Kosningastefnuskrá Vinstri grænna er uppfull af almennt orðuðum yfirlýsingum um að flokkurinn muni „leggja áherslu á“ ákveðna málaflokka, „vinna að úrbótum á“ öðrum, „auka stuðning“ við enn aðra, og „stefna að“ eða „skoða“ hitt eða annað. Segja má að telja megi á fingrum annarrar handar, í mesta lagi beggja, þau atriði sem fram koma þar sem skýrt er tekið fram hvað Vinstri græn hyggjast gera, komist þau í aðstöðu til eftir komandi alþingiskosningar.

Það er einna helst í áherslum flokksins í loftslagsmálum og umhverfisvernd sem markmið og stefna er sett fram með skýrum og afdráttarlausum hætti. Vinstri græn vilja að stefnt verði að auknum samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda um að minnsta kosti 60 prósent árið 2030 og að kolefnishlutleysi verði náð eigi síðar en 2040. Ekki er sagt berum orðum hvernig ná eigi þessum markmiðum en í stefnuskránni segir þó að setja þurfi fram tímasetta áætlun um orkuskipti í samgöngum, þungaflutningum, sjávarútvegi, landbúnaði og byggingariðnaði með það að markmiði að Ísland verði óháð jarðefnaeldsneyti árið 2045. Ekki er fjallað um endurheimt votlendis í kosningaáherslunum, skógrækt eða landgræðslu í þeim efnum, né um flokkun sorps, endurvinnslu eða neysluhemjandi hvata.

Þá er sett fram sú stefna að vernda beri ósnortin víðerni á 30 prósentum lands og hafs fyrir árið 2030. Áfram verði unnið að stofnun miðhálendisþjóðgarðs. Kveðið var á um stofnun þjóðgarðsins í stjórnarsáttmála sitjandi ríkisstjórnar en frumvarpið varð ekki að veruleika og enginn sátt var um það meðal stjórnarflokkanna þriggja.

Vilja „sanngjarnt gjald“ fyrir nýtingu auðlinda

Vinstri græn vilja bæði að 3. áfangi rammaáætlunar verði afgreiddur en jafnframt að endurskoða þurfi löggjöfina með náttúruvernd að leiðarljósi. Þá eigi að meta orkuþörf samfélagsins á forsendum grænnar uppbyggingar og sjálfbærni.

Þeir sem nýti auðlindir í þjóðareign, land, orku, sjávarauðlindina eða aðrar auðlindir, þurfi að greiða sanngjarnt gjald af þeirri nýtingu. Útfærsla á slíku gjaldi liggur milli hluta í stefnuskránni og sömuleiðis hvað geti túlkast sem sanngjarnt gjald. Þá er ekki gerð tilraun til að leggja mat á hvort, og þá hversu mikið, slíkt sanngjarnt gjald gæti fært ríkissjóði í tekjur.

Stefnubreyting í stjórnarskrármálum

Tryggja þarf auðlindaákvæði í stjórnarskrá að mati Vinstri grænna. Stjórnarskrá er að öðru leyti ekki nefnd í kosningaáherslum flokksins en í stjórnmálaályktun landsfundar flokksins, sem haldinn var um liðna helgi, kom fram að halda þurfi áfram endurskoðun stjórnarskrárinnar. Er þar um stefnubreytingu að ræða frá því fyrir síðustu alþingiskosningar, árið 2017, en þá sagði í kosningaáherslum flokksins: „Ljúkum þeirri vinnu sem hófst með þjóðfundinum 2010 og klárum nýja stjórnarskrá sem byggir á tillögum Stjórnlagaráðs.“

Í efnahags- og skattastefnum kosningastefnuskrár Vinstri grænna kemur fram að tryggja eigi velferð og fjölbreytni. Þannig eigi meðal annars að skoða upptöku þrepaskipts fjármagnstekjuskatts. Í dag er fjármagnstekjuskattur flatur 22 prósenta skattur og skiptir þá engu hversu háar upphæðir er um að ræða. Þannig greiddi tekjuhæsti Íslendingurinn á síðasta ári, samkvæmt álagningarskrá, 22 prósent skatt af tveggja milljarða króna tekjum, í stað þess að greiða á bilinu 35 til 46 prósenta skatt eins og þeir sem aðeins hafa launatekjur. Ekki eru settar fram neinar hugmyndir frekar um hvernig haga ætti slíkri þrepaskiptingu af hálfu Vinstri grænna eða hvaða fjárhæðum slíkt gæti skilað.

Engar tímasetningar

Halda á áfram opinberum framkvæmdum sem löngu eru orðnar tímabærar, segir í kosningastefnuskrá Vinstri grænna. Þar er nefnt að ljúka eigi byggingu nýs Landspítala, verkefni sem er þegar í gangi og ekki stendur annað til en að ljúka. Tiltekið er að ljúka eigi byggingu Listaháskóla í Tollhúsinu, viðbyggingu við endurhæfingardeild á Grensás og legudeild við sjúkrahúsið á Akureyri. Auk þessara framkvæmda eru nefnt að byggja eigi upp hjúkrunarheimili, heilsugæslur og framhaldsskóla, Björgunarmiðstöð, innviði á ferðamannastöðum og ráðast í fjölbreyttar samgönguframkvæmdir. Ekki eru tímasetningar eða kostnaðargreiningar á neinum þessara framkvæmda í stefnuskránni, hvorki þeirra sem tilteknar eru sérstaklega né þeirra sem óljóst er hverjar eru.

Vinstri græn vilja þá leggja áherslu á öfluga innlenda matvælaframleiðslu og styðja betur við hana, til að tryggja matvælaöryggi þjóðarinnar. Ekki kemur fram hvernig það verði gert utan að auka á stuðning við grænmetisrækt og vinna tímasetta áætlun um eflingu lífrænnar framleiðslu.

