„Það hafa verið aukin afföll hjá Arctic Fish í Dýrafirði á liðnum vikum,“ segir Gísli Jónsson, yfirmaður fiskisjúkdóma hjá Matvælastofnun, aðspurður um laxadauða sem verið hefur hjá íslenska laxeldisfyrirtækinu Arctic Fish á síðustu vikum. Ástæðan fyrir laxadauðanum er veðrið sem geisað hefur á landinu. „Við sáum það þegar lægðirnar gengu yfir í janúar og nú í febrúar að það fór ekki vel með fiskinn og það ber nokkuð á roðsárum í stóra laxinum. Þannig að það er um að gera hjá fyrirtækinu að koma þessum fiski bara í vinnslu,“ segir Gísli en um er að ræða eldislax sem kominn er í sláturstærð, 5 til 7 kíló. 

Daníel Jakobsson, starfsmaður Arctic Fish og oddviti Sjálfstæðisflokksins í bæjarstjórn Ísafjarðar, segir aðspurður að laxadauðinn sé meiri en fyrirtækið gerir ráð fyrir í áætlunum sínum. „Afföll sem þessi koma því miður upp en eru mun meiri en reiknað er með í áætlunum okkar. Sá fiskur sem um ræðir var í mjög góðu ástandi um áramót og stefndi þessi kynslóð í að verða ein sú besta sem um getur þegar kemur að afföllum og vexti.  Ástæðurnar fyrir afföllum liggja ekki fyrir en eru líklega samspil áreitis á fiskinn, s.s. veðurs, flutnings og meðhöndlunar á fiskinum í sambland við 1 gráðu kaldan sjó,“ segir hann í tölvupósti til Stundarinnar. 

Ekki sérstakt áhyggjuefniGísli Jónsson hjá MAST telur laxadauðann hjá Arctic Fish ekki vera sérstakt áhyggjuefni vegna þess að fyrir liggur að hann er vegna veðurs.

Lægðir og vetrarsár

Þegar mikið frost er og vindasamt aukast líkurnar á því að sár myndist á roði eldislaxa í sjókvíum þar sem fiskurinn getur særst þegar hann berst utan í netin í kvíunum. Slík vetrarsár á eldislöxum gera það að verkum að sýkingar geta komist í fiskinn og er slíkur eldislax ekki hæfur til manneldis. Eldislaxa með vetrarsár þarf því að nota með öðrum hætti, til dæmis í meltu, dýrafóður. „Prósentan fer talsvert upp í dauðafiski þegar fiskurinn er svona stór. Það hringja svo sem engar sérstakar viðvörunarbjöllur hjá okkur af því við vitum hvað er í gangi, eins og í þessu tilfelli. Þarna eru roðsárin að blómstra svolítið og umhverfisbakteríurnar sem eru valda þessum sárum fá gott atlæti núna. Sjórinn er mjög kaldur, hann er kominn niður í einhverjar tvær gráður, og þetta eru kuldakærar bakteríur. Ef það væru engin roðsár og að þessi dauði væri óútskýrður þá hringja bjöllurnar hjá okkur við mjög lítinn dauða. En við vitum hvað er í gangi þarna,“ segir Gísli sem býst við því að laxadauðinn í Dýrafirði fari upp í „nokkur prósent“.

Samkvæmt heimildum Stundarinnar kom skip frá norska fyrirtækinu Hordafor til landsins til að vinna og flytja meltu úr dauðfiskinum frá landinu. Gísli staðfestir þetta. Að öllu jöfnu er, eðli málsins samkvæmt, reiknað með því að öll framleiðslan á eldislaxi fari til manneldis. og er það ákveðið tjón fyrir laxeldisfyrirtækin þegar nota þarf fiskinn í dýrafóður. 

