Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, hefur árum saman dregið upp villandi mynd af viðskiptum sínum í aðdraganda bankahrunsins árið 2008 og ekki komið hreint fram í umræðu um aðkomu sína að viðskiptum skyldmenna sinna. 

Þetta er á meðal þess sem fréttaflutningur Stundarinnar, á grundvelli ítarlegra gagna úr Glitni, hefur varpað ljósi á undanfarnar vikur. Þann 17. október síðastliðinn lagði Sýslumaðurinn á höfuðborgarsvæðinu lögbann við því að Stundin flytti fleiri fréttir byggðar á gögnunum. Áður hafði þó blaðið, í samstarfi við Reykjavik Media og The Guardian, birt upplýsingar sem sýna að Bjarni hefur ítrekað hallað réttu máli þegar viðskipti hans og fjölskyldu hans hafa verið til umræðu.

Sagðist sjálfur hafa greitt skuldirnar

Bjarni Benediktsson, þá nýorðinn formaður Sjálfstæðisflokksins, gagnrýndi rannsóknarnefnd Alþingis um bankahrunið harðlega árið 2010. Taldi Bjarni óeðlilegt að nefndin skyldi birta upplýsingar um skuldastöðu hans í skýrslunni án þess að geta þess að hann hefði greitt upp skuldirnar árið 2008. 

Í 2. bindi skýrslunnar var birt yfirlit yfir þá þingmenn sem höfðu, ásamt maka og félögum í eigu þeirra, heildarlánastöðu yfir 100 milljónum króna einhvern tímann frá ársbyrjun 2005 og fram að falli bankanna í október 2008. Fram kom að Bjarni hefði, þegar mest lét, verið með 174 milljóna lán útistandandi. 

„Helstu lán Bjarna Benediktssonar voru í Glitni banka hf. Annars vegar var um bein lán að ræða og hins vegar um lán í gegnum framvirka samninga,“ segir í skýrslunni. „Fyrir utan einn um 45 milljóna króna framvirkan samning um hlutabréf Glitnis í upphafi árs 2006 voru þeir framvirku samningar allir um hlutabréf erlendra banka, Deutsche Bank, Morgan Stanley og Lehman Brothers.“

„Þess utan greiddi ég þessar
skuldir upp árið 2008“

Bjarni tjáði sig um málið í viðtali við Viðskiptablaðið þann 26. apríl 2010. „Það er stór ákvörðun að aflétta bankaleynd. Ég ætla svo sem ekki að gera ágreining við þetta mat nefndarinnar en mér finnst það sjálfsögð krafa, fyrst nefndin ákveður að gera þetta, að geta þess hvort nefndin telji að þarna hafi verið um óeðlilega fyrirgreiðslu að ræða,“ sagði Bjarni. „Það er bara látið hanga í lausu lofti. Ekkert slíkt átti við í mínu tilviki. Þess utan greiddi ég þessar skuldir upp árið 2008, tveimur árum áður en skýrslan kemur út. Það hefði mátt láta þess getið, ekki satt?“

Sannleikurinn er sá að Bjarni Benediktsson greiddi ekki upp umræddar skuldir árið 2008. Eins og Stundin greindi frá þann 14. október síðastliðinn var Bjarni losaður undan 50 milljóna kúlulánaskuld við Glitni í febrúar 2008 og skuldin færð yfir á eignarhaldsfélag föður hans, Hafsilfur ehf. Þann 16. október fjallaði svo Stundin um framvirka hlutabréfasamninga Bjarna hjá Glitni og greindi frá því að samkvæmt gögnum Glitnis hefði faðir Bjarna greitt upp um 56 milljóna skuldir vegna áhættuviðskiptanna. Samtals námu þannig yfirtökur Benedikts Sveinssonar, og félags í hans eigu, á skuldum Bjarna meira en 106 milljónum. 

