Þeir fjórir dómarar sem Sigríður Andersen skipaði í Landsrétt án þess að reglum stjórnsýsluréttar væri fylgt voru allir starfandi sem varadómarar í Hæstarétti meðan mál er varðaði bærni Arnfríðar Einarsdóttur til að kveða upp löglega og bindandi dóma í Landsrétti var þar til meðferðar.
Á tímabilinu 23. febrúar til 24. maí 2018 störfuðu fjórmenningarnir náið með fjórum af þeim fimm hæstaréttardómurum sem kváðu upp dóminn sem nú er til skoðunar hjá Mannréttindadómstóli Evrópu. Um er að ræða hæstaréttardómarana Þorgeir Örlygsson, Karl Axelsson, Markús Sigurbjörnsson og Viðar Má Matthíasson.
Sjálf var Arnfríður varadómari í tveimur málum með Þorgeiri Örlygssyni, forseta Hæstaréttar, á umræddu tímabili og í einu máli með Viðari Má Matthíassyni.
Arnfríður og Þorgeir kváðu upp dóm í öðru málanna þann 24. maí 2018, sama dag og Þorgeir og hinir fjórir hæstaréttardómararnir komust að þeirri niðurstöðu að Arnfríður gæti með réttu talist handhafi dómsvalds og bær til að dæma mál í Landsrétti. Aðalmeðferð í málinu sem Arnfríður dæmdi með Viðari Má Matthíassyni fór fram tveimur dögum áður, þann 22. maí.
Þorgeir og Viðar dæmdu einnig í málinu er varðaði hæfi Arnfríðar þann 8. mars síðastliðinn og vísuðu frá kæru sem byggði á því að Arnfríði hefði borið að víkja sæti í Landsrétti vegna þess að hún hefði verið skipuð dómari með ólöglegum hætti.
Mikið í húfi fyrir fjórmenningana
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson hæstaréttarlögmaður hélt því fram fyrir Hæstarétti að vegna lögbrota dómsmálaráðherra við val á Landsréttardómurum bæri að ógilda dóm yfir skjólstæðingi hans í máli sem Arnfríður Einarsdóttir hafði dæmt, enda væri Arnfríður ólöglega skipuð og dómsúrlausnir hennar því „dauður bókstafur“.
Ef Hæstiréttur hefði fallist á kröfur Vilhjálms hefði það ekki aðeins haft áhrif á stöðu Arnfríðar heldur einnig haft fordæmisgildi hvað varðar hina þrjá dómarana sem Sigríður Á. Andersen valdi í Landsrétt án þess að fylgja reglum stjórnsýsluréttar.
Um er að ræða landsréttardómarana Ásmund Helgason, Jón Finnbjörnsson og Ragnheiði Bragadóttur.
Ásmundur Helgason var settur varadómari í tveimur málum með Þorgeiri Örlygssyni og tveimur með Viðari Má Matthíassyni meðan málið er varðaði hæfi Arnfríðar var til meðferðar í Hæstarétti. Dómur í öðru málinu sem Ásmundur og Viðar dæmdu saman var kveðinn upp þann 24. maí, sama dag og dómurinn um hæfi Arnfríðar féll.
Jón Finnbjörnsson dæmdi tvö mál með Markúsi Sigurbjörnssyni og tvö með Þorgeiri, en í öðru þeirra sem Jón og Þorgeir dæmdu saman var einnig kveðinn upp dómur þann 24. maí.
Þá dæmdi Ragnheiður Bragadóttir eitt mál með Viðari Má og Karli Axelssyni og tvö önnur mál með Karli.
Ásmundur Helgason og Jón Finnbjörnsson eiga það jafnframt sameiginlegt að hafa fengið jákvæðar umsagnir frá Markúsi Sigurbjörnssyni þegar óháð dómnefnd lagði mat á hæfi umsækjenda um dómaraembætti við Landsrétt í fyrra.
Óvenju skjót viðbrögð Mannréttindadómstólsins
Niðurstaða Landsréttar um hæfi Arnfríðar Einarsdóttur var kærð til Hæstaréttar þann 23. febrúar síðastliðinn og kvað Hæstiréttur upp dóm í málinu þann 24. maí. Eins og rakið hefur verið var mikill samgangur milli dómara Hæstaréttar og Landsréttar á þessu tímabili, enda sinntu allir fjórir landsréttardómararnir sem valdir voru í trássi við stjórnsýslulög varadómarastörfum í Hæstarétti og dæmdu með hæstaréttardómurum sem voru á sama tíma með mál á sínu borði sem hefði getað sett dómarastörf og framtíðarhorfur umræddra landsréttardómara í uppnám.
Eins og fram kom í síðustu viku hefur Mannréttindadómstóll Evrópu tekið kæru vegna Landsréttarmálsins til skoðunar og krafist skýringa og upplýsinga frá íslenska ríkinu. Um er að ræða óvenju skjóta málsmeðferð – raunar einsdæmi í sögu íslenskra mála fyrir réttinum – en aðeins um mánuður er liðinn frá því að dómur Hæstaréttar var kærður til Mannréttindadómstólsins.
Þessi skjótu viðbrögð má rekja til þeirrar alvarlegu réttaróvissu sem nú er uppi í íslensku réttarkerfi. Ef Mannréttindadómstóllinn kemst að þeirri niðurstöðu að Ísland hafi brotið gegn réttinum til sanngjarnrar málsmeðferðar fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstóli gæti fjöldi dómþola, fólk sem hefur verið dæmt af þeim fjórum dómurum sem skipaðir voru í Landsrétt án þess að reglum stjórnsýsluréttar væri fylgt, farið fram á endurupptöku og miskabætur.
Athugasemdir