Löggæsla og heilbrigðisþjónusta á Þjóðhátíð hafa verið til umfjöllunar síðustu daga eftir að Heimildin birti í vikunni viðtöl við foreldra tveggja ungra manna sem urðu þar fyrir alvarlegum líkamsárásum.
Sauma þurfti 38 spor í andlit annars þeirra en hann var laminn í andlitið með glerflösku þar sem hann var að labba til vina sinna í dalnum, að sögn móður hans. Sonur hennar er 19 ára. Hinn ungi maðurinn sem er 21 árs nef- og ennibrotnaði. Faðir hans segir að ókunnugur maður hafi skyndilega ráðist á hann, skallaði hann og kýlt hann margsinnis í andlitið.
Foreldrarnir segja þá eiga fyrir höndum strangt bataferli. Móðirin og faðirinn gagnrýna að árásirnar hafi ekki verið skráðar í dagbók lögreglu í Vestmannaeyjum. Þau segjast einnig afar ósátt við að þeir hafi verið sendir út úr sjúkraskýlinu í dalnum eftir að gert hafði verið að sárum þeirra en það tók tvær klukkustundir að sauma unga manninn sem ráðist var á með glerflösku að sögn móður hans.
Báðir hafi fengið þung höfuðhögg og foreldrarnir gagnrýna að þeim hafi verið „vísað út úr sjúkratjaldinu“ eftir að búið var að sauma þá. „Fagfólk á staðnum setti ungu mennina, sem voru með mikla áverka og höfðu fengið þung höfuðhögg, á guð og gaddinn,“ segir móðir 19 ára mannsins. Þau segja einnig að það hafi reynst erfitt að fá að leggja fram kæru.
Vilja velta við öllum steinum
Móðirin segir að skriður hafi ekki komist á málin fyrr en eftir mikla eftirfylgni hennar og þegar lögreglumenn hafi áttað sig á alvarleika árásarinnar. „Þegar lögregla var búin að fá atvikalýsingu var hún sammála um að hraða þyrfti málsmeðferðinni og skýrslutökum var þá flýtt,“ segir hún en fyrst hafi ungu mennirnir fengið tíma í kærumóttöku 4. og 5. september en þá hefði verið liðinn mánuður frá því að ráðist var á þá.
Foreldrarnir segja að nú séu málin komin í réttan farveg.
Þau vilja velta við öllum steinum enda telja þau að bæta þurfi verkferla vegna Þjóðhátíðar þannig að gestir hátíðarinnar geti í framtíðinni treyst því að gæsla sé vel mönnuð sem og sjúkraskýlið og að lögregla bregðist strax við og skrái alvarleg atvik.
Lögreglustjórinn í Eyjum og forstjóri HSU funda um málið
Í samtali við Heimildina á fimmtudag sagði Karl Gauti Hjaltason, lögreglustjóri í Vestmannaeyjum að samkvæmt verklagi lögreglu ætti alltaf að taka mál, þar sem árás hafi sannarlega verið framin, til rannsóknar án tafar.
Spurður hvers vegna árásirnar tvær hafi ekki verið skráðar í dagbók lögreglu sagði Karl Gauti að það þurfi að kanna það betur. „Kanna hvort einhverjir lögreglumenn hafi fengi vitneskju um þetta og hverslags vitneskju.“
Þá sagði hann að í tilefni af þessum tveimur atvikum þyrfti að fara yfir feril slíkra mála með heilbrigðisstarfsfólki í dalnum „þannig að öll vitneskja um alvarlegar líkamsárásir berist til réttra aðila.“
Díana Óskarsdóttir, forstjóri Heilbrigðisstofnunar Suðurlands segir í samtali við Heimildina að hún og Karl Gauti hafi rætt þessi mál símleiðis daginn eftir umfjöllunina og ætli að hittast og funda um þetta sérstaklega á næstunni. „Við ætlum að fara yfir hverju við getum skerpt á varðandi samskipti lögreglumanna og heilbrigðisstarfsfólks.“
Þegar hún er spurð hvort mistök hafi verið gerð þegar ungu mennirnir voru sendir út úr sjúkratjaldinu eftir að gert hafði verið að sárum þeirra segist hún ekki getað rætt þessi tilfelli sérstaklega en að almennt sé það svo að heilbrigðisstarfsfólk geti ekki annað en bent fólki á að kæra eða leita til lögreglu. Þetta eigi við um fullorðið fólk.
„En svo er spurning með svona hátíð eins og Þjóðhátíð er. Við ræddum það líka ég og Karl Gauti. Þetta eru alvarleg mál sem þarf að rannsaka og kannski þarf annað verklag en almennt séð þarf manneskjan sem verður fyrir ofbeldi að samþykkja það að lögreglu sé gert viðvart. Við getum ekki þvingað fólk til þess. Við viljum að fólk treysti okkur.“
„Við vísum ekki fólki frá okkur sem er í hættu“
Hún segir að fólki sé ekki vísað frá ef grunur sé um alvarlega áverka
„En fólk verður að vilja fá þjónustuna og aftur er ég að tala almennt ekki um þessi tilvik,“ segir Díana.
Blk: En ef fólk er illa áttað?
Díana: Ég get ekki svarað neinu varðandi þessi tilfellum en það er ferli sem fer í gang og ég vil meina að við vísum ekki fólki frá okkur sem er í hættu. Það er ekki verklagið hjá okkur ef grunur um eitthvað alvarlegt.
