Útlendingafrumvarpið er orðið að lögum en 38 greiddu atkvæði með frumvarpinu á þingfundi sem hófst klukkan 17:15 í dag. 15 sögðu nei. Tveir þingmenn Vinstri grænna voru fjarverandi, þar á meðal Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra, og sex þingmenn flokksins sögðu já. 13 þingmenn Sjálfstæðisflokksins sögðu já og voru fjórir þingmenn flokksins fjarverandi. 12 þingmenn Framsóknarflokksins sögðu já og einn var fjarverandi. Sex þingmenn Flokks fólksins sögðu já.
Allar breytingartillögur og varatillögur stjórnarandstöðunnar voru felldar.
Langur aðdragandi hefur verið að samþykkt frumvarpsins sem fyrst var lagt fram fyrir fimm árum síðan, í annarri mynd þó. Frumvarpið hefur verið gríðarlega umdeilt en heildarræðutími í annarri umræðu í byrjun febrúar fór yfir 80 klukkustundir.
Helsta breytingin er sú að ný meginregla er lögð til. Í henni felst að útlendingur sem fengið hefur endanlega synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd njóti áfram allra þeirra réttinda sem lögin kveða á um þar til hann hefur farið af landi brott en að hámarki í 30 daga frá því ákvörðun verður endanleg á stjórnsýslustigi.
Frá þeim tímafresti eiga öll réttindi að falla niður, með nokkrum tilgreindum undantekningum sem varða persónulega eiginleika eða „sérstakar aðstæður“ sem taka þarf tillit til.
Fagnar niðurstöðunni
Dómsmálaráðherra sagði um atkvæðagreiðsluna í kvöld að það væru vissulega tímamót að Alþingi væri að ljúka þessu umdeilda máli og myndi það skipta miklu máli fyrir þennan málaflokk.
„Það er búið að reyna hér ítrekað í nokkur ár að gera breytingar á útlendingalögum. Aðstæður hafa breyst mjög mikið á þessum tíma og í dag stöndum við frammi fyrir fordæmalausum vanda þegar kemur að því að taka á móti öllum sem leita hér til okkar sem flóttamenn og leita eftir vernd. Því er í mínum huga alveg ljóst að við þurfum að íhuga enn frekari skref til að færa okkur nær því regluverki sem gildir í nágrannalöndum okkar þannig að við séum ekki að fá þann fjölda hingað til okkar sem er langt umfram það sem er í nágrannalöndum okkar. En þetta er mikill áfangi á leið. Ég þakka nefndinni og sérstaklega meiri hlutanum fyrir góða og vandaða vinnu í þessu máli og fagna mjög þessari niðurstöðu,“ sagði hann.
Ríkisstjórnin fjandsamleg flóttafólki
Margir stjórnarandstöðuþingmenn voru myrkir í máli við atkvæðagreiðsluna. Þórhildur Sunna Ævarsdóttir þingflokksformaður Pírata sagði til að mynda að þetta mál innsiglaði þá afstöðu sem hún hefði svo sem haft lengi sem væri að þessi ríkisstjórn væri fjandsamleg flóttafólki. „Hér á að senda skilaboð um að fólk skuli koma sér úr landi ellegar biði því að vera sent á götuna án aðstoðar og án aðgangs að lágmarksþjónustu.“
Helga Vala Helgadóttir þingmaður Samfylkingarinnar var einn þeirra þingmanna sem lagði orð í belg en hún sagði að þetta frumvarp breytti nákvæmlega engu um það verkefni sem heimurinn og Ísland stendur frammi fyrir varðandi fólk á flótta. „Hvítþvotti Vinstri grænna og Framsóknar er einungis ætlað að bjarga andliti þeirra þingmanna sem segjast aðhyllast mannúðlega stefnu í málefnum flóttafólks en vinna svo gegn því á þingi. Það sem gerst hefur er að löggjafarvaldið hefur tapað fyrir lífslokameðferð ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur en þau sem raunverulega tapa í þeim skollaleik er fólk í sinni viðkvæmustu stöðu í leit að vernd hér á landi,“ sagði hún.
Guðbrandur Einarsson þingmaður Viðreisnar steig einnig í pontu og benti á að stærstur hluti umsagnaraðila hefði skilað neikvæðri umsögn og allflestir þeirra gesta sem komu fyrir nefndina hefðu talað gegn frumvarpinu. „Hvers vegna var ekki brugðist við ákalli um aukið samráð er í raun illskiljanlegt. Það hlýtur að vekja athygli að útlendingafrumvarp Sjálfstæðisflokksins verði hér að lögum á vakt Vinstri grænna með stuðningi Framsóknarflokksins. Hverju skyldi hafa dottið það í hug?“ spurði hann.