Vill ekki svara því hvort kúlulánið var greitt

Óljóst er hvað varð um 50 milljóna kúlulán Bjarna eftir að það var fært yfir á Hafsilfur. Bjarni var nýlega spurður um málið í viðtali við Fréttablaðið og vildi ekki svara því hvort lánið hefði nokkurn tímann verið greitt. Þetta er athyglisvert í ljósi þess að Bjarni beitti sér margsinnis fyrir hönd eignarhaldsfélagsins Hafsilfurs og átti í samskiptum við starfsmenn Glitnis vegna lánamála félagsins. 

Rannsóknarnefnd Alþingis sætti harðri gagnrýni frá útrásarvíkingum og ýmsum sem fjallað var um í skýrslunni árið 2010. Ýmsar aðferðir voru nýttar til að grafa undan trúverðugleika skýrsluhöfunda. Gagnrýni Bjarna, þar sem hann áfelldist rannsóknarnefndina fyrir að hafa ekki „[látið] þess getið“ að hann hefði „[greitt] þessar skuldir upp árið 2008“ var innlegg í umræðuna sem átti sér stað á þeim tíma. Umfjöllun Stundarinnar um gögnin varpar ljósi á að Bjarni fór ekki með rétt mál þegar hann setti fram gagnrýni á rannsóknarnefndina. 

Þegar skýrsla rannsóknarnefndar kom út þurfti Bjarni að svara fyrir sitthvað fleira. Fram kom að hann hefði farið í boðsferð til Skotlands á vegum Glitnis árið 2007. Bjarni svaraði spurningum fjölmiðla um þetta og sagðist aðeins hafa farið í tvær boðsferðir á árunum fyrir hrun. „Það rigndu til mín boð um að koma í ýmiss konar ferðir af þessum toga. Almennt hafnaði ég slíkum boðum. Ég þáði eina slíka ferð árið 2006 og aðra árið 2007.“ Umfjöllun um Glitnisgögnin leiddi hins vegar í ljós að Bjarni var skráður í fimm boðsferðir á árunum fyrir hrun og fór í að minnsta kosti fjórar þeirra. Þetta sýnir þá miklu velvild sem Bjarni, þá áhrifamikill stjórnmálamaður og þingmaður í efnahags- og skattanefnd Alþingis, naut hjá Glitnismönnum. 

„Þeir segja að ég hafi átt félagið“

Í viðtalinu við Fréttablaðið á dögunum fullyrti Bjarni að í frétt Stundarinnar um kúlulánið sem hann var losaður undan væri „allt saman slitið úr samhengi“ og því „sleppt að eignir fylgdu skuldunum“. Í frétt Stundarinnar voru upplýsingar um skuldskeytinguna frá Bjarna til Hafsilfurs ekki slitnar úr samhengi, heldur byggði fréttin á skjali frá slitastjórn Glitnis sem sýndi að gjörningurinn hefði verið tekinn sérstaklega til skoðunar. 

„Það eina sem ég get sagt um þetta er að ég veit ekki annað en þetta hafi allt verið skoðað og allt staðist skoðun,“ sagði Bjarni í viðtalinu við Fréttablaðið. Hann gat þess þó ekki að slitastjórnin taldi að með skuldskeytingunni hefði bankinn gefið eftir kröfur sem ellegar hefðu verið meiri líkur á að greiddust auk þess sem hún benti á að hvergi væri fjallað um gjörninginn í fundargerðum bankans og að enga bókun væri þar að finna um málið. Vegna tímasetningar gjörningsins, rétt utan tímamarka sem kveðið er á um í gjaldþrotalögum, gat slitastjórnin ekki látið reyna á að láta rifta skuldskeytingunni. 

Benedikt Sveinssonfaðir Bjarna Benediktssonar

MYND: MORGUNBLAÐIÐ/GOLLI

Í viðtali Fréttablaðsins við forsætisráðherra staðhæfði hann að Stundin hefði ranglega sagt að Hafsilfur ehf. hefði verið í eigu hans sjálfs. „Þeir segja að ég hafi átt félagið. Það er rangt,“ sagði hann. Hið rétta er að Stundin hafði hvergi haldið því fram að Hafsilfur, eignarhaldsfélag Benedikts Sveinssonar, hefði nokkurn tímann verið í eigu Bjarna Benediktssonar. 