Eins og að flytja alla íbúa Garðabæjar til Eyja
Díana segir að það hafi verið mikið álag á heilbrigðisstarfsfólki eins og ávallt á Þjóðhátíð og spurð hvort það geti boðið heim hættu á mistökum segir hún: „Hvað þessi mál varðar get ég ekki tekið undir það miðað við þær upplýsingar sem ég hef. En öll tilvik sem til okkar koma eru sett í sjúkraskrá. Við getum ekki rætt þessi mál en hver og einn getur sóst eftir því að fá að sjá sínar skráningar. Þar er hægt að lesa um allt ferlið.“
Hún segir að það hafi verið mjög erilsamt og stöðugur straumur fólks inn í sjúkraskýlið og á heilsugæslustöðina í Eyjum.
Spurð hvernig heilbrigðisstofnuninni gangi að ráða við álagið á Þjóðhátíð þegar fjöldi fólks í Vestmannaeyjum margfaldast eina helgi á ári segir Díana það mikla áskorun. „Venjulega erum við að þjónusta 4.500 manna íbúasvæði en þarna erum við komin með 15-20 þúsund manns á eina helgi á þennan litla blett þannig að við erum alveg með tífalda mönnun miðað við venjulega helgi.“
„Kostnaðurinn hleypur vel á annan tug milljóna“
Hún segir að allt starfsfólkið sé að vinna afar gott starf við erfiðar aðstæður. „Þetta er eins og við værum að flytja allan Garðarbæ hingað í einu lagi eða rúmlega íbúafjölda Árborgar. Það er meira en að segja það að fá allan þennan hóp til Vestmannaeyja. Svo er aðstaðan sem slík ekki byggð upp fyrir svona stóra hátíð. Við erum með húsnæði þar sem vanalega gengur vel að sinna um fimm þúsund þúsund ferðamönnum en þetta er engin venjuleg breyting hvert ár um um þessa helgi.“
Þrátt fyrir þetta telji hún að heilbrigðisþjónustan sé mjög góð. „Fólkið mitt að gera eins vel og það getur og það gerir þetta vel.“
Ekkert aukafjármagn til HSU vegna Þjóðhátíðar
En fær Heilbrigðisstofnun Suðurlands aukafjármagn vegna Þjóðhátíðar? „Við fáum ekki aukafjármagn í þetta, nei. Við erum að taka þetta af okkar föstu fjárlögum og það er ekki greitt sérstaklega fyrir þennan viðburð.“
Blk: Hvað finnst þér um það?
Díana: Já það er nú það. Þetta er baráttumál hjá mér. Við vekjum athygli á þessu, alveg sama hvort það er Þjóðhátið eða önnur hátíð þá finnst okkur að mótshaldarar eigi að taka meiri þátt í þessum kostnaði. Þetta snýst um öryggi allra.
„Virðist sem ætlast sé til að við bregðumst við án samtals“
Hún segir að stofnunin „horfi á eftir miklum fjármunum í Þjóðhátíð. Þetta er farið að kosta okkur heilu stöðugildin á ársgrundvelli.“
Þetta hafi áhrif á starfsemi HSU allt árið. Það sé mjög dýrt fyrir stofnunina að manna heilbrigðisþjónustuna á Þjóðhátíð. „Við þurfum að greiða allan kostnað við að flytja heilbrigðisstarfsfólk til Eyja, finna fyrir það húsnæði og greiða fyrir það. Þá flytjum við líka öryggisverði til Eyja.“ Þeir hafi þann starfa að vernda bæði heilbrigðisstarfsfólk og stýra flæði fólks inn á heilsugæsluna og sjúkrahúsið. „Við dreifum fólkinu okkar bæði inn á heilsugæslu og niður í dal til að vera nær fólkinu þar sem er stöðugt rennsli til okkar þessa helgi því annars myndum við ekki anna því öllu á heilsugæslustöðinni.“
„Ágreiningsmál á hverju ári“
Díana segir að mikill metnaður sé lagður í undirbúning fyrir hátíðina. „Þannig að þetta er gríðarlegur kostnaður sem fylgir svona helgi fyrir okkur.“
Spurð hvað helgin kosti stofnunina segir Díana „Kostnaðurinn hleypur vel á annan tug milljóna.“
Hún segir að mótshaldarar taki að einhverju leyti þátt í kostnaði. „En það er bara brotabrot af því sem við leggjum út í þessa helgi. Þetta er í raun ágreiningsmál á hverju ári af því að það er engin reglugerð sem segir til um hvernig þetta á að vera.“
Heimildin hefur skoðað leyfisbréf vegna Þjóðhátíðar 2024. Heilbrigðisþjónustan er nefnd þar í útihátíðar- og skemmtanaleyfisbréfi en ekki er að sjá að HSU veiti umsögn um hátíðina en það gera hins vegar meðal annars heilbrigðiseftirlit og slökkvilið.
„Jú það er rétt hjá þér og ég er búin að vekja athygli á þessu. Það er eins og þessi umræða hafi gleymst og þetta er svona á landsvísu.“
Spurð hvaða umræðu hún sé að vísa til segir Díana, „að heilbrigðisstofnanir hafi eitthvað um útihátíðir að segja. Það þarf að tryggja að það sé tekið samtal líka. Því að það er kannski skellt á einhverri hátíð og við vitum að það er Þjóðhátíð á hverju ári en það virðist sem ætlast sé til að við bregðumst við án samtals. Sem við gerum að sjálfsögðu og gerum það vel,“ segir Díana Óskarsdóttir, forstjóri Heilbrigðisstofnunar Suðurlands.
Athugasemdir (3)