Þegar kemur að menntamálum og rannsóknum vilja Vinstri græn styrkja rannsóknir og nýsköpun. Fram kemur styrkja eigi betur við Rannsóknarsjóð og Tækniþróunarsjóð, en ekki hvaða upphæðum verði veitt til þess. Þá á að styða við skapandi greinar og gera varanlegar breytingar til að fjölga starfslaunum listamanna. Tryggja þarf sambærilega fjármögnun háskóla og tíðkast annars staðar á Norðurlöndunum.

Vilja afnema komugjöld í heilsugæslu

Vinstri græn vilja auka stuðning við félagslegt húsnæði og fjölga íbúðum í almenna íbúðakerfinu. Ekki kemur fram hvernig haga eigi þeim stuðningi eða hver sú fjölgun á að vera. Þá er ótútskýrt hvaðan þeir fjármunir sem óhjákvæmilega þurfa að fara í verkefnið eiga að koma.

Þar sem fjallað er um heilbrigðiskerfið í kosningaáherslunum segir að auka eigi getu opinbera heilbrigðiskerfisins, en aukin fjárfesting í innviðum og bættir heilsu skili margföldum ávinningi fyrir samfélagið allt. Hvernig það verði gert er ekki skýrt. Vinstri græna vilja þá afnema komugjöld í heilsugæslu og lækka gjöld fyrir aðra heilbrigðisþjónustu, lyf og hjálpartæki. Ekki kemur fram hver kostnaður ríkissjóðs af því mun verða.

Hyggjast lengja fæðingarorlof og brúa bilið

Vinstri græn hyggjast að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla. Um afdráttarlaust loforð er að ræða en ekki kemur fram hversu hratt bilið eigi að brúa. Fyrsta skrefið sé að lengja fæðingarorlof og næsta skref sé að gera tímasetta áætlun í samstarfi við sveitarfélögin um hvernig leikskólar geti tekið við börnum að loknu fæðingarorlofi. Ekki kemur fram hvort Vinstri græn geri ráð fyrir að ríkissjóður styðji við sveitarfélögin með fjárframlögum í þeim efnum og ekki kemur heldur fram hversu mikið eigi að lengja fæðingarorlofið, hvenær það eigi að gerast eða hversu mikill kostnaður geti hlotist af því.

Þá vilja Vinstri græn standa að „endurreisn barnabótakerfisins“ svo það nái til fleiri barnafjölskyldna. Ekkert er talað um upphæðir í því samhengi né aðrar tölulegar staðreyndir.

Vinna á að úrbótum á framfærslu öryrkja og setja tekjulægstu hópana og öryrkja með börn í forgang, samkvæmt kosningaáherslum Vinstri grænna. Ekki er nefnt hvort afnema eigi tekjuskerðingar eða hvort hækka eigi lífeyrisgreiðslur, né annað.

Vinstri græn vilja taka vel á móti fólki á flótta, bæði kvótaflóttamönnum og umsækjendum um alþjóðlega vernd, enda aldrei fleira fólk verið á flótta vegna stríðsátaka og loftslagsbreytinga. Hins vegar er ekki minnst á með hvaða hætti eigi að gera slíkt eða hvort Ísland eigi að hafa frumkvæði að því að bjóða flóttafólki í meira mæli hæli hingað til lands.

Í kafla um mannréttindi og kynjajafnrétti segir að halda þurfi áfram því verkefni að útrýma kynbundnu ofbeldi í samfélaginu. Ekki er tilgreint til hvaða aðgera á að grípa í þessu skyni, hvort menntakerfið verði eflt til þess eða aðrar leiðir farnar. Þá segir að tryggja þurfi betur réttarstöðu brotaþola kynbundis ofbeldis, kynferðisofbeldi og áreitni með skýrum lagabreytingum og markvissri framkvæmd.

Í nýjustu könnun á fylgi stjórnmálaflokkana, sem MMR framkvæmdi fyrir Morgunblaðið og birtist 26. ágúst síðastliðinn, mældist stuðningur við Vinstri græn 10,9 prósent. Miðað við útreikninga myndi það skila flokknum sjö þingmönnum. Í umfjöllun Morgunblaðsins er skipting þingsæta eftir kjördæmum greind, þó sá fyrirvari sé settur að sökum þess að fá svör séu á bak við fylgishlutfall í hverju kjördæmi beri að taka slíkri skiptingu með varúð.

Athygli vekur engu að síður að Vinstri græn mælast ekki með mann inni í Norðausturkjördæmi, því kjördæmi sem lengst af hefur verið hvað sterkasta vígi flokksins. Oddviti flokksins þar er Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, þingflokksformaður Vinstri grænna. Hún tók oddvitasætið eftir að Óli Halldórsson, sem varð hlutskarpastur í prófkjöri flokksins, ákvað að víkja úr því vegna veikinda í fjölskyldunni. Steingrímur J. Sigfússon, forseti Alþingis og fyrrverandi formaður flokksins, hafði setið í oddvitasætinu óslitið frá árinu 1999 en ákvað að gefa ekki kost á sér að nýju fyrir komandi kosningar.

Í könnun Maskínu fyrir Stöð 2, sem birt var 24. ágúst síðastliðinn, mældust Vinstri græn næst stærst flokka, með 14,2 prósenta stuðning kjósenda. Í kosningunum 2017 fékk flokkurinn 16,9 prósenta fylgi og 11 þingmenn kjörna. Tveir þingmenn, Andrés Ingi Jónsson og Rósa Björk Brynjólfsdóttir, sögðu hins vegar skilið við flokkinn á kjörtímabilinu.