Um komu Hordafor til landsins segir Daníel: „Skip frá Hordafor koma reglulega til Íslands a.m.k. einu sinni í mánuði til að sækja dauðan fisk og annað. Ég hef ekki upplýsingar um hvað mikið fór til Hordafor af laxi en allir dauður fiskur fer annað hvort til þeirra eða í annan farveg innanlands og er m.a. nýttur í dýrafóður.“

Sláturhúsið annar ekki eftirspurn

Gísli Jónsson hjá MAST segir að vegna þess hvernig veðurfarið hafi verið þá þurfi að hraða slátrun á eldislaxinum svo að hann fái ekki sár og ónýtist ekki vegna veðurs. Hann segir að sláturhúsið á Bíldudal anni hins vegar ekki eftirspurn eins og er þar sem laxeldisfyrirtækið Arnarlax sé einnig að slátra fiski. „Þetta er sláturklár fiskur og þeir hafa ekki komist að með þá slátrun sem þeir hefðu viljað í Dýrafirði. Þeir eru að tæma þarna tvær staðsetningar í Dýrafirði og sláturhúsið í Bíldudal einfaldlega annar þeim ekki á meðan þeir eru líka að slátra fyrir Arnarlax,“ segir Gísli. Hann segir að hann sé ekki með það á hraðbergi hversu mikill laxadauðinn er hjá Arctic Fish í Dýrafirði. 

Daníel: Umfang laxadauðans óljóst

Daníel Jakobsson segir aðspurður að umfang laxadauðans liggi ekki fyrir eins og er en að ljóst sé að hann verði meiri en þau 3 prósent sem fyrirtækið reiknaði upphaflega með. „Það liggur ekki fyrir endanlega. Við höfum tilkynnt að hann gæti numið um 3% af lífmassa sem væru 300 tonn, en ljóst er að það verður meira, þetta hefur verið að gerast frá áramótum og þó dregið hafi úr þessu eru afföll enn veruleg. Fiskurinn var kominn í sláturstærð sem er um 5 kg. Það er hinsvegar ekki mikið um eiginleg vetrarsár á fiskinum og það sem við erum að slátra fer um allt í fyrsta og annan gæðaflokk,“ segir Daníel. 

Slátrar baraSamkvæmt Daníel Jakobssyni kemur norska sláturskipið Norwegian Gannet til landsins á mánudag til að slátra eldislaxi í Dýrafirði. Svo fer eldislaxinn í land á Bíldudal til áframvinnslu.

Norskt sláturskip kemur til landsins

Daníel Jakobsson hjá Arctic Fish segir aðspurður að norska sláturskipið muni koma til landsins á mánudaginn til að hjálpa til við að slátra upp úr kvíum félagsins í Dýrafirði. Hann segir hins vegar að skipið muni ekki sigla með laxinn úr landi heldur verði honum pakkað á Bíldudal og þaðan verður hann fluttur úr landi. „Já Gannet kemur til landsins á mánudaginn samhliða því að sláturhúsið á Bíldudal verður keyrt allan sólahringinn. Gannet verður tengt við sláturhúsið þannig að fiskurinn er aflífaður og slægður um borð en pakkað í sláturhúsinu. Með því er hægt að auka slátrun í 200 tonn á sólahring í stað 120 í dag. Gannet mun ekki sigla með neinn fisk úr landi.“

Notkun íslenskra laxeldisfyrirtækja á Norwegian Gannet hefur verið gagnrýnd nokkuð vegna þess að skipið hefur siglt með eldislaxinn beint úr landi eftir að hafa slátrað honum. Þetta þýðir að fiskurinn er ekki unninn að neinu leyti í landi á Íslandi og leiðir til þess að sveitarfélög verða af tekjum vegna hafnargjalda, fiskvinnslufólk fær ekki störf og laun við vinnslu eldislaxsins og fyrirtæki sem annast flutning á fiski verða af tekjum.

Samkvæmt svörum Daníels mun Norwegian Gannet hins vegar ekki fara þessa leið í þessu tilfelli heldur einungis slátra eldislaxinum og svo taka íslenskir aðilar í landi við.