Ég ætla að taka það strax fram að ég hef ekki neitt vit á Íslensku - ég nota málið bara eins og allir aðrir en hef ekki sett mig inní leyndardóma málfræðinnar sem neinu nemur. Helst þá til að verða mér ekki of mikið til skammar í stafsetningu eða í töluðu máli, en lengra nær það ekki.

Mér sýnist að íslenskan í dag eigi við svipaða erfiðleika að glíma og íslenska bernsku minnar þar sem bölvuð tökuorðin gera innrás alveg óforvarendis og málið er alltaf að fara til helvítis í handtösku ef miða á við varnaðarorð þau sem uppi eru á hverjum tíma. 

Ég er hér eingöngu að tala um tungumálið sjálft en ekki hvort að heilu og hálfu kynslóðirnar kjósi að tjá sig á einhverri allt annari tungu þó að mig gruni nú að það hafi verið dæst yfir dönskunni fyrr á tímum eins og enskunni núna. 

En hvað er tungumál svona fyrir leikmanni? Fyrir mér er það málið sem ég nota til að tjá mig við umhverfið og mína nánustu og til þess að ég geti það þá þarf ég reglulega að uppfæra orðaforðann. Svoleiðis virðist alltaf virka þannig að við sem eldri erum þurfum að uppfæra okkur en þau yngri geta síðan fnæst af vandlætingu á orðfæri sem þeim finnst gamaldags, svona þegar maður hittir ekki á rétt tískuorð eða notar það rangt. 

Sem dæmi um hvernig orð breyta merkingu yfir tíma er til dæmis orð eins og skvísur sem flestir þekkja sem lýsingarorð yfir ungar konur sem eru áberandi laglegar og smart á hvers tíma mælikvarða. 

Núna ef maður talar um skvísur þá er spurningin um hvernig þær eru á bragðið, og hvort þær eru frá Ella’s Kitchen eða Nestle. Hvernig þessi þróun kom til hef ég ekki hugmynd um en að minnsta kosti eru nútíma skvískurnar töluvert meira lýsandi, þó að ég geri mér grein fyrir að þetta er líklega íslenskun á orðinu squeese. 

Ég er nokkuð viss um að ef að barnabörnin mín heyrðu mig tala um að fara í parís á fortóinu og bíða í bíslaginu þá myndu þau ekki skilja mig, en fyrir mér er þetta almennur talsmáti og þegar ég tala við jafnöldrur mínar þá skilja þær mig alveg. Á sama hátt hefur farið fyrir dívaninum og og ísóleringarbandinu sem fáir þekkja lengur og hvað þá að börn í dag viti til hvers kastarolla er brúkuð. 

Það er bara gaman að svona fortíðarnostalgíu og í stað þessara gömlu orða eru komin ný og mun betri eins og gangstétt, einangrunarlímband og skaftpottur. Stundum gengur ekki nógu vel að finna Íslensk orð yfir nýja hluti og mér er sérlega minnistætt hið afar undarlega nýyrði gandálfur sem átti að ná yfir enska orðið Wizard í tölvuforritum. 

En stundum er tungumálið líka notað til að klæða hluti í sparibúning svo að við séum ekki eins meðvituð um hvað er á ferðinni. Gott dæmi um þetta er orðin greiðsluþátttaka og kostnaðarvitund, þetta eru voðalega sakleysisleg orð svona eins og sér, en þegar þau eru notuð um veikt fólk og hvað það skuli borga fyrir nauðsynlega þjónustu þá er verið að fegra það sem raunverulega á sér stað sem er gjaldtaka af veiku fóki og kostnaðarvitundin á að koma í veg fyrir að fólk geri sér að leik að fá rándýra sjúkdóma eða fari of oft til læknis. 

„Þá skulum við hætta að tala um veiðigjald og tala um greiðsluþáttöku útgerðarinnar“

Ef við ætlum að nota þessi orð almennt þá skulum við hætta að tala um veiðigjald og tala um greiðsluþáttöku útgerðarinnar og þá kannski eflist kostaðarvitund þeirra sem fá að nýta auðlind okkra allra. 

Höldum áfram að þróa málið og höldum því lifandi og umfram allt köllum hlutina sínum réttu nöfnum ekki einhverjum orðskrípum sem eru búin til, til að fegra hluti sem annars væri erfitt að sætta sig við. 

Höfundur er varaþingmaður Pírata