertur í Vatnsmýri þar til annar jafn góður eða betri kostur sé tilbúinn til notkunar. Ekki er því tekið fyrir að flugvöllurinn verði færður.

Vilja draga verulega úr umfangi RÚV

Sjálfstæðisflokkurinn vill leggja áherslu á öruggt húsnæðiskerfi, hvort sem er til eignar eða leigu. „Sjálfstæðisflokkurinn mun fjarlægja hindranir og auðvelda ungu fólki að eignast eigið húsnæði, en einnig stuðla að virkum leigumarkaður eins og þekkist víðast hvar í nágrannalöndunum.“ Hverjar þær hindranir eru kemur ekki fram og ekki er heldur tekið fram hvernig auðvelda eigi ungu fólki að eignast eigið húsnæði, eða hvernig stuðlað verður að virkum leigumarkaði. Þó vill flokkurinn að heimild til að ráðstafa sérseignarsparnaði inn á íbúðalán verði lögfest til frambúðar með sömu reglum og teknar hafa verið upp vegna fyrstu íbúðakaupa.

Í umfjöllun um málefni sveitarfélaga segir í ályktun Sjálfstæðisflokksins að endurskoða þurfi verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga. Ekki er frekar skýrt með hvaða hætti sú endurskoðun á að fara fram eða til hvaða þátta hún myndi ná, hvort að verkefni yrðu færð í meira mæli til sveitarfélaganna eða hvort ríkið tæki til sín verkefni.

Nýta á kosti einkframtaksins meðfram opinberum rekstri í menntamálum, að því er segir í stefnu Sjálfstæðisflokksins. Flokkurinn vill að ríkið greiði hið sama með hverjum námsmanni óháð því rekstrarformi sem á við um hvern skóla. Þá eigi grunnskólar að leggja aukna áherslu á list- og tæknigreinar og tryggja að menntastofnanir geti mætt auknum áhuga og sívaxandi þörf fyrir iðn- og tæknimenntað starfsfólk.

Fjallað er um stöðu fjölmiðla í stefnu flokksins og kemur þar fram að Sjálfstæðisflokkurinn leggist gegn beinum ríkisstyrkjum til einkarekinna fjölmiðla. Takmarka eigi hins vegar verulega umfang Ríkisútvarpsins og bæta skattaumhverfi fjölmiðla, í því skyni að tryggja rekstur þeirra.

Styrkja á lögregluna

Sjálfstæðisflokkurinn er þeirrar skoðunar að styrkja þurfi lögregluna með því að fjölga lögreglumönnum og bæta aðstöðu þeirra og búnað. „Áfram þarf að taka á kynbundnu ofbeldi og leggja áherslu á að stytta ferli réttarvörslukerfisins og auka traust til þess,“ segir ennfremur um löggæslu og réttarkerfið.

Fjallað er um innflytjendur í stefnum flokksin og þeir sagðir auðga bæði menningu og efnahag. Flokkurinn vill að fólki utan Evrópska efnahagssvæðisin sem getur fengið störf hér á landi verði auðveldað að koma til landsins. Stytta þurfi og einfalda ferla og kerfi er varði umsækjendur um alþjóðlega vernd. „Útlendingalöggjöfina þarf að þróa áfram af ábyrgð, raunsæi og mannúð.“

Áfram pólitískur ómöguleiki?

Hvað varðar utanríkismál áréttar Sjálfstæðisflokkurinn þá skoðun að hagsmunum Íslands sé best borgið utan Evrópusambandsins. „Mikilvægt er að tryggja að aðildarviðræður verði ekki teknar upp að nýju án samþykkis í þjóðaratkvæðagreiðslu,“ segir í stefnunni. Fyrir kosningar árið 2013 var það lofuðu helstu frambjóðendur Sjálfstæðisflokksins, þar á meðal Bjarni Benediktsson formaður flokksins, því ítrekað að fram færi þjóðaratkvæðagreiðsla um framhald viðræðna við Evrópusambandið, og þá helst á fyrri hluta þess kjörtímabils. Í viðtali við Bjarna í Kastljósi RÚV í febrúar 2014 var hins vegar annað hljóð komið í strokkinn. Þar sagði Bjarni: „Ég get ekki fyllilega staðið við það að láta fara fram þjóðaratkvæðagreiðslu um það hvort við höldum áfram viðræðum við Evrópusambandið þar sem það er pólitískur ómöguleiki til staðar.“ Umrædd þjóðaratkvæðagreiðsla fór aldrei fram og Gunnar Bragi Sveinsson, þáverandi utanríkisráðherra, dró umsóknina í reynd til baka með bréfi til sambandsins 1. mars árið 2015.

Enn fremur kemur fram í stefnu Sjálfstæðisflokksins í utanríkismálum að Ísland eigi áfram að eiga aðilda að NATO en aðildin og varnarsamningur Íslands og Bandaríkjanna tryggi öryggi landsins.

Stefna Sjálfstæðisflokksins í stjórnarskrármálum er sú að tilefni sé til endurskoðunar ákveðinna þátta stjórnarskrárinnar. Hins vegar þurfi að hyggja vel að þeim breytingum og gefa ráðrúm innan þings sem utan til að gaumgæfa tillögur um breytingar. „Heildarendurskoðun sem umturnar öllum ákvæðum stjórnarskrárinnar samræmist illa sjónarmiðum um réttaröryggi og fyrirsjáanleika.“

Sjálfstæðisflokkurinn mældist með 24,2 prósenta fylgi í nýjum þjóðarpúlsi Gallup sem RÚV greindi frá í gær. Það myndi skila flokknum 17 þingmönnum. Miðað við könnunina myndi núverandi ríkisstjórn ekki halda, fengi 31 þingmann kjörinn.

Í könnun MMR fyrir Morgunblaðið sem birtist 26. ágúst mældist flokkurinn með því sem næst sama stuðning, 23,9 prósent, og einnig 17 þingmenn. Í könnun Maskínu fyrir Stöð 2 sem var birt 24. ágúst mældist stuðningur við Sjálfstæðisflokkinn 23,4 prósent. Í alþingiskosningunum 2017 fékk flokkurinn 25,2 prósent atkvæða og 16 kjörna þingmenn.