Öryggismiðstöð Íslands nýtti sér hlutabótaleið stjórnvalda fyrir 130 starfsmenn fyrirtækjasamstæðunnar strax og sú leið varð í boði. Um 400 manns starfa hjá fyrirtækinu sem hafði rúmlega 5 milljarða tekjur af rekstri árið 2018 og nam hagnaður af rekstrinum það ár 211,5 milljónum króna. Árið áður, 2017, voru greiddar 200 milljónir króna í arð til eigenda fyrirtækisins.

Stærstur hluti starfsmannanna sem voru færðir á hlutabótaleiðina störfuðu hjá dótturfélaginu AVIÖR ehf. sem sinnir flugverndarþjónustu á Keflavíkurflugvelli. Um 100 starfsmenn störfuðu við þau verkefni og segir Ómar Örn Jónsson, framkvæmdastjóri markaðssviðs og velferðartækni hjá Öryggismiðstöðinni, að eðli málsins samkvæmt hafi þau verkefni stöðvast því sem næst fullkomlega. Þá hafi orðið erfiðara um vik að sinna verkefnum í tækniþjónustu einnig. Fyrirtækið hefur nú sagt upp 50 af þeim nálægt 100 starfsmönnum sem unnu í flugverndarþjónustunni.

340 milljónir króna í arð á tveimur árum

Rekstrarhagnaður Öryggismiðstöðvarinnar og dótturfélaga var 211,5 milljónir króna árið 2018, 157,1 milljón króna 2017 og 220,8 milljónir króna árið 2016. Ársreikningur fyrirtækisins fyrir árið 2019 hefur ekki verið birtur. Enginn arður var greiddur út úr fyrirtækinu árið 2018 en greiddar voru 200 milljónir króna í arð árið 2017 og 140 milljónir króna árið 2016. Stærsti hluthafi fyrirtækisins er félagið Unaós ehf. sem fjöldi aðila á hlut í, en félagið á 90 prósent hlut í Öryggismiðstöðinni.

Stærstu eigendur Öryggismiðstöðvarinnar eru Ragnar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri fyrirtækisins, sem á 30 prósent hlut í fyrirtækinu og Guðmundur Ásgeirsson, oft kenndur við Nesskip, sem á 27,6 prósent hlut. Þá á Hjörleifur Þór Jakobsson, fyrrverandi forstjóri Hampiðjunnar og ESSO, sem einnig stýrði Kili, fjárfestingafélagi Ólafs Ólafssonar, og sat í stjórn Kaupþings, 13,8 prósent hlut í Öryggismiðstöðinni. Hjördís Ásberg, fjárfestir og stofnandi heilsuverslananna Maður lifandi á þá einnig 13,8 prósent hlut í fyrirtækinu en þau Hjördís og Hjörleifur eru gift. Hjörleifur er jafnframt stjórnarformaður fyrirtækisins. Aðrir aðilar eiga smærri hluti.

Hörð gagnrýni á stórfyrirtæki sem þiggja ríkisaðstoð

Notkun íslenskra stórfyrirtækja á hlutabótaleiðinni hefur verið gagnrýnd verulega á síðustu vikum eftir að fjölmiðlar hafa greint frá því að fyrirtæki eins og Hagar, Origo, Kaupfélag Skagfirðinga, Skeljungur og Bláa lónið, svo dæmi séu nefnd, hafi nýtt sér leiðina. Allt eru þetta meðal stöndugustu fyrirtækja landsins, rekin með margmilljóna hagnaði og hafa greitt eigindum sínum svimandi háar upphæðir í arð síðustu ár. Mörg þessara fyrirtækja hafa stigið fram og tilkynnt að þau muni endurgreiða hlutabæturnar, eftir umfjöllun fjölmiðla.

Til stendur að Vinnumálastofnun birti á næstu dögum lista yfir þau fyrirtæki sem nýtt hafa hlutabótaleiðina en Persónuvernd hefur úrskurðað að í ljósi almannahagsmuni skuli birta listann. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra hefur sagt að augljóslega eigi þær upplýsingar erindi við almenning. „Ég geri þá kröfu að stöndug fyrirtæki misnoti ekki opinbera sjóði og úrræði sem ætluð eru sem neyðaraðstoð við lífsafkomu fólks,“ sagði Katrín í viðtali við Stundina á dögunum. Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra hefur lýst því sem svo að framferði stöndugra fyrirtækja, sem þiggi ríkisaðstoð í formi hlutabótaleiðarinnar, án þess að hafa neina raunverulega þörf þar á í ljósi fjárhagslegrar stöðu og og fyrri arðgreiðslna, sé afskaplega slæmt og „rekur rýting í í samstöðuna sem við höfum öll verið að reyna að byggja upp á Íslandi til þess að komast saman í gegnum þessa tíma.“

Verja störf með hlutabótaleiðinni

Í svörum sínum við spurningum Stundarinnar um notkun hlutabótaleiðarinnar segir Ómar, sem sjálfur á lítinn hlut í fyrirtækinu, 1,41 prósent, að stjórnendur Öryggismiðstöðvarinnar fagni umræðu í samfélaginu um aðgerðir stjórnvalda og þeirri rýni sem fari fram á þær. „Við höfum nýtt hlutabótaleið stjórnvalda. Enda litum við svo á að þar væri áskorun til okkar að verja störf í fyrirtækinu á áður óþekktum óvissutímum. Við tókum þeirri áskorun en strax við upphaf Covid varð stór hluti okkar starfsmanna í raun verkefnalaus. Af 360 starfsmönnum fóru um 130 í hlutastörf.“

„Auk þessa er rétt að nefna að allir stjórnendur hafa tekið á sig launalækkun meðan á þessum aðgerðum stendur“

Ómar segir að tekist hafi að verja meginhluta starfa hjá fyrirtækinu, með notkun hlutabótaleiðarinnar og samstöðu starfsmanna. „Starfsfólk hefur snúið bökum saman á magnaðan hátt og fundið fjölda nýrra verkefna til að lágmarka tjón af völdum Covid á rekstur félagsins. Þannig hefur bæði verið hægt að finna og halda uppi að stórum hluta verkefnum fyrir þá sem eru í hlutastörfum en jafnframt hefur tekist að auka starfshlutfall margra. Núna eru um 90 starfsmenn í hlutastarfi og fjöldi þeirra í hærra starfshlutfalli en upphaflega var gert ráð fyrir.“

Ómar segir enn fremur að í maí mánuði verði allir starfsmenn fyrirtækisins, utan þeir sem starfa við flugvernd komnir í fullt starf aftur. Áfram verði hlutabótaleiðin nýtt fyrir 50 starfsmenn sem starfi við flugvernd en sem fyrr segir hefur fyrirtækið sagt upp öðrum 50 starfsmönnum í þeim hluta rekstrarins. Fyrirtækið hefur að sögn Ómars ekki nýtt greiðslur frá hinum opinbera í uppsagnarfresti. „Auk þessa er rétt að nefna að allir stjórnendur hafa tekið á sig launalækkun meðan á þessum aðgerðum stendur,“ segir Ómar.