Íslendingar í sölukeðju fyrirtækisins Young Living auglýsa nú vörur sínar í samhengi við útbreiðslu COVID-19 veirunnar á Íslandi. Söluaðilar segja að vörurnar hafi gefið „góða raun í Svarta Dauða hér um árið“, reynist vel „þegar að plága gengur yfir“ og gagnist ónæmiskerfinu „á þessum síðustu og verstu“.

Stundin hefur áður fjallað um Young Living, sem er umdeilt bandarískt fyrirtæki sem selur ilmkjarnaolíur í óljósum læknisfræðilegum tilgangi. Fyrirtækið stundar svokallaða tengslamarkaðssetningu (e. multi-level marketing), sem fer að miklu leyti fram á samfélagsmiðlum, og sætir hópmálsókn í Bandaríkjunum fyrir að vera milljarða dollara píramídasvindl sem nær allir þátttakendur tapi pening á.

Varað við markaðssetningunni

Matvæla- og lyfjaeftirlit Bandaríkjanna hefur áður varað við þeim aðferðum sem dreifingaraðilar nota til að selja olíurnar, meðal annars með yfirlýsingum um að þær gætu læknað Ebóla-smit, Parkinson’s sjúkdóminn, einhverfu, krabbamein, elliglöp og MS sjúkdóminn. Stjórnendur hópsins „Olíuvinir“ fyrir íslenska dreifingaraðila á Facebook leggja áherslu á að meðlimir lofi engu um að olíurnar lækni sjúkdóma. „Athugið að notkun á hugtökum um lækningu eða sjúkdóma skal algjörlega forðast,“ segir í lýsingu á hópnum. „Hjálpumst öll að við að gera umræðuna sem mest á heilsu og vellíðunar stigi.“

Engu að síður auglýsa nú margir íslenskir dreifingaraðilar vörurnar í samhengi við faraldurinn sem gengur yfir á heimsvísu.

„Á þessum síðustu og verstu er full ástæða til að vekja athygli á Thieves vörunum frá Young Living,“ segir á sölusíðunni Einstakar olíur. „Nokkrir hafa bankað upp á í skilaboðum hjá mér undanfarna daga og viljað kaupa Thieves olíu - skiljanlega, þar sem Thieves er sú blanda sem gaf góða raun í Svarta Dauða hér um árið,“ segir í annarri færslu.

„Thieves er sú blanda sem gaf góða raun í Svarta Dauða hér um árið“

„Hins vegar er Thieves ekki lagervara þessa dagana, heldur hefur Young Living tæpast undan að framleiða Thieves og aðrar Thieves tengdar vörur s.s. handsprittið (gelið). Að sjálfsögðu sitja tryggir viðskiptavinir fyrirtækisins fyrir þegar eitthvað kemur á lager. En örvæntið ekki: það er til fullkomin leið til að eignast Thieves olíuna, því hún er alltaf til sem hluti af premium startkittinu. Ef þú kaupir pakkann, þá ertu jafnframt orðin(n) skráður viðskiptavinur hjá Young Living - og pantar úr vefversluninni þeirra á 24% heildsöluafslætti.“

Forsenda er kaup fyrir 170 þúsund krónur

Ekki er tekið fram að slíkir viðskiptavinir þurfa að kaupa vörur fyrir um 100 dollara á mánuði, eða tæpar 170 þúsund krónur árlega, til að missa ekki stöðu sína í keðjunni og möguleikann á þóknun vegna innkaupa þeirra sem eru neðar í keðjunni.

