Eins og að vekja steinrunnin tröll af dvala. Þannig lýsti Bergur Þór Ingólfsson átakinu sem fólst í því að reyna að ná eyrum stjórnvalda eftir að maðurinn sem beitti dóttur hans kynferðislegu ofbeldi var hreinsaður af misgjörðum sínum.

Lýsingar Bergs ríma ágætlega við reynslu kvenna sem hafa barist fyrir réttlátara samfélagi, þar sem afgerandi afstaða er tekin gegn ofbeldi. Frásagnir þeirra af kynferðislegri áreitni og ofbeldi flæða nú yfir samfélagið, í von um að í krafti fjöldans takist að vekja tröllin og krefja þau um afstöðu. Sláandi er hversu margir vissu en gerðu ekkert. Stjórnmálamenn sem litu undan, yfirmenn sem hunsuðu hjálparkall starfsmannsins sem var áreittur á gólfinu, vinirnir sem hlógu með.

„Þeir eru jaðarsettir og stimplaðir neikvæðir, leiðinlegir og húmorslausir, sem neita að hlæja með eða sitja þöglir hjá.“ 

Ofbeldið viðgekkst vegna þess að aðrir tóku ekki afstöðu gegn því. Þetta er kennt í grunnskóla, grunnurinn að eineltisáætlunum er að virkja aðra til þess að taka afstöðu gegn þeim sem beita ofbeldinu og gera gerendur óvirka með því að taka frá þeim ógnarvaldið. Þeir sem bregðast ekki við eru þöglir þátttakendur í ofbeldinu. Fyrir vikið hafa þolendur alltof oft þurft að yfirgefa opinber rými og vinahópa, bæjarfélög, vinnustaði og skóla. Þegar sögurnar streyma fram sjáum við ítrekuð dæmi um að fólki hafi brostið kjarkur, þor eða siðferðisvitund til að standa með þeim sem þurftu á því að halda, orða hið óþægilega og bregðast við. Af ótta við afleiðingarnar. Þar sem þöggun þrífst snýst umræðan gjarnan gegn þeim sem taka afstöðu. Þeir eru jaðarsettir og stimplaðir neikvæðir, leiðinlegir og húmorslausir, sem neita að hlæja með eða sitja þöglir hjá. Á meðal þeirra sem nú stíga fram eru einstaklingar sem sjá eftir því að hafa tekið þátt í ofbeldinu með afstöðu- og viðbragðsleysi. 

Fórnarkostnaðurinn er mikill. Tíu árum eftir að Steinunni Valdísi Óskarsdóttur bárust nauðgunarhótanir frá manni brast hún í grát í sjónvarpinu, enn brotin en búin að finna styrkinn til að segja frá áhrifunum sem hótanirnar og afskiptaleysið hafði á hana. Af hverju tók enginn afstöðu með henni?

Eftir þessi skrif, þar sem maðurinn tók fleiri konur fyrir með sambærilegum hætti, var hann ekki aðeins settur á forsíðu símaskrárinnar, heldur gaf hann einnig út bækur og stýrði sjónvarpsþáttum sem fjölluðu meðal annars um hvernig karlar ættu að koma fram við konur. Og nú, eftir að hafa sjálfur leitað til Mannréttindadómstólsins, kvartað undan skorti á skilningi dómsvalda á takmörkunum tjáningarfrelsis og ummælum sem honum þótti sárt að sitja undir, baðst hann afsökunar með Facebook-færslu og fékk hrós fyrir. 

Baráttan fyrir réttlæti á ekki að þurfa að kosta slík átök að hægt sé að líkja því við að vekja steinrunnin tröll. Samt þurfti Bergur, stúlkurnar sem brotið var á, vinir þeirra og vandamenn að öskra sig hása á hverjum einasta degi í 77 daga til að fá áheyrn, berskjölduð í baráttu gegn því að þögnin legðist yfir og tómið tæki við. Og þau vildu bara svör. Skelfilegustu tímar sumarsins voru þegar menn í valdastöðum leyfðu sér síðan að smætta ofbeldið sem stúlkurnar sættu í opinberri umræðu með því að segja að til væru verri brot, það ætti ekkert að vera að tala um þetta, með þeim afleiðingum að áfallastreitan sagði aftur til sín og stelpurnar komust ekki til vinnu á meðan þær köstuðu upp óréttlætinu. 

Í stað þess að svara réttmætum spurningum var allt reynt til að kæfa málið, vísað var í lög og hefðir, svona væri þetta bara og ekkert við því að gera, útrætt mál.

Að lokum flæktist málið svo í meðferðum stjórnvalda að það snerist ekki lengur um uppreist æru heldur heiðarleika, traust og vinnubrögð ríkisstjórnar, sem féll að lokum vegna leyndarhyggju og vantrausts gagnvart ráðherrum, sem gengu síðan fram og gerðu lítið úr þeim sem þorðu að taka afstöðu, og eru nú komnir aftur inn í sömu ráðuneytin og áður, fyrir fyrir tilstuðlan flokks sem hefur gert út á að vera feminískur, málsvari brotaþola. Kannski er ekki hægt að vekja tröll af dvala.

Ný ríkisstjórn er tekin við völdum og nýtur almenns stuðnings. Raddir þeirra sem tala fyrir meiri jákvæðni í samfélaginu verða æ háværari. Þá skulum við líka hlusta á þá sem nú stíga fram, og um leið muna eftir þeim sem sátu hjá þegar stjórnvöld töldu sig geta afgreitt málið í sumar, sem hafði mikil og djúpstæð áhrif á þolendur, með því að afnema einfaldlega heimildir í lögum til þess að veita dæmdum mönnum uppreist æru, án þess að gögn málsins hafi nokkurn tímann komið fyrir stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd eins og um var samið, og þolendur fengu svör. Krafan var ekki sú að enginn gæti nokkurn tímann fengið uppreist æru. Krafan var að kynferðisofbeldi væri tekið alvarlega – og sú krafa er orðin háværari en nokkru sinni fyrr. 

Að kynferðisleg áreitni, ofbeldi og kynbundið misrétti sé tekið nógu alvarlega til að stjórnvöld og samfélagið bregðist við þegar við stöndum frammi fyrir óréttlæti.