Pistill

Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 5 árum.

Jóhann Páll Jóhannsson

Frjálshyggja og fasisminn sem neyðarréttur hins sterka

Hannes Hólmsteinn Gissurarson er duglegur að vekja athygli á grimmdarverkum sem framin voru í nafni kommúnisma. En ítrekaðar varnarræður hans fyrir einn ógeðslegasta þjóðarleiðtoga heims eru líka ágæt áminning um hvað stundum er stutt milli íhaldsfrjálshyggju og fasisma.

3. janúar 2019 · 17:20

Varnarræður Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar stjórnmálafræðiprófessors fyrir Jair Bolsonaro forseta Brasilíu (sjá t.d. hér, hér og hér) eru holl áminning um hvað stundum er stutt milli gamaldags efnahagslegrar frjálshyggju og fasisma. Það sama á við um ummæli aðstoðarmanns dómsmálaráðherra Íslands þess efnis að Brasilíumenn hafi gott af „forseta sem heldur uppi lögum og reglu“.

Bolsonaro hefur einmitt lýst yfir stuðningi við pyntingar, kallað eftir því að pólitískir andstæðingar verði skotnir, talað fyrir ofbeldi gegn samkynhneigðum og að lögregla fái rýmri heimildir til að skjóta fólk; hann er rasisti og kvenhatari og horfir með söknuði til herforingjastjórnarinnar sem ríkti í Brasilíu frá 1964 til 1985.

Með öðrum orðum: Bolsonaro, hugmyndafræði hans og orðræða í gegnum árin, bera sterk einkenni fasisma. Hannes Hólmsteinn, einn helsti hugmyndafræðingur Sjálfstæðisflokksins til margra áratuga, vill hins vegar meina að Bolsonaro sé ekki einu sinni öfgahægrimaður; allt tal um slíkt sé fake news.

Paulo Guedes, nýr fjármálaráðherra Brasilíu, er ötull talsmaður einkavæðingar, flatra skatta og niðurskurðar ríkisútgjalda. Eins og Pinochet sannaði í Chile getur einmitt harkaleg valdbeiting verið snjöll leið til að ná svoleiðis markmiðum fram.

Árið 2000 – löngu eftir að helstu staðreyndir um pyntingar og morð herforingjastjórnar Pinochets á þúsundum manna lágu fyrir – bar Hannes Hólmsteinn (sami maður og bendlar Sólveigu Önnu Jónsdóttur við fjöldamorð vegna þess að hún er sósíalisti) í bætifláka fyrir Pinochet í DV og gerði lítið úr mannréttindabrotunum undir þeim formerkjum að tilgangurinn hefði helgað meðalið.

Sjónarmið Hannesar eru ekki svo frábrugðin þeim sem frjálshyggjumaðurinn Friedrich Hayek viðraði á sínum tíma:

At times it is necessary for a country to have, for a time, some form or other of dictatorial power. As you will understand, it is possible for a dictator to govern in a liberal way. And it is also possible for a democracy to govern with a total lack of liberalism. Personally I prefer a liberal dictator to democratic government lacking liberalism (Viðtal í El Mercurio, 1981).

Annar austurrískur frjálshyggjufrömuður, Ludwig von Mises sem sjálfur var efnahagsráðgjafi fasistakanslarans Engelberts Dollfuss, taldi raunar að fasisminn hefði mikilvægu hlutverki að gegna til varnar vestrænni siðmenningu:

It cannot be denied that Fascism and similar movements aiming at the establishment of dictatorships are full of the best intentions and that their intervention has, for the moment, saved European civilization. The merit that Fascism has thereby won for itself will live on eternally in history. (Ludwig von Mises, Liberalism: In the Classical Tradition, 1927).

Þetta – sú hugmynd að fasismi geti reynst nauðsynlegt neyðarúrræði í baráttunni gegn sósíalisma – er auðvitað lógískt frá sjónarhorni þeirra sem trúa á rétt hins sterka, telja eignarréttinn það heilagasta af öllu heilögu og hafa andstyggð á kröfum skrílsins um jafnari dreifingu verðmæta og efnahagslegt réttlæti.

Kjósa

Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Deila

Efnisorð

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Tengdar greinar

Alþjóðamál

FréttirAlþjóðamál

Guðlaugur Þór dreifði Brexit-áróðri og mærir nú Boris Johnson: „Mjög hæfur“

Guðlaugur Þór Þórðarson dreifði villandi boðskap frá Brexit-sinnum í aðdraganda atkvæðagreiðslunnar 2016 um að útganga myndi spara Bretum 350 milljónir punda sem yrði svo hægt að dæla í heilbrigðiskerfið. Hann segir Boris Johnson hafa „skýra sýn“.

FréttirAlþjóðamál

Íslensk stjórnvöld mótmæla sjaríalögum og grýtingum á samkynhneigðum í Brúnei

„Réttindi hinsegin fólks eru grundvallarþáttur í mannréttindastefnu Íslands og við leggjum mikla áherslu á þau í störfum okkar í mannréttindaráðinu,“ segir utanríkisráðherra.

Fréttir

Ísland sat hjá í atkvæðagreiðslu um stríðsglæpi gegn Palestínumönnum

Íslendingar fylgja samstarfsþjóðum að verulegu leyti í Mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna en hafa einnig hlotið lof fyrir að sýna frumkvæði, meðal annars í gagnrýni á yfirvöld í Sádi-Arabíu. Ísland studdi þrjár af fjórum ályktunum um málefni Ísraels og Palestínu.

FréttirAlþjóðamál

Myrt vegna fréttaflutnings

Víða um heim sæta blaðamenn ógnunum og hótunum, þeir eru lögsóttir, færðir í gæsluvarðhald og stungið í fangelsi vegna skrifa sinna, pyntaðir og drepnir. Á síðustu tólf mánuðum hafa þrír blaðamenn verið myrtir á evrópskri grundu og nýlega hvarf blaðamaður inn í sendiráð Sádi-Arabíu í Tyrklandi og kom aldrei þaðan út aftur.

GreiningUppgjörið við uppgjörið

Þunna línan á milli þjóðernisstolts og oflátungsháttar

InDefence-hópurinn svokallaði beitti þjóðernislegri orðræðu í áróðursstríði við Breta, að mati Markúsar Þórhallssonar sagnfræðings. Sótt var í 20. aldar söguskoðun um gullöld og niðurlægingartímabil Íslendingasögunnar. 83 þúsund manns skrifuðu undir „Icelanders are not terrorists“-undirskriftalistann og hópurinn orsakaði fyrstu þjóðaratkvæðagreiðslu lýðveldistímans.

ErlentAlþjóðamál

Misskiptingin eykst á feikihraða og ógnar lýðræðinu

Sex einstaklingar eiga nú jafn mikið og helmingur mannkyns. Auðurinn sópast frá þeim sem minnst eiga og safnast á hendur hinna fáu sem eiga mest. Sérfræðingar óttast að hin sívaxandi misskipting ýti enn frekar undir sókn hægri popúlista á Vesturlöndum. Misskiptingin minnst í þeim ríkjum þar sem efnahagslegt lýðræði er mest.

Mest lesið

Fréttir

Snörp orðaskipti í réttarsal: „Þú hefur ekki orðið!“

Annar dagur aðalmeðferðar í manndrápsmáli gegn hjúkrunarfræðingi fór fram í Héraðsdómi Reykjavíkur í dag. Þar áttu sér stað snörp orðaskipti á milli dómara og lögmanns þegar nýjar upplýsingar komu upp. Málið hefur verið lagt í dóm í annað skiptið í héraði.

FréttirÁ vettvangi

Tugir sjúklinga dvöldu á bráðamóttökunni lengur en í 100 klukkustundir

Vegna plássleysis á legudeildum Landspítalans er bráðamóttakan oft yfirfull og því þurftu 69 sjúklingar að dvelja á bráðamóttökunni lengur en í 100 klukkustundir í september og október. Þetta kemur fram í þáttaröðinni Á vettvangi sem Jóhannes Kr. Kristjánsson vinnur fyrir Heimildina. Í fjóra mánuði hefur hann verið á vettvangi bráðamótttökunnar og þar öðlast einstaka innsýni í starfsemina, þar sem líf og heilsa fólks er undir.

Viðtal

Mataræði er vanræktur þáttur í svefnvanda

Góður svefn er seint ofmetinn en vandamál tengd svefni eru algeng á Vesturlöndum. Talið er að um 30 prósent Íslendinga sofi of lítið og fái ekki endurnærandi svefn. Ónógur svefn hefur áhrif á daglegt líf fólks og lífsgæði. Svefn er flókið fyrirbæri og margt sem getur haft áhrif á gæði hans, má þar nefna líkamlega og andlega sjúkdóma, breytingaskeið, álag, kvíða, skort á hreyfingu og áhrif samfélagsmiðla á svefngæði. Áhrif næringar og neyslu ákveðinna fæðutegunda á svefn hafa hins vegar ekki vakið athygli þar til nýlega.

Fréttir

Hársbreidd frá tveggja flokka meirihluta

Samfylkingu og Viðreisn vantar eitt þingsæti til viðbótar til að ná að mynda meirihluta í þinginu, miðað við nýja skoðanakönnun Maskínu. Flokkarnir bæta báðir við sig á milli kannana og mælast með yfir 20 prósenta fylgi. Sósíalistar mælast stærri en Sjálfstæðisflokkur í einu kjördæmi.

Fréttir

Sigurður Ingi lýsir erfiðu samstarfi við Sjálfstæðisflokkinn

Sigurður Ingi Jóhannsson segir að Sjálfstæðisflokkurinn sé stjórnlaus, þar hafi menn gert það sem þeim datt í hug og komist upp með það. „Þannig var það,“ segir Svandís Svavarsdóttir.

Vettvangur

„Viljum ekki að Harpa verði umferðarmiðstöð“

Það hefur verið umdeild ákvörðun hjá húsinu að láta gesti borga fyrir heimsókn á salernin í Hörpu. En fólk heimsækir húsið af ýmsum ástæðum. Greinarhöfundur spáir í lífið í húsinu og ræðir jafnframt við Hildi Ottesen Hauksdóttur, markaðs- og kynningarstjóra Hörpu.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Viðtal

„Hann sagðist ekki geta meir“

„Ég gat ekki bjargað barnabarninu mínu. En ef það verður til þess að ég geti kannski bjargað einhverjum, þó ekki nema einu barni, þá vil ég segja sögu okkar,“ segir Þórhildur Helga Þorleifsdóttir kennsluráðgjafi. Sonarsonur hennar, Patrekur Jóhann Kjartansson Eberl, fannst látinn miðvikudaginn 12. maí 2021, aðeins fimmtán ára gamall. Hann hafði svipt sig lífi.

Fréttir

Þórdís Kolbrún afskrifaði Gunnar Smára á opnum fundi

Gunnar Smári Egilsson, frambjóðandi Sósíalista, segir mestu ógn Íslendinga vera að styðja Úkraínumenn gegn innrás Rússa og fullyrðir að „vel mætti enda stríðið“. Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir brást illa við hugmyndum hans.

ViðtalFormannaviðtöl

Síðasta tilraun Ingu Sæland

Flokkur fólksins var stofnaður til að útrýma fátækt á Íslandi, sem Inga Sæland, formaður flokksins, þekkir af eigin raun. Hún boðar nýtt húsnæðiskerfi með fyrirsjáanleika og niðurskurð í öllu því sem heita aðgerðir gegn loftslagsbreytingum. Grænasta land í heimi eigi að nota peningana í heilbrigðiskerfi og aðra innviði sem standi á brauðfótum.

Myndband

Almar les upp úr nýrri bók

Almar Steinn Atlason varð þjóðþekktur árið 2015 sem Almar í kassanum eftir að hann dvaldi nakinn í heila viku inni í glerkassa í Listaháskólanum. Hann var að senda frá sér skáldsöguna Mold er mold - Litla systir mín fjöldamorðinginn. Hann les upp úr bókinni í beinu streymi sem hefst um klukkan 18 í dag.

Fréttir

Svanhildur Hólm með áberandi minnsta reynslu af utanríkismálum

Ljóst er að Svanhildur Hólm, sendiherra í Bandaríkjunum, sker sig úr hópi kollega sinna frá Norðurlöndunum hvað varðar takmarkaða reynslu á vettvangi utanríkismála. Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd bíður enn svara frá utanríkisráðuneytinu um vinnubrögð ráðherra við skipun á sendiherrum í Bandaríkjunum og Ítalíu.

Fréttir

Harmleikur á deild 33A

Steina Árnadóttir sat aftur í réttarsal í dag vegna ákæru um að hafa orðið sjúklingi á geðdeild að bana. Samstarfskonur hennar voru viðstaddar þegar konan dó, og lýsa aðstæðum með afar ólíkum hætti en Steina. Ein þeirra er með áfallastreitu og atvikið hefur haft víðtæk áhrif á líf hennar.

Mest lesið í mánuðinum

Afhjúpun

Leyniupptaka lýsir vinargreiða og hrossakaupum Bjarna og Jóns

Sonur og viðskiptafélagi Jóns Gunnarssonar þingmanns fullyrðir í upptökum sem teknar voru af manni sem sagðist vera fjárfestir að Jón hafi samþykkt beiðni Bjarna Benediktssonar um að þiggja sæti á lista gegn því að Jón komist í aðstöðu til veita veiðileyfi til Hvals hf. Það verði arfleifð Jóns að tryggja Kristjáni Loftssyni nánum vini sínum leyfið. Það sé hins vegar eitthvað sem eigi að fara leynt.

Viðtal

Missti son sinn í eldsvoða á Stuðlum

Jón K. Jacobsen, faðir 17 ára drengs sem lést í eldsvoða á Stuðlum síðastliðinn laugardag, segist hafa barist árum saman við kerfið til að halda syni sínum á lífi. „Núna berst ég við kerfið til að halda minningu hans á lofti.“

Viðtal

„Hann sagðist ekki geta meir“

Viðtal

Grunaði að það ætti að reka hana

Vigdís Häsler var rekin úr starfi framkvæmdastjóra Bændasamtakanna eftir að nýr formaður tók þar við fyrr á árinu. Hún segir kosningavél Framsóknarflokksins hafa verið gangsetta til að koma honum að. Vigdís ræðir brottreksturinn og rasísk ummæli sem formaður Framsóknarflokksins hafði um hana. Orðin hafi átt að smætta og brjóta hana niður. Hún segist aldrei munu líta Sigurð Inga Jóhannsson sömu augum eftir það.

ViðtalMetoo

Ósmekklegt bréf frá eiganda sem áreitti hana

Sigríður Lárusdóttir er ein fjölmargra kvenna sem hefur orðið fyrir kynferðislegri áreitni á vinnustað. Eftir að hún kvartaði undan framkomu yfirmanns í garð starfsfólks var henni sagt upp og segir hún að sá sem hafði áreitt hana hafi skrifað henni ósmekklegt bréf með rökstuðningi fyrir uppsögninni.

Fréttir

Þórdís Kolbrún afskrifaði Gunnar Smára á opnum fundi