Veiðigjaldsfrumvarp meirihluta atvinnuveganefndar mun létta mestum álögum af stærstu útgerðunum þótt reynt sé að telja almenningi trú um að aðgerðin þjóni einkum litlum og meðalstórum fyrirtækjum. Þetta segir Bolli Héðinsson hagfræðingur í umsögn um frumvarpið.

„Hin augljósa niðurstaða veiðigjaldafrumvarpsins er sú að þegar öll gjöld eru lækkuð skilar sér mest til þeirra stærstu þó reynt sé að telja fólki trú um að aðgerðin sé fyrst og fremst hugsuð til að bæta hag lítilla og meðalstórra fyrirtækja,“ skrifar hann. „Til að koma til móts við rekstur þeirra fyrirtækja sem kunna að eiga í erfiðleikum eru til aðrar mun einfaldari aðgerðir sem þurfa ekki jafnframt að fela í sér eftirgjöf til allra útgerða, stórra og smárra.“

Þorvaldur Gylfason hagfræðiprófessor gagnrýnir einnig frumvarpið og bendir á að veiðigjöld hafi lækkað umtalsvert frá árinu 2013. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafi mótmælt lækkun veiðigjalda af hagstjórnarástæðum og Indriði Þorláksson, fyrrverandi ríkisskattstjóri, hafi sýnt fram á að undanfarin ár rann aðeins um 10 prósent auðlindarentunnar í sjávarútvegi til þjóðarinnar en restin til útgerðarmanna. Að mati Þorvaldar verður lækkun veiðigjalda nú vart rakin til annars en samkrulls stjórnmálastéttar og stórútgerðar.

Tveimur milljörðum létt af útgerðinni

Meirihluti atvinnuveganefndar Alþingis, sem samanstendur af þingmönnum stjórnarmeirihlutans og Miðflokksins, lagði fram frumvarp um endurreikning veiðigjalds í síðustu viku sem felur í sér að gjaldið mun skila ríkissjóði um tveimur milljörðum minni tekjum í ár en áður var gert ráð fyrir. Með frumvarpinu eru annars vegar gerðar breytingar á krónutölum á hvert kílógramm óslægðs afla sem álagning veiðigjalda miðar við og hins vegar kveðið á um að gjaldskyldir aðilar sem greitt hafa minna en 30 milljónir í veiðigjald njóti rýmri persónuafsláttar en áður. 

Bolli Héðinsson segir ómögulegt að fullyrða, út frá þeim upplýsingum sem fylgja frumvarpinu, að verið sé að lækka veiðigjöld í þágu lítilla og meðalstórra útgerða.

„Yfirlýstur tilgangur frumvarpsins er að bæta hag smærri og meðalstórra útgerða. Til að sýna fram á hinn yfirlýsta vilja þá þyrfti að setja fram í töflu öll sjávarútvegsfyrirtæki í landinu. Innan hvers fyrirtækis yrði að koma fram hvað hvert og eitt þeirra aflaði af hinum nafngreindu fisktegundum frumvarpsins á síðasta heila fiskveiðiári (2016-2017) margfaldað með kr. á kg samkvæmt fyrri tilhögun. Síðan þyrfti að margfalda þetta sama magn aftur með þeim fjárhæðum sem frumvarpið gerir ráð fyrir,“ skrifar hann. „Með slíkum samanburði sæist hvaða fyrirtæki væru að borga meira og hvaða fyrirtæki væru að borga minna og þá fyrst væru komnar forsendur til að segja til um hvort verið væri að hygla litlum og meðalstórum fyrirtækjum eða frekar hinum stærri. Uppsetning slíkrar töflu ætti að vera lítið mál m.v. fyrirliggjandi upplýsingar hjá Fiskistofu og ráðuneytinu en slík framsetning er einfaldlega forsenda þess að hægt sé að fullyrða að þetta sé gert í þágu lítilla og meðalstórra útgerða.“

„Skattaspor“ barnafjölskyldna stærra en sjávarútvegsins

Í greinargerð frumvarpsins er lækkun veiðigjalda réttlætt með því að vísa til þess að sjávarútvegurinn skili ríkissjóði nú þegar talsverðum fjármunum. „Svonefnt skattaspor íslensks sjávarútvegs, þ.e. heildargreiðslur skatta og gjalda, er umtalsvert en samkvæmt embætti ríkisskattstjóra nam tekjuskattur sjávarútvegsfyrirtækja um 6,3–7,6 milljörðum kr. og tryggingargjald um 5,4–5,9 milljörðum kr. á ári á árunum 2013–2017,“ segir þar.

Bolli gerir athugasemdir við þetta og bendir á að hugtakinu skattaspor hafi ítrekað verið beitt í þágu málstaðar núverandi kvótahafa. „En „skattaspor“ má skoða með ýmsu móti. Þannig má til sanns vegar færa að „skattaspor“ hjóna með tvö börn á skólaaldri sé hlutfallslega stærra heldur en „skattaspor" sjávarútvegsins. Hjónin þurfa að greiða beina skatta af launum sínum auk óbeinna skatta af öllum keyptum vörum til heimilisins til að fæða og klæða börn sín og þau sjálf. Hlutfallslegur kostnaður þeirra af opinberum gjöldum er síst minni heldur en sá kostnaður sem sjávaútvegurinn greiðir hinu opinbera,“ skrifar hann.