Íslenskt samfélag hefur lengi verið stolt af jöfnuði og samkennd. Við höfum talið okkur til siðs að standa saman og tryggja að allir njóti góðs af auðlindum landsins. Á undanförnum árum hefur myndin hins vegar dofnað og ólígarkar Íslands, auðugasta 1% þjóðarinnar, hafa fengið óheftan aðgang að auðlindum þjóðarinnar og hagnast óheyrilega. Á sama tíma greiða þeir hlutfallslega minni skatta vegna meingallaðs skattkerfis, á meðan almenningur ber þyngri byrðar. Þetta er þróun sem við verðum að stöðva ef við viljum endurheimta réttlæti og jöfnuð í samfélaginu.

Það er staðreynd að auður hefur safnast saman á fárra hendur. Ríkasta 1% Íslendinga á nú stóran hluta þjóðarauðsins. Þessi hópur hefur nýtt sér aðgang að náttúruauðlindum, eins og fiskimiðum og orku, til að skapa sér gríðarlegar tekjur. Þetta væri kannski ásættanlegt ef ávinningurinn skilaði sér til samfélagsins í formi skatta og gjalda. Raunveruleikinn er hins vegar sá að margir þessara auðmanna greiða hlutfallslega minni skatta en venjulegt launafólk.

Ósanngjarnt kerfi

Skattkerfið okkar er fullt af glufum og undanþágum sem auðmenn geta nýtt sér. Fjármagnstekjuskattur er lægri en tekjuskattur, sem þýðir að þeir sem hafa mestar tekjur af fjármagnseignum greiða minna hlutfall í skatta en þeir sem lifa af launatekjum. Þetta skapar ósanngjarnt kerfi þar sem byrðarnar lenda á þeim sem minnst hafa, á meðan þeir ríkustu sleppa við að leggja sitt af mörkum til samfélagsins.

Þetta er ekki aðeins óréttlát þróun, heldur einnig hættuleg fyrir samfélagið í heild. Ójöfnuður veldur félagslegri sundrungu, dregur úr trausti og eykur spennu. Þegar stór hluti þjóðarinnar finnur fyrir því að kerfið sé ekki að virka fyrir sig, þá er hætta á að vantraust og gremja nái yfirhöndinni. Við getum ekki leyft okkur að láta þetta viðgangast.

Arður að nýtingu auðlinda á að skila sér til allra

Mikilvægi þess að samræma fjármagnstekjuskatt og tekjuskatt er augljóst. Með því að gera skattkerfið réttlátara tryggjum við að allir greiði sanngjarnan skerf af tekjum sínum til samfélagsins. Þetta myndi auka tekjur ríkissjóðs sem gætu nýst til að styrkja grunnþjónustu eins og heilbrigðis- og menntakerfi, bæta innviði og draga úr fátækt.

En þetta er ekki aðeins spurning um skatta. Þetta er einnig spurning um aðgang að auðlindum og hvernig við nýtum þær. Auðlindir landsins eiga að vera sameign þjóðarinnar og nýting þeirra á að skila sér til allra, ekki aðeins fárra útvaldra. Við þurfum að endurskoða hvernig við úthlutum og stýrum auðlindum okkar, til að tryggja að ávinningurinn dreifist réttlátlega.

Sanngjarnt skattkerfi stuðlar að heilbrigðara efnahagslífi

Þetta kallar á pólitískar aðgerðir. Við þurfum kjarkmikið stjórnmálafólk sem þorir að takast á við ríka og valdamikla hagsmunaaðila. Það er ekki auðvelt verk, en það er nauðsynlegt ef við viljum endurreisa traust á stjórnmálum og tryggja að lýðræðið virki fyrir alla.

Almenningur hefur einnig hlutverki að gegna. Við verðum að vera vakandi fyrir þessum málum, krefjast breytinga og láta rödd okkar heyrast. Með samstöðu og samstilltu átaki getum við þrýst á um breytingar og tryggt að réttlæti nái fram að ganga.

Sumir kunna að halda því fram að hærri skattar á auðmenn muni draga úr fjárfestingum og skaða efnahagslífið. Rannsóknir sýna hins vegar að sanngjarnt skattkerfi þar sem allir greiða sitt hlutfall stuðlar að stöðugleika og heilbrigðara efnahagslífi. Þegar auðurinn dreifist betur eykst eftirspurn í hagkerfinu, sem leiðir til meiri verðmætasköpunar.

Megum ekki láta þetta viðgangast

Það er einnig mikilvægt að huga að alþjóðlegum straumum. Ísland er ekki eina landið sem glímir við þessi vandamál. Alþjóðleg samvinna er nauðsynleg til að takast á við skattsvik og skattundanskot, sérstaklega í ljósi þess að margir auðmenn nýta sér erlendar skattaparadísir til að komast hjá skattgreiðslum.

Við megum ekki láta þetta viðgangast. Það er okkar samfélagslega ábyrgð að tryggja að kerfið sé sanngjarnt og virki fyrir alla. Með því að samræma fjármagnstekjuskatt og tekjuskatt getum við tekið mikilvægt skref í þá átt að auka jöfnuð og réttlæti í samfélaginu.

Að lokum er þetta spurning um hvaða gildi við viljum hafa í samfélaginu. Viljum við samfélag þar sem fáir njóta alls á meðan margir berjast í bökkum, eða viljum við samfélag þar sem allir fá tækifæri og leggja sitt af mörkum? Ég tel að við séum betur sett með því að velja seinni kostinn.