Í gærdag var ýmist sunnan eða suðvestan átt í Helguvík. Það er hagstæð vindátt fyrir íbúa í Reykjanesbæ sem hafa undanfarna daga kvartað sáran undan mikilli mengun sem berst frá kísilmálmverksmiðju United Silicon. Vindáttin í gærdag þýddi að mengunin frá kísilmálmverksmiðju United Silicon stefndi á haf út, í átt að Seltjarnarnesi. Þar höfðu að minnsta kosti tveir íbúar fundið „kamínulykt“ af og til í gær. Rætt var við umrædda íbúa en ekki var hægt að sannreyna hvort mengunin hafi borist alla leið suðvestur á Seltjarnarnes þar sem blaðamaður Stundarinnar var staddur í Reykjanesbæ í gær til þess að skoða nánar umhverfi verksmiðjunnar í Helguvík.

„Engin sérstaklega hættuleg efni“

Blaðamaður Stundarinnar var í Helguvík í hádeginu í gær en meðfylgjandi ljósmyndir voru teknar klukkan rúmlega hálf eitt. Á þeim sést hversu mikil mengun berst frá United Silicon en mikil og stæk brunalykt var á öllu svæðinu, lykt sem virðist festast í fötum því úlpa, höfuðfat og buxur blaðamanns Stundarinnar lyktuðu eins og brennt timbur eftir nokkrar mínútur í umhverfi verksmiðjunnar.

Á föstudaginn sendi United Silicon héraðsblaði Suðurnesja, Víkurfréttum, fréttatilkynningu þar sem forsvarsmenn verksmiðjunnar fullyrða meðal annars að „...engin sérstaklega hættuleg efni eru í sjáanlegu ryki frá verksmiðjunni.“

Engin gögn liggja þó fyrir sem staðfesta umrædda fullyrðingu. Þvert á móti hefur verið bent á að varasöm og krabbameinsvaldandi efni hafi orðið til við bruna verksmiðjunnar á timbri undanfarna daga. Um er að ræða PAH-efni og B(a)P sem myndast við ófullkomin bruna á lífrænum efnum. Á vef Umhverfisstofnunar er hægt að finna upplýsingar um umrædd efni en þar segir orðrétt: „PAH-efni myndast í tengslum við ýmiss konar iðnaðarferli en ef þau berast í lífverur geta þau valdið krabbameini og ýmsum öðrum neikvæðum áhrifum.“ United Silicon minntist ekki á þessi krabbameinsvaldandi efni í yfirlýsingunni en samkvæmt upplýsingum frá Umhverfisstofnun er ekki vitað hversu mikið af þessum krabbameinsvaldandi efnum verksmiðjan er að losa. Vonast er til þess að þær upplýsingar liggi fyrir innan tíðar.

Íbúar segja stopp við stóriðju Yfir tvö þúsund manns hafa skrifað undir undirskriftasöfnunina frá því hún fór af stað á laugardaginn.

Dönsk verkfræðistofa vildi nafn sitt afmáð

Það sem vekur þó athygli í þeirri athugun er að stuðst verður við gögn sem verða til í þremur loftgæðismælum sem eru staðsettir í umhverfi verksmiðjunnar. Staðsetning umræddra loftgæðismæla var valin út frá loftdreifilíkani United Silicon sem enginn vill kannast við að hafa búið til. Líkt og Stundin hefur greint frá var danska verkfræðistofan COWI skrifuð fyrir loftdreifilíkaninu sem á „mannamáli“ er kölluð mengunarspá. Þegar verkfræðistofan komst að því að henni hafði verið eignuð mengunarspáin höfðu forsvarsmenn fyrirtækisins samband við Umhverfisstofun og kröfðust þess að nafn þess yrði afmáð úr matsskýrslu United Silicon. Það var gert. Eftir stendur mengunarspá sem enginn vill kannast við að hafa búið til en bæði yfirvöld og United Silicon fara eftir í einu og öllu.

Eins og „á áramótabrennu“

Í yfirlýsingu sinni í fyrradag gerði United Silicon lítið úr þeirri mengun sem íbúar hafa upplifað síðustu daga og sögðu þetta ekkert ólíkt því að vera á áramótabrennu og því væri reykurinn ekkert hættulegur „...enda förum við flest hiklaust með börn okkar á áramótabrennu.“ Reykurinn á áramótabrennum er þó hættulegur en burt séð frá því þá hugnast það ekki íbúum að vera á áramótabrennu alla daga, slíkt væri einu sinni á ári í rúma tvo klukkutíma.

Íbúar eru ósáttir og hafa fjölmargir þeirra lýst yfir óánægju sinni á samfélags- og fréttamiðlun en í gær fór af stað undirskriftasöfnun þar sem er meðal annars skorað á bæjaryfirvöld í Reykjanesbæ að rifta samningum við Thorsil vegna fyrirhugaðrar byggingar kísilmálmverksmiðju í Helguvík: „Forsendur til þess eru fyrir hendi þar sem Thorsil hefur ekki staðið skil á þeim gjöldum sem fyrirtækið átti að greiða fyrir tveimur árum.“

„Þá er þess jafnframt krafist að farið verði rækilega í saumana á þeim forsendum sem lágu til grundvallar útgáfu starfsleyfis til United Silicon“

Þá segir einnig að bæjarbúar hafi upplifað það á eigin skinni undanfarið hvernig það er að búa í nálægð við stóriðju, eftir að kísilmálmverksmiðja United Silicon tók til starfa. Margir íbúar Reykjanesbæjar eru ekki sáttir við það hlutskipti og kvíða framhaldinu vegna áforma um fjölgun brennsluofna og meiri stóriðju í Helguvík. Heilsa og velferð bæjarbúa verði að vera í fyrirrúmi.

„Í ljósi þess sem bæjarbúar upplifa núna vegna mengunar frá United Silicon, skorum við jafnframt á Umhverfisstofnun að gefa ekki út nýtt starfsleyfi fyrir kísilmálmverkmiðju Thorsil að svo komnu máli. Þá er þess jafnframt krafist að farið verði rækilega í saumana á þeim forsendum sem lágu til grundvallar útgáfu starfsleyfis til United Silicon í ljósi þeirra upplýsinga sem komið hafa fram um loftdreifilíkan þess og danska verkfræðistofan COWI vill ekki kannast við. Svipta skal verksmiðjuna starfsleyfi séu þær upplýsingar réttar.“

Krefjast forsvarsmenn undirskriftasöfnunarinnar að bæjarbúar fái að njóta vafans.