Allir héldu að Hillary Clinton ætti sigurinn í forkosningum demókrata vísan. Hún var raunar talin svo örugg um sigur að metnaðargjörn forsetaefni í Demókrataflokknum ákváðu að bjóða sig ekki einu sinni fram svo þeir hefðu ekki slæma byltu gegn Hillary á ferilsskránni framvegis.

En þá dúkkaði Bernie Sanders upp. Hann er einn óvenjulegasti frambjóðandi sem lengi hefur sést í Bandaríkjunum, það er að segja ef eingöngu eru teknir þeir sem eiga raunhæfa möguleika á að komast í Hvíta húsið.

Eins og Bernie Sanders hefur óneitanlega núna, hvernig svo sem fer að lokum.

En hver er þessi maður?

Hann er nú í fyrsta lagi ekkert unglamb. Hann fæddist í Brooklyn-hverfinu í New York 8. september 1941. Hann verður 75 ára í haust, rétt í þann mund að lokasprettur kosningabaráttunnar fer að hefjast. Hann er því tveimur árum eldri en Ólafur Ragnar Grímsson, svo nærtækt dæmi sé tekið. 

Móðir Bernie hét Dorothy Glassberg. Hún fæddist í New York en var af ættum Gyðinga sem búið höfðu í Póllandi og Rússlandi. Faðir Bernies hét Eli Sanders og var pólskur Gyðingur, fæddur í þorpinu Slopnice sem er 50 kílómetra frá Kraká.

Margir af ættingjum Bernies, sem eftir urðu í Póllandi, voru drepnir í síðari heimsstyrjöldinni.

Sjálfur dregur hann enga fjöður yfir að þessi fjölskyldusaga hafi haft rík áhrif á mótun hans sem einstaklings og síðar stjórnmálamanns:

„Maður að nafni Adolf Hitler vann kosningar árið 1932,“ sagði hann eitt sinn. „Hann vann kosningar og afleiðingar þessa kosningasigurs urðu þær að 50 milljónir manna dóu í seinni heimsstyrjöldinni og þar á meðal sex milljónir Gyðinga. Svo ég lærði strax þegar ég var strákur að stjórnmál skipta reyndar mjög miklu máli.“

Fjölskylda Sanders tilheyrði miðstétt. Nauðsynjar skorti aldrei en fjölskyldan gat heldur ekki leyft sér neinn munað.

Um og rétt upp úr tvítugu hafði Bernie misst báða foreldra sína. Hann lagði stund á stjórnmálafræði og úrskrifaðist frá Chicago-háskóla 1964. Hann tók virkan þátt í mannréttindabaráttu þess tíma og var til dæmis í mannhafinu við Lincoln-minnismerkið í Washington í ágúst 1963 þegar Martin Luther King flutti sína frægu ræðu um endalok kynþáttamisréttis sem kunn er af orðunum „I have a dream“.

Um þetta leyti gekk Sanders í hjónaband hið fyrra sinni. Hjónin skildu eftir fárra ára hjónaband. Engin áttu þau börnin. Hins vegar eignaðist Sanders son árið 1969 með kærustu sinni en samband þeirra entist ekki. Löngu seinna gekk Sanders svo í hjónaband öðru sinni og eignaðist þá þrjú stjúpbörn.

Árið 1963 starfaði Sanders um tíma á samyrkjubúi í Ísrael. Hann er stoltur af uppruna sínum sem Gyðingur, þótt hann veifi þeim uppruna heldur ekki framan í neinn, og hefur ýmsa veraldlega gyðinglega siði í heiðri, en er lítt eða ekki trúaður.

Um 1970 tók Sanders virkan þátt í mótmælum gegn Víetnam-stríðinu og á áttunda áratugnum var hann mjög duglegur í starfi Frelsissambandsins, sem var nýr vinstri sinnaður stjórnmálaflokkur sem nokkuð bar á um tíma. Sanders fór tvívegis í framboð til ríkisstjóra Vermont fyrir flokkinn og 1976 fékk hann rúm sex prósent atkvæða, sem þykir gott fyrir frambjóðendur sem ekki tilheyra stóru flokkunum tveimur.

En þá var kraftur flokksins líka þorrinn og Sanders sagði skilið við hann.

Árið 1980 bauð hann sig fram sem óháður frambjóðandi til borgarstjóra í Burlington-borg í Vermont. Burlington er stærsta borgin í Vermont en þar búa þó aðeins rúmlega 40.000 manns.

Sanders náði mjög óvænt kjöri en aðeins munaði tíu atkvæðum á honum og frambjóðanda demókrata. Hann varð þá borgarstjóri og þótti takast vel upp og var endurkjörinn í þrígang og gegndi embættinu til 1989. 

Athygli vakti að Sanders tilkynnti stoltur í bragði að undir sinni stjórn hefði Burlington sjálfstæða utanríkisstefnu og hún gekk að ýmsu leyti í berhögg við utanríkisstefnu Bandaríkjanna. Sanders var til dæmis óhræddur við að gagnrýna framferði Ísraels gegn Palestínumönnum og óbilandi stuðning Bandaríkjanna við Ísrael, sama hvernig forráðamenn Gyðingaríkisins höguðu sér.

Árið 1990 bauð Sanders sig fram til fulltrúadeildar Bandaríkjaþings og taldi sig óháðan. Hann náði kjöri og sat í fulltrúadeildinni í sextán ár. Hann var fyrsti óháði frambjóðandinn sem náði kjöri í 40 ár.

Árið 2006 bauð Sanders sig svo fram til öldungadeildarinnar og náði örugglega kjöri. Ungur og efnilegur öldungadeildarþingmaður mætti gjarnan á kosningafundi hans til að sýna honum stuðning: Barack Obama.

Þá taldi Sanders sig enn ekki demókrata að fullu, en var þó kominn í mjög nána samvinnu við demókrata og ákvað síðar að ganga í flokkinn. Hann hélt þó þeim hætti sínum úr fulltrúadeildinni að gagnrýna báða flokka ef honum sýndist svo. Sanders var endurkjörinn 2012 með góðum meirihluta.

Fæstir bjuggust við miklu af Sanders þegar hann tilkynnti að hann ætlaði að bjóða sig fram til forseta. Bæði er hann orðinn gamall og svo þykir hann ansi langt til vinstri á bandarískan mælikvarða - þótt sjálfur hafi hann skilgreint sig sem jafnaðarmann af svipuðu tagi og kratar á Norðurlöndum.

En Bernie hefur hingað til snúið á alla spádóma. Og hver veit hve langt hann kemst?

Varðandi málefni Ísraels og Palestínu hefur mjög lítið farið fyrir gagnrýni Sanders á framferði ísraelsku stjórnarinnar upp á síðkastið. Ef hann er spurður hefur hann uppi frekar moðmullulegt tal um að báðir deiluaðilar eigi sinn rétt. En nýlega sagðist hann þó ekki vera „svakalegur aðdáandi“ Netanyahus forsætisráðherra Ísraels.

Í munni bandarísks forsetaframbjóðanda telst sú meinlausa setning fela í sér býsna harða gagnrýni á Ísrael.