Lilja Dhara Oddsdóttir, stofnandi Heilsumeistaraskólans, hefur keypt vörurnar í tvo áratugi og er ofarlega í keðju Young Living, með marga Íslendinga „í undirlínunni“ eins og það er kallað. „Þú vilt byrgja brunninn áður en barnið dettur ofaní - hugsa vel um heilsuna og ónæmiskerfið ALLTAF - ekki að gera það seinna, eða þegar að plága gengur yfir!“ skrifar hún á Facebook til að auglýsa olíurnar. „Just saying....“

„Ég ætla að segja þér hvernig þú getur, á auðveldan og einfaldan hátt, styrkt ónæmiskerfið þitt og innbyggðar varnir líkamans“

Einn söluaðili, síðan Hið nýja líf, auglýsir netnámskeið um styrkingu ónæmiskerfisins. „Flestir vírusar eru meinlausir, þeir búa í okkur, á okkur og þeir eru alls staðar í kringum okkur, þeir eru hluti af tilverunni okkar, alltaf,“ segir í kynningu á námskeiðinu. „En svo eru vírusar sem hafa áhrif á okkur, valda okkur veikindum og taka jafnvel líf. Af þeim vírusum eru sumir mjög smitandi, eins og Kórónu vírusinn, sem nú herjar um heim allan. Flestir fá væg einkenni, en ef ónæmiskerfið er ekki öflugt, þá ertu viðkvæmari fyrir þeim vírusum, sem ekki eru skaðlausir. Það besta sem þú getur gert, er að gera allt sem í þínu valdi stendur, til þess að efla ónæmiskerfið þitt og styrkja það, ég ætla að segja þér hvernig þú getur, á auðveldan og einfaldan hátt, styrkt ónæmiskerfið þitt og innbyggðar varnir líkamans.“

Loforð sögð „ekkert nema skýjaborgir“

Á Íslandi er óheimilt að reka fyrirtæki með þrepaskiptri tengslamarkaðssetningu, þó að eftir því sem Stundin hefur komist næst hafi opinberir aðilar ekki gert athugasemdir við starfsemi Young Living hérlendis. Í reglugerð um viðskiptahætti sem teljast undir öllum kringumstæðum óréttmætir er sérstaklega fjallað um að óréttmætt sé „að stofna, reka eða kynna píramídafyrirkomulag þar sem neytandinn á kost á þóknun sem er aðallega tilkomin fyrir að fá aðra til liðs við kerfið í stað þess að að selja eða neyta vörunnar.“

Fyrirkomulagið óheimilt á ÍslandiÍ reglum um viðskiptahætti segir að óréttmætt sé „að stofna, reka eða kynna píramídafyrirkomulag þar sem neytandinn á kost á þóknun sem er aðallega tilkomin fyrir að fá aðra til liðs við kerfið í stað þess að að selja eða neyta vörunnar.“ Hjá Young Living er krafist innkaupa fyrir 150 þúsund krónur á ári, ef meðlimur vill eiga kost á slíkri þóknun.

Hópmálsóknin gegn Young Living í Bandaríkjunum er á grundvelli RICO laganna svokölluðu, sem upphaflega voru sett til að ná til höfuðpaura glæpasamtaka og mafíufjölskyldna. Síðar hafa þau verið notuð í víðari skilningi gegn stjórnendum fyrirtækja og félaga vegna gjörða undirmanna þeirra sem þeir fyrirskipuðu.

„Í raun er Young Living ekkert annað en samtök í ætt við sértrúarsöfnuð sem predika hið falska og síhverfula loforð um fjárhagslega velmegun og annars konar lífsstíl,“ segir í stefnunni. „Young Living segir meðlimum sínum ranglega að þátttaka, sem krefst reglulegra mánaðarlegra greiðslna, muni skila sér í andlegum og veraldlegum gæðum, svo framarlega sem þeir haldi áfram að lokka að nýja meðlimi í Young Living fjölskylduna. En það loforð er ekkert nema skýjaborgir fyrir milljónir meðlima Young Living. Í raun hafa hinir stefndu ekki gert annað en að skapa ólöglegt píramídasvindl og hornsteinninn er áhersla Young Living á að fá nýja meðlimi umfram það að selja vörur.“