Þetta er ekki eina dæmi þess að forsætisráðherra hafi brugðist við nýlegum fréttaflutningi Stundarinnar með rangfærslum. Daginn sem Stundin, Guardian og Reykjavik Media birtu fyrstu umfjöllunina byggða á gögnum Glitnis fullyrti Bjarni að tímasetningu frétta hefði verið hagrætt til að koma höggi á sig. „Blaðamaðurinn sem hringdi í mig frá Bretlandi, hann beinlínis sagði mér að þeir hefðu haft þessi gögn, þessar upplýsingar, í margar vikur og að þeir hefðu beðið eftir réttu tímasetningunni,“ sagði hann. Í kjölfarið sendi blaðamaður Guardian, Jon Henley, frá sér yfirlýsingu og sagði forsætisráðherra hafa lagt sér orð í munn og fara með kolrangt mál. 

Gögnin sýndu gjörólíka mynd

Almennt hefur fréttaflutningurinn á grundvelli gagnanna sýnt að sú mynd sem Bjarni Benediktsson hefur dregið upp af viðskiptum sínum, allt frá því umfjöllun um þau hófst árið 2009, er í mörgu gjörólík raunveruleikanum. 

Fyrir tæpu ári sagði Bjarni í Víglínunni á Stöð 2 að hann hefði ekki átt „neitt sem máli skipti“ í peningamarkaðssjóðnum Sjóði 9 fyrir hrun. Eins og Stundin greindi frá átti Bjarni þó 165 milljónir króna í sjóðnum nokkrum mánuðum fyrir hrun og innleysti rúmlega 50 milljónir úr sjóðnum dagana 2. til 6. október 2008. 

Þá er skemmst að minnast þess hvernig Bjarni hafnaði því staðfastlega í Kastljóssviðtali árið 2015 að hafa stundað viðskipti á aflandseyjum. Síðar var hann staðinn að því að hafa átt 40 milljónir í aflandsfélaginu Falson á Seychelles-eyjum sem var stofnað utan um fasteignaviðskipti í Dúbaí. Bjarni sagðist hafa haldið að félagið væri skráð í Lúxemborg, en eins og Stundin greindi frá í síðasta tölublaði lögðu viðskiptafélagarnir upp með það allt frá byrjun að fasteignaviðskiptin færu í gegnum félag á Seychelles-eyjum, „Seychelles félagið“ eins og þeir kölluðu það. 

„Í engum samskiptum við bankann“

Aðkoman að Vafningsmálinu hefur opinberlega vakið spurningar um viðskipti Bjarna, en viðskiptafléttan gekk í meginatriðum út á að flytja áhættuna á bak við stóran hluthafa Glitnis, Þátt International, yfir á Glitni en um leið að gefa bankanum gálgafrest og koma í veg fyrir verðfall hlutabréfa. 

Að nafninu til fólst aðkoma Bjarna einvörðungu í því að undirrita veðskjöl fyrir hönd eignarhaldsfélaganna BNT, Hafsilfurs og Hrómundar fyrir hönd föður síns og föðurbróður, en veðsetningin var forsenda þess að Glitnir gæti veitt 100 milljóna evra peningamarkaðslán til Milestone sem var á skjön við útlánareglur bankans. Málsvörn Bjarna í Vafningsmálinu hefur alltaf verið sú að hann hafi nær ekkert vitað um málavexti. 

„Ég kom ekki á nokkurn skapaðan hátt að því máli,“ sagði hann í Kastljósi þann 14. febrúar 2012. „Ég þekki það ekki hvers vegna lánið var greitt út til Milestone. Það var bara ekki á minni könnu að vera að kynna mér það,“ sagði Bjarni. „Mér var ekki einu sinni kunnugt um að Milestone hefði verið veitt lánið.“