Frumvarpið feli í sér „ómannúðlegra og óskilvirkara kerfi“
Í skriflegum svörum Rauða krossins dagsett 23. janúar til allsherjar- og menntamálanefndar vegna athugasemda dómsmálaráðuneytisins við fyrri umsögn félagsins um frumvarpið kom fram að samtökin teldu að þær breytingar sem útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar dómsmálaráðherra feldi í sér myndi skila sér í „ómannúðlegra og óskilvirkara kerfi þegar á botninn er hvolft“.
Rauði krossinn gagnrýndi jafnframt skort á samráði og samtali við aðila sem starfa við málaflokk flóttafólks sem hefðu sérþekkingu og reynslu á þessu sviði. „Telur félagið mikilvægt að lagabreytingar sem þessar séu unnar í þverfaglegu samráði, til þess að skapa sátt um stefnu og lagaumhverfi í málefnum umsækjenda um alþjóðlega vernd.“
Með frumvarpinu náist hraðari afgreiðsla á málum
Bryndís Haraldsdóttir, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og formaður allsherjar- og menntamálanefndar, sagði í samtali við Heimildina eftir aðra umræðu í febrúar að það sem kæmi fyrst og fremst út úr frumvarpinu væri ákveðin straumlínulögun á kerfinu sem slíku.
„Það er verið að laga ákveðna þætti sem misfórust í lögunum á sínum tíma. Ég held að nefndinni sem vann lögin sem tóku gildi 2016 hafi alltaf verið ljóst að það þyrfti að aðlaga þau. Auk þess hefur svakalega mikið breyst síðan þá. Þetta er málaflokkur sem er síkvikur og það má búast við því að það þurfi reglulega að bregðast við,“ sagði hún.
Hún telur að með frumvarpinu náist að flýta ferlinu og ná fram hraðari afgreiðslu á málum. „Auðvitað eru einnig leiðir þarna sem koma í veg fyrir einhvers konar misnotkun á ákvæðum sem eru framsett til að ýta undir skjóta og góða afgreiðslu,“ sagði hún.
Telur stjórnarliða ekki taka mark á rökum
Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir þingmaður Pírata hélt í kringum 130 ræður um frumvarpið í umræðum á Alþingi. Hún sagði í samtali við Heimildina að stjórnarliðar hefðu ekki hlustað á nein rök við afgreiðslu frumvarpsins.
„Hvorki frá umsóknaraðilum eða okkur og ég fæ svolítið á tilfinninguna að þau taki ekki mark á neinum rökum,“ sagði hún.
Ekki var vafi í hennar huga að einhverjir þingmenn væru að fylgja einhverjum flokksfyrirmælum. „Einhverjir gegn eigin sannfæringu en einhverjir líka sem ekki eru búnir að setja sig in í málið og skilja ekki neitt og vita ekkert hvað er að gerast. Þá er auðvelt að fylgja formanninum.“
Hópur innan Vinstri grænna lagðist eindregið gegn frumvarpinu
Vinstri græn hafa verið harðlega gagnrýnd fyrir að styðja frumvarpið en flokkurinn birti drög á dögunum að ályktunum sem flokksfélagar, ekki málefnanefndir, leggja fram til umræðu á landsfundinum sem haldin verður 17. til 19. mars á Akureyri. Á meðal þeirra var ályktun um útlendingamál sem Gerður Gestsdóttir Valgerðardóttir, Elín Oddný Sigurðardóttir, Daníel E. Arnarson, Torfi Stefán Jónsson, Hólmfríður Árnadóttir, Álfhildur Leifsdóttir og öll framkvæmdastjórn Ungra vinstri grænna skrifaði undir. Um er að ræða hóp fólks sem hefur meðal annars gegnt trúnaðarstörfum innan Vinstri grænna og verið í framboði fyrir flokkinn í þingkosningum.
Í ályktun hópsins segir: „Leggst landsfundurinn eindregið gegn frumvarpi dómsmálaráðherra til breytinga á lögum um útlendinga sem lagt hefur verið ítrekað fram á Alþingi. Jafnframt fordæmir landsfundurinn þá útlendingaandúð sem hefur verið viðhöfð í tengslum við umræðu um frumvarpið. Er það sérstaklega alvarlegt þegar kjörnir fulltrúar nýta sér valdastöðu sína til að dreifa röngum upplýsingum og gróusögum um málaflokkinn. Öll samfélagsumræða um jaðarsetta og viðkvæma hópa, ekki síst fólk á flótta, verður að byggja staðreyndum og virðingu.“
Spurði Katrínu hvað hefði breyst
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra og formaður VG tjáði sig um málið í óundirbúnum fyrirspurnum í febrúar þegar Björn Leví Gunnarsson þingmaður Pírata spurði hana hvað hefