Málefnum fatlaðs fólks hefur verið haldið í fjársvelti um árabil, bæði hvað varðar launakostnað og aðstöðu. Í fjármálaáætlun fráfarandi ríkisstjórnar er gert ráð fyrir að þjónustukröfur og útgjöld sveitarfélaga vegna málaflokksins aukist, án þess að því sé svarað hvort og hvernig megi mæta kostnaðaraukanum, meðal annars í tengslum við fullgildingu á samningi Sameinuðu Þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks og lögfestingu notendastýrðrar persónulegrar aðstoðar. 

Mynd: Af vef Reykjavíkurborgar

Þetta er álit fjármálaskrifstofu Reykjavíkurborgar og kemur fram í umsögn hennar um fjárlagafrumvarp fráfarandi ríkisstjórnar. Kallar borgin eftir því að þjónusta við fatlað fólk verði fullfjármögnuð í fjárlögum í samræmi við þær þjónustukröfur sem ríkið hefur sett og raunverulegan kostnað við að veita þjónustuna.

Borgin telur að ríkið ætti að koma að fjármögnun NPA-samninga af miklu meiri krafti en gert er ráð fyrir í fjárlagafrumvarpinu, en þar er 70 milljón króna framlag helgað verkefninu.

Í umsögn fjármálaskrifstofunnar er bent á árið 2017 sé gert ráð fyrir 13 samningum og að greiðslur til NPA notenda nemi 292 mkr. „Mikill þrýstingur er af hálfu velferðarráðuneytisins á sveitarfélögin að fjölga þessum samningum en á hinum Norðurlöndunum er staðan sú að menn eru að hverfa frá þessu þjónustuformi vegna þess að kostnaðurinn hefur farið úr böndum. Þjónustuformið felur í sér aukið þjónustustig frá því sem verið hefur,“ segir í umsögninni. 

„Framlög í fjárlagafrumvarpi 2018 eru í takt við framlög síðustu ára, en Reykjavíkurborg hefur bent á að ríkið verði að koma að fjármögnun NPA samninga með miklu sterkari hætti. Sú aukning á þjónustustigi sem NPA samningar fela í sér kalla á aukinn kostnað fyrir sveitarfélögin og hefur lögfesting formsins þannig bein áhrif á útgjöld sveitarfélaga.“

Utangarðsfólk úr öðrum sveitarfélögum
þarf að leita ásjár Reykjavíkurborgar

Borgin gerir ýmsar athugasemdir við fjárlagafrumvarp fráfarandi ríkisstjórnar. Eitt atriðanna er það að ríkissjóður veiti borginni ekki meiri stuðning en raun ber vitni í þjónustu við utangarðsfólk.

Bent er á að gjaldfrjáls þjónusta Reykjavíkurborgar við heimilislaust fólk nýtist einstaklingum úr öðrum sveitarfélögum þar sem málunum er ekki sinnt. 

„Verið er að vinna að samningum hvað varðar þjónustu neyðargistiskýla. Ríkið hefur mjög takmarkað komið að þeirri þjónustu sem borgin veitir þessum hópi einstaklinga en þó með tímabundinni aðkomu að rekstri eins heimilis. Árlegur kostnaður Reykjavíkurborgar er um 380 mkr.,“ segir í umsögninni. 

Hækkun olíugjalds bitnar á 
rekstri almenningssamgangna

Reykjavíkurborg hefur sinnt heimahjúkrun á höfuðborgarsvæðinu síðan 2009. Fram kemur í umsögn fjármálaskrifstofunnar að frá 2013 til 2016 hafi útgjöld vegna heimahjúkrunar hækkað um 25 prósent en á sama tímabili hafi greiðslur ríkisins fyrir þjónustuna aðeins hækkað um 18%. Nauðsynlegt sé að ríkið greiði fyrir þjónustu heimahjúkrunar í samræmi við raunkostnað.

Mynd: Heiða Helgadóttir

Í umsögninni er bent sérstaklega á að fyrirhuguð hækkun olíugjalds muni þyngja rekstur Strætó BS verulega á næstu árum. Fyrirtækinu verði erfitt að standa undir þessum aukna kostnaði nema til komi sérstakur stuðningur ríkisins, svo sem með endurgreiðslu olíugjalds.

„Skorað er á ríki að falla frá fyrirhugaðri hækkun olíugjalds þar sem hækkunin mun auka kostnað við rekstur almenningssamgangna verulega eða finna leiðir til að þessi aðgerð leiði ekki til skerðingar á þjónustu við íbúa,“ segir í umsögn fjármálaskrifstofunnar.

250 milljóna tekjutap á ári vegna „Fyrstu fasteignar“

Þá er vikið að því tapi sem sveitarfélög verða fyrir vegna skattfrjálsrar ráðstöfunar séreignarsparnaðar, og er þá einkum vísað til laga um stuðning til kaupa á fyrstu íbúð sem voru samþykkt í tíð ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins og kynnt undir yfirskriftinni „Fyrsta fasteign“.

Mynd: Af vef Sjálfstæðisflokksins

Lögin fela í sér að fólk getur tekið út uppsafnaðan séreignarsparnað eða nýtt séreignarsparnað til að greiða inn á lán, sem tryggt er með veði í fyrstu íbúð, yfir tíu ára tímabili. Vegna laganna gerir Reykjavíkurborg ráð fyrir að verða af útsvarstekjum sem nema í kringum 250 til 300 milljónum króna ári. 

Gildandi úrræði um nýtingu séreignarsparnaðar til lækkunar höfuðstóls fasteignalána hefur haft umtalsverð áhrif á útsvarstekjur Reykjavíkurborgar. „Samkvæmt mati Sambands íslenskra sveitarfélaga dags. 18.8.2016 námu tapaðar brúttó útsvarstekjur Reykjavíkurborgar vegna ráðstöfunar iðgjalds séreignarsparnaðar til lækkunar húsnæðislána u.þ.b. 638 m.kr. vegna tekjuársins 2015,“ segir í umsögninni. „Ætla má að útsvarstekjutap borgarinnar vegna skattfrjálsrar greiðslu séreignarsparnaðar inn á fasteignalán nemi þannig alls u.þ.b. 3,1 makr vegna tímabilsins 1. júlí 2014 til 30. júní 2019.“