Bandaríkjamenn voru þegar síðast fréttist rúmlega 322 milljónir. Maður skyldi ætla að úr svo miklum mannfjölda mætti finna leiðtoga sem hver tæki við af öðrum og þeir tengdust ekki að ráði innbyrðis. En sú virðist ekki raunin. Hugmyndin um stjórnmálaelítuna sem vill sitja sem fastast við kjötkatlana og helst engum hleypa að nema þeir tilheyri, hún er bersýnilega ekki bara hugmynd. Undanfarinn aldarfjórðung er ekki nóg með að feðgar hafi setið á forsetastóli Bandaríkjanna, og einn ættarlaukurinn enn reynt við Hvíta húsið, heldur eru nú meiri líkur en minni á að hjón muni brátt í fyrsta sinn geta státað af því að hafa gegnt þessu valdamesta embætti heimsins.

George Washington

En þráseta tiltekinna fjölskyldna við valdastólana í Washington er engin nýlunda. Hér segir frá skyldleika hinna amerísku forseta hver við annan.

George Washington hét fyrsti forsetinn og tók við embætti 1789. Eftir tvö kjörtímabil eða alls átta ár ákvað Washington að láta gott heita og hann gaf ekki kost á sér til þriðja kjörtímabilsins. Þar með bjó Washington til þá skynsamlegu hefð að forsetar skyldu ekki sitja lengur en átta ár. Sú hefð var strax mjög sterk en hún var þó ekki bundin í lög eða stjórnarskrá fyrr en eftir að hún hafði verið brotin í fyrsta sinn en frá því segir síðar.

George Washington hafði í reynd verið sjálfkjörinn til beggja kjörtímabila sinna svo fyrstu raunverulegu forsetakosningarnar vestra fóru fram 1796 þegar John Adams bar naumlega sigurorð af Thomas Jefferson. Þeir Adams og Jefferson voru gamlir félagar og jafnvel vinir úr sjálfstæðisbaráttu Bandaríkjanna og höfðu báðir skrifað undir sjálfstæðisyfirlýsinguna sem var ekki síst höfundarverk Jeffersons. Nú voru þeir orðnir keppinautar og auk persónulegs metnaðar snerist ágreiningur þeirra fyrst og fremst um mismunandi skoðanir þeirra á valdsviði alríkisstjórnar. Í grófum dráttum má segja að Adams hafi verið fylgjandi nokkuð sterku miðstjórnarvaldi, en Jefferson fylgdi þeim að málum sem vildu að einstök ríki Bandaríkjanna hefðu sem mest sjálfræði.

Thomas Jefferson

Hvorki Adams né Jefferson tóku þátt í kosningabaráttunni, slíkt þótti ekki við hæfi virðulegra herramanna, en stuðningsmenn þeirra vógust á af miklu kappi og jafnvel grimmd. Eftir sigur Adams var Jefferson kosinn varaforseti á kjörmannasamkundu en þá giltu allt aðrar reglur um varaforseta en nú. Var svo Adams forseti í fjögur ár en mætti mikilli mótspyrnu, bæði frá flokki Jeffersons (Demókrata-Repúblikanaflokknum) og óánægjuöflum úr sínum eigin Federalistaflokki. Adams þótti ekki bregðast við gagnrýni af nægum skörungsskap en var mjög gagnrýndur fyrir útlendingalög sem hann setti og gerðu erfiðara fyrir innflytjendur að verða amerískir ríkisborgarar. Adams hélt því fram að þessi lög væru nauðsynleg vegna óvissu í öryggismálum landsins sem straumur innflytjenda hefði í för með sér en andstæðingar sögðu hann einfaldlega vilja koma í veg fyrir að pólitískum andstæðingum hans fjölgaði.

Að frátöldu stjórnmálaþrefi er forsetatíðar John Adams ekki síst minnst vegna þess að hann var fyrsti forsetinn sem settist að í nýjum embættisbústað í nýrri höfuðborg, sem Bandaríkjamenn voru þá í óða önn að reisa. Var borgin nefnd Washington en bústaðurinn kallaður Hvíta húsið.

James Madison

Árið 1800 bauð Adams sig fram að nýju en tapaði illa fyrir Jefferson sem þar með varð þriðji forseti Bandaríkjanna. Jefferson gegndi embættinu í átta ár eða til 1809, þegar annar kunningi úr sjálfstæðisbaráttunni, James Madison, varð forseti. Eftir að Jefferson var farinn frá endurnýjaði Adams vinskapinn við hann og skrifuðust þeir heilmikið á þar til báðir dóu sama dag, hinn 4. júlí 1826, réttum fimmtíu árum eftir að þeir skrifuðu undir sjálfstæðisyfirlýsinguna. Hefði sú tilviljun þótt ótæk í skáldskap að þessir gömlu vopnabræður skyldu báðir deyja á hálfrar aldar afmæli þeirra merkilegasta verks. Adams var þá níræður, en Jefferson 83ja ára.

„Skrifuðust þeir heilmikið á þar til báðir dóu sama dag.“

Leið nú og beið. Madison var forseti fyrir Demókrata-Repúblikana í átta ár, og síðan tók við utanríkisráðherra hans og flokksbróðir, James Monroe. Hann var fyrst kjörinn 1816 og endurkjörinn 1820. Þá brá svo við að hann var í raun sjálfkjörinn, því hinn deyjandi flokkur Federalista treysti sér ekki til að finna honum neinn keppinaut.

James Monroe

Þegar leið að lokum annars kjörtímabils Monroe var hefðin um aðeins tvö kjörtímabil forseta þegar orðin svo sterk að hann sá enga ástæðu til að ganga gegn henni, þótt hann hefði vafalítið getað tryggt sér þriðja kjörtímabilið í ljósi ýmis konar óvissu í málefnum ríkisins, sem var nú farið að þenjast út í vesturátt og átti þar í togstreitu við bæði Frakka og Spánverja, auk innfæddra þjóða sem bandaríski herinn braut nú niður hverja af annarri.

Er leið að forsetakjöri 1824 var því ljóst að nýr maður myndi nú flytja í Hvíta húsið. Federalistar voru endanlega dauðir en fjórir voru um hituna í flokki Demókrata-Repúblikana. Þrír þeirra voru fjármálaráðherrann Crawford, forseti fulltrúadeildinnar sem Henry hét Clay og var að verða einn öflugasti pólitíkus Bandaríkjanna, og svo öldungadeildarþingmaðurinn Andrew Jackson, sem var tæplega sextugur hershöfðingi sem barið hafði á Bretum í skammvinnu stríði þjóðanna 1812, unnið frægan sigur á Bretum við New Orleans 1815 og svo ráðist inn í hið spænska Flórída 1818 og drepið þar heilmikið af Semínóla-frumbyggjum.

Andrew Jackson

Fjórði frambjóðandinn var sonur John Adams fyrrverandi forseta (sem þá átti enn tvö ár ólifuð) og hét John Quincy Adams. Hann fæddist 1767 og var alveg að verða níu ára þegar faðir hans og Jefferson undirrituðu sjálfstæðisyfirlýsinguna sem hleypti Bandaríkjunum af stokkunum. Hann fylgdi svo föður sínum gjarnan á embættisferðum í þjónustu hins nýja ríkis og varð svo sjálfur mikilsvirtur diplómati fyrir Bandaríkin. Hann var til dæmis sendiherra bæði í Prússlandi og Rússlandi og átti mikinn þátt í friðarsamningum við Breta eftir stríðið 1812. Metnaður Adams yngra kom í veg fyrir að hann vildi neitt eiga saman við Federalista föður síns að sælda og því gekk hann til liðs við Demókrata-Repúblikana. Monroe gerði hann svo að utanríkisráðherra sínum og það var reyndar Quincy Adams sem átti mikinn þátt í að meitla í stein hina svonefndu „Monroe-kenningu“ húsbónda síns er gekk út á að Bandaríkin lofuðu að skipta sér ekki af málefnum Evrópu en frábáðu sér um leið afskipti Evrópuríkja af málum í nýja heiminum.

Það var raunar John Quincy Adams sem orðaði Monroe-kenninguna einna best þegar hann sagði í umræðum á þingi 1821:

„En þau [Bandaríkin] munu ekki álpast til útlanda í leit að skrímslum til að leggja að velli. Þau óska öllum bæði frelsis og sjálfstæðis, en þau berjast aðeins fyrir sig og sína.“

Monroe-kenningin er jafnvel enn í dag í heiðri höfð í Bandaríkjunum í orði kveðnu, en hefur náttúrlega fyrir löngu verið lögð á hilluna í reynd.

John Adams

En hinir fjórir fyrrnefndu – Crawford, Clay, Jackson og Adams – voru sem sé allir í framboði til forseta 1824. Skemmtilegur fróðleiksmoli er að John nokkur Calhoun var varaforsetaefni bæði Jacksons og Adams, en hér með er hann líka úr sögunni. Kosningabaráttan var hörð en að lokum fékk Jackson áberandi flest atkvæði eða rúm 41 prósent. John Quincy Adams fékk 31 prósent en Clay ekki nema 13 prósent og Crawford 11. Nú hefði Jackson undir venjulegum kringumstæðum átt að verða forseti en þá kom til skjalanna hið flókna kjörmannakerfi Bandaríkjanna. Kjósendur velja sem sé forsetann ekki beinni kosningu, heldur velja þeir kjörmenn sem síðan koma saman og kjósa forsetann. Og þótt hershöfðinginn hefði fengið flest atkvæði hafði hann ekki tryggt sér hreinan meirihluta kjörmanna vegna þess hve atkvæðin dreifðust víða.

Þegar kjörmennirnir komu saman var því allt lok lok og læst. Eftir mikið baktjaldamakk gengu kjörmenn Clays til liðs við Adams og þannig náði Adams kjöri sem forseti á kjörmannasamkundunni, þótt hann hefði ekki náð meirihluta atkvæða, fyrstur bandarískra forseta. Jackson var að vonum fjúkandi reiður og næstu fjögur ár börðust hann og fylgismenn hans á þingi gegn öllum stefnumálum Adams forseta af allri þeirri hörku sem hann hafði áður sýnt gegn Semínólum. Þótt Adams hefði sýnt mikinn refsskap við að tryggja sér forsetaembættið, þá féll honum víst ekki til lengdar vel við klókindapólitík og svaraði því stöðugum árásum Jacksons lítt eða ekki. Afleiðingarnar urðu þær að Adams kom fáum málum í gegn og hafði síðan lengi yfirbragð veiklundaðs og hæfileikalítils forseta. Reyndin var þó sú að Adams hafði ýmislegt fram að færa. Hann lagði sig mjög fram um að borga niður skuldir ríkissjóðs en á sama tíma náði hann þó að leggja drög að uppbyggingu nýrra innviða í Bandaríkjunum, ekki síst í menntamálum.

John Quincy Adams

Þegar leið að forsetakosningum 1828 hafði Andrew Jackson klofið sig út úr Demókrata-Repúblikanaflokknum og kallaði sig nú aðeins Demókrata. Hann bauð sig fram gegn Adams sem hafði misst föður sinn á miðju kjörtímabili sínu og naut því ekki lengur ráðgjafar ættföðurins. Jackson var hins vegar í miklum vígahug og í kosningabaráttunni var óspart spilað á ímynd hans sem hins óspillta og djarflynda sveitamanns, og hins hugumstóra herforingja sem hafði fengið viðurnefnið „gamla harðhnotan“ eða „Old Hickory“ fyrir þrautseigju sína andspænis óvinunum. Honum einum væri treystandi til að berjast gegn „spillingunni í höfuðborginni“. Síðan hafa amerískir stjórnmálamenn ótal sinnum brugðið sér í þetta sama hlutverk – núna eru Ted Cruz, Donald Trump og meira að segja Bernie Sanders að reyna við hlutverkið, þótt ekki hafi þeir hermennskufrægð Jacksons til að hrósa sér af.

En líklega gerði hermennskan einmitt útslagið. John Quincy Adams þótti reyndar ná nokkuð góðum árangri miðað við hve skipulögð og kænskuleg kosningabarátta Jacksons var, en að lokum fékk forsetinn þó ekki nema tæp 44 prósent atkvæða en Jackson 56 prósent.

Þeir Adams feðgar urðu því fyrstu tveir forsetarnir sem felldir voru í kosningum. Það var svo ekki fyrr en 1840 sem þriðji forsetinn féll í kosningum: Martin Van Buren.

John Quincy Adams er oft kynntur til sögu sem hálfgerð lydda sem fátt hafi haft til mála að leggja. Það er reyndar ekki með öllu sanngjarn dómur en eftir að hafa verið felldur af forsetastóli steig John Quincy Adams það óvænta skref að bjóða sig fram til fulltrúardeildar þingsins 1831 og hefur enginn fyrrverandi forseti gert slíkt. En Adams sat á þingi til dauðadags og vann sér frábæran orðstír með þingmaður og ekki síst sem baráttumaður gegn þrælahaldi sem varð æ meira misklíðarefni í Bandaríkjunum. Hann lést raunar á þingfundi, 81s árs að aldri, í febrúar 1848.