Stjórnmálamenn tóku einarða afstöðu með verksmiðju United Silicon og dæmi voru um að þeir ávíttu gagnrýnendur verksmiðjunnar fyrir að lýsa efasemdum um framkvæmdina. Í dag fór stjórn félagsins United Silicon fram á gjaldþrotaskipti vegna þess að félagið réði ekki við að gera úrbætur á verksmiðjunni, sem hafði margbrotið starfsleyfi. 

Forstjóri og einn eigandi fyrirtækisins, Magnús Garðarsson, hafði verið staðinn að alvarlegum brotum í rekstri fyrirtækis í Danmörku og hafði hann einnig verið látinn hætta hjá dönsku verktakafyrirtæki vegna starfshátta sinna. Engu að síður var hann dyggilega studdur af íslenskum stjórnmálamönnum og Arion banki ákvað að lána til verkefnisins og fá lífeyrissjóði með sér í verkefnið, eftir að vandamálin höfðu komið upp.

Ráðherrar skáluðu með Magnús Garðarsyni, fyrrverandi forstjóri United Silicon, 27. ágúst 2014, daginn sem framkvæmdir voru formlega hafnar, en hann átti síðar eftir að verða kærður fyrir fjársvik upp á hálfan milljarð króna. Þá röðuðu Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, þáverandi forsætisráðherra, og Ragnheiður Elín Árnadóttir, þá iðnaðarráðherra, sér upp við hlið Magnúsar og tóku með honum fyrstu skóflustungurnar að verksmiðjunni, sem síðar var lokað vegna mengunar, vanefnda og endurtekinna eldsvoða.

Fram kom í fréttum Stöðvar 2 að stjórnmálamennirnir fögnuðu ákaft. „Þetta er mjög stór stund,“ sagði Sigmundur Davíð Gunnlaugsson. „Hér eru menn að hefja framkvæmdir við það sem verður, ef allt gengur samkvæmt áætlun, stærsta sílíkon-verksmiðja í heimi. Þetta er líka fyrsti áfanginn í miklum framkvæmdum víða á Íslandi. Svoleiðis að þetta er mjög stór stund.“

Árið eftir átti Sigmundur Davíð eftir að undirrita viljayfirlýsingu fyrir hönd ríkisstjórn Íslands fyrir álveri á vegum kínverskra aðila nærri Skagaströnd. 

Fljótlega kom í ljós að sjálft verksmiðjuhús United Silicon var brot á deiliskipulagi, þar sem verksmiðjan var heilum 13 metrum hærri en deiliskipulagt hafði leyft, og því lögbrot.

United Silicon hefur fengið 30 milljónir króna í ríkisaðstoð. Í frétt Stöðvar 2 kom fram að Ragnheiður Elín Árnadóttir, þáverandi iðnaðarráðherra, „fagnaði sérstaklega“ fyrir hönd Suðurnesja, þar sem hún væri Keflvíkingur.  

„Mér finnst þetta vera dagurinn þar sem þróuninni verður snúið við.“

„Þetta er ótrúlega stór dagur fyrir þetta samfélag. Við erum búin að bíða lengi. Það er búið að vera brostnar vonir og atburðir sem við þurfum ekkert að rifja upp í dag. En mér finnst þetta vera dagurinn þar sem þróuninni verður snúið við. Þannig að þetta er góður dagur, stór dagur, sem vonandi þýðir það að hjólin eru farin að snúast í rétta átt,“ sagði hún.

Erlendir bankar vildu ekki fjármagna

Lánsfjármögnun fyrir verkefnið var í höndum Arion banka. Þegar Magnús Garðarsson var spurður hvers vegna, sagði Magnús að erlendir bankar vildu ekki lána. „Það var auðveldara en að gera það úti, því að það eru engir erlendir bankar ennþá sem þora að lána til Íslands.“

Arion banki fékk lífeyrissjóði til verkefnisins. Sjálfur átti bankinn 11 prósent í félaginu, en Frjálsi lífeyrissjóðurinn 5,6 prósent, Festa lífeyrissjóður 3,7 prósent og eftirlaunasjóður atvinnuflugmanna hálft prósent. Eignarhald United Silicon var hins vegar að miklu leyti ógegnsætt. Stór hluti af kaupum lífeyrissjóða í verksmiðjunni átti sér stað þegar var orðið ljóst að vandamál voru viðloðandi verksmiðjuna og byggingu hennar.

Í ljós áttu eftir að koma fjölmörg brot United Silicon á starfsleyfi sem Stundin fjallaði ítarlega og reglulega um. Forstjórinn, sem hafði skilið eftir sig sviðna slóð í Danmörku, eins og Stundin greindi frá strax í júlí 2016. Þrátt fyrir þá forsögu, að fyrirtæki í hans eigu var sektað um tæpar 7 milljónir íslenskra króna vegna brota á réttindum pólskra verkamannanna og fór stuttu síðar í þrot, ákváðu stjórnmálamenn að styðja hann og Arion banki að lána honum og fá fleiri til verkefnisins. Í fagtímariti danska stéttarfélagssambandsins BJMF er Magnús nafngreindur sérstaklega vegna bíræfinna brota. Þar kemur fram að hann hafi neitað að gera samninga við pólsku verkamennina, til þess eins að auðgast persónulega. Magnús var rekinn frá fyrirtækinu COWI vegna starfshátta sinna, svika og brota. Mótmælt var við heimili viðskiptafélaga Magnúsar vegna málsins, þann sama og Magnús fékk til liðs með sér í United Silicon.

Hann var einnig handtekinn í desember 2016 fyrir ofsaakstur á Reykjanesbrautinni og Tesla-bifreið hans gerð upptæk. Hann hefur verið ákærður fyrir almannahættubrot og líkamsárás af gáleysi með ofsaakstrinum. Neyðarlínunni höfðu borist símtöl um ofsaaksturinn, bæði fyrir og eftir slys, þar sem karlmaður slasaðist alvarlega og var fluttur á sjúkrahús. 

Gagnrýndi þá sem efuðust um United Silicon

Grein Árna SigfússonarÁrni Sigfússon, fyrrverandi bæjarstjóri í Reykjanesbæ, gagnrýndi efasemdarraddir í grein þar sem hann fagnaði United Silicon og hrósaði sér og Sjálfstæðisflokknum af þrautseigjunni við að varða braut verksmiðjunnar.

Mynd: Víkurfréttir

Árni Sigfússon, bæjarstjóri Reykjanesbæjar til ársins 2014, skrifaði grein eftir skóflustunguna þar sem hann gerði lítið úr þeim sem gagnrýndu vanefndir United Silicon og lýstu efasemdum sínum á framkvæmdinni.

„Ég óska bæjarbúum til hamingju með nýtt glæsilegt fyrirtæki; United Silicon,“ skrifaði Árni og lýsti þrotlausri baráttu sinni og Sjálfstæðisflokksins fyrir fyrirtækinu.

„Því miður hafa margir verið til þess að tala þetta verkefni niður. Skemmst er að minnast þegar fullyrt var að lóðarframkvæmdir rétt fyrir bæjarstjórnarkosningar væru aðeins sjónarspil Árna Sigfússonar og sjálfstæðismanna. Sagt var að ræðan um að kísilverið væri að koma væri innihaldslaus og nú væru menn svo úrvinda að þeir stilltu upp tækjum í lóðarframkvæmdir rétt fyrir kosningar. Nefnd voru dæmi um að United Silicon hefði ekki einu sinni greitt reikninga fyrir lóðinni. Það átti að vera dæmi þess hvað þetta mál væri mikill tilbúningur. Þeir sem þannig töluðu hefðu án efa fyrir löngu hent þessum aðilum fyrir borð.“

„Óbilandi trú“

Þá áréttaði Árni að íbúar þyrftu að átta sig á mikilvægi þess að hann og Sjálfstæðisflokkurinn börðust fyrir komu United Silicon.

„Það er óvíst að bæjarbúar geri sér grein fyrir mikilvægi þess að við sem stýrðum bæjarfélaginu síðasta áratug gæfum aldrei upp baráttu fyrir fleiri atvinnutækifærum með betur launuðum störfum. Það þýddi auðvitað að fylgja verkefnum fast eftir með óbilandi trú á tækifærin og fólkið á Reykjanesi, þrátt fyrir mótbyr. Ég leit á það sem mitt stærsta hlutverk að gefast aldrei upp á neinum sviðum sem snertu íbúa og tækifæri á Reykjanesinu. Þótt það verði ekki úr stóli bæjarstjóra, mun ég fylgja því eftir að slík verkefni verði til og að þau geti risið hér í Reykjanesbæ, ef þess er nokkur kostur. Ég óska bæjarbúum til hamingju með nýtt glæsilegt fyrirtæki; United Silicon.“

United Silicon fór í dag fram á gjaldþrotaskipti. Í yfirlýsingu vegna beiðninnar segir að „ódýr og óvandaður jaðarbúnaður hafi orsakað tíðar bilanir og skapað erfiðleika við fram­leiðsluna“ og að samkvæmt úttekt þyrfti 25 milljónir evra til þess að fullklára verksmiðjuna. Í fréttum RÚV er haft eftir upplýsingafulltrúa Arion banka að verksmiðja United Silicon sé enn góður fjárfestingarkostur, að alþjóðlegir aðilar hafi sýnt henni áhuga og að eingöngu tæki eitt og hálft ár að gera hana starfhæfa.