Í svari samfélagsmiðilsins Facebook við fyrirspurn Stundarinnar kemur fram að ekki verður gripið til neinna aðgerða til að gefa upplýsingar um þá sem fjármagna kaup á neikvæðum, nafnlausum auglýsingum gegn stjórnmálaframboðum á Íslandi fyrir sveitastjórnarkosningarnar næsta vor.

Hins vegar gætu nafnlausir, pólitískir auglýsendur þurft að greina frá því hverjir fjármagna þá í nánustu framtíð, verði fyrirætlanir Facebook að veruleika.

Framundan eru aðgerðir hjá Facebook til að knýja þá sem birta stjórnmálatengdar auglýsingar til þess að gefa upp hverjir greiða fyrir auglýsingarnar. Það er reyndar lögbundið í Bandaríkjunum, en á Íslandi eru ekki slík lög til staðar. Hins vegar eru hérlendis við lýði lög um fjármál stjórnmálaflokka sem knýja þá til að gefa upp hvaða lögaðilar styrkja þá beint. Þau lög ná ekki yfir umfangsmiklar, nafnlausar áróðursauglýsingar sem beint er gegn pólitískum andstæðingum.

Herferð sem hafði áhrif á kosningarnar

Eins og Stundin fjallaði um í síðasta tölublaði sínu hafði umfangsmikil nafnlaus áróðursherferð áhrif á íslensku alþingiskosningar. Einn og sami Facebook-hópurinn, Kosningar 2017, sem gefur ekki upp aðstandendur sína, birti myndbönd í á aðra milljón skipta, sem beindust gegn stjórnmálaframboðum, öðrum en Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum, Miðflokknum og Flokki fólksins. Þá eru ótaldar ljósmyndir, meðal annars breyttar myndir af stjórnmálamönnum. Helst var herferðinni beitt gegn Pírötum fyrir kosningarnar 2016, sem þá höfðu mælst með mest fylgi á landsvísu, og Vinstri grænum fyrir síðustu kosningar, en þeir höfðu einnig mælst með mest fylgi.

Meðal þeirra sem teknir voru fyrir í áróðursherferðinni voru Katrín Jakobsdóttir, Benedikt Jóhannesson, Smári McCarthy og Helgi Hrafn Gunnarsson. Einnig birti hópurinn efni beint gegn Guðna Th. Jóhannessyni í forsetakosningunum í fyrra.

Inngrip í kosningar rannsakað

Facebook hefur undanfarið þurft að verja verklag sitt í birtingum nafnlausra auglýsinga fyrir leyniþjónustunefnd Öldungadeildar Bandaríkjaþings. Í viðbragði við því hefur Facebook boðað breytingar og aukið gagnsæi. Inngrip, sem rússnesk yfirvöld eru sökuð um að hafa gert í bandarísku forsetakosningarnar með efni og auglýsingum á Facebook, virðist hins vegar vera töluvert minna hlutfallslega en aðkoma nafnlausra aðila að áróðri fyrir íslensku alþingiskosningarnar.

„Pólitískir auglýsendur munu nú þurfa að gefa upp meiri upplýsingar og sýna fram á hverjir þeir eru“

Stundin sendi spurningar á Facebook varðandi aðgerðir til að auka gagnsæi í kosningaauglýsingum sem tengjast Íslandi. Þar er sérstaklega spurt hvort Facebook muni bregðast við gagnrýni vegna ógagnsæis og áhrifa nafnlausra auglýsinga á kosningar fyrir íslensku sveitarstjórnarkosningarnar næsta vor. 

„Pólitískir auglýsendur munu nú þurfa að gefa upp meiri upplýsingar og sýna fram á hverjir þeir eru. Þegar þeir hafa gert það munum við merkja auglýsingar þeirra sérstaklega sem pólitískar og þeir munu þurfa að gefa upp hverjir borguðu fyrir þær. Við byrjum prófanir á þessu í næstu þingkosningum í Bandaríkjunum og færum okkur yfir í aðrar kosningar síðar,“ segir í svari Facebook, sem barst í gegnum sænskt almannatengslafyrirtæki.

ÁróðursauglýsingNafnlausi hópurinn kosningar 2017 hefur birt myndbönd í á aðra milljón skipta til höfuðs helstu andstæðingum Sjálfstæðisflokksins.

Mynd: Kosningar 2017

Mynd: Kosningar 2017

Mynd: Kosningar 2017

Mynd: Kosningar 2017

Gefa ekki upplýsingar um Kosningar 2017

Facebook svarar hins vegar ekki spurningu um hversu mikið fjármagn var greitt til birtingar á auglýsingum hópsins Kosningar 2017. 

Í nýjasta tölublaði tímaritsins The Economist er meðal annars fjallað um samfélagsmiðla sem ógn við lýðræði, þar sem nafnlausum, markhópamiðuðum og áróðurskenndum auglýsingum er beitt til þess að hafa áhrif á viðhorf kjósenda fyrir kosningar. 

„Við erum að gera allar auglýsingar gagnsærri, ekki bara pólitískar auglýsingar. Við munum fljótlega prufa virkni sem gerir öllum fært að heimsækja hvaða síðu sem er á Facebook og sjá hvaða auglýsingar viðkomandi síða er með í birtingu. Þegar kemur að pólitískum auglýsendum erum við að vinna að tóli sem gerir fólki kleift að leita í gagnabanka auglýsinga sem þeir hafa birt í fortíðinni. Fólk mun líka geta séð hversu mikið auglýsandinn borgaði, hvaða markhópum auglýsingarnar beindust að, hverjir sáu auglýsingarnar og fjölda birtinga. Markmið okkar er að koma þessu út að fullu fyrir kosningarnar í Bandaríkjunum 2018,“ segir í svari Facebook, sem er samhljóða yfirlýsingu Marks Zuckerberg á Facebook 27. október.

Stundin sendi einnig fyrirspurn á Facebook fyrir kosningarnar í fyrra og hafnaði samfélagsmiðillinn því að veita ætti meiri upplýsingar um pólitíska auglýsendur, meðal annars þar sem nafnleynd væri mikilvæg til að gæta öryggis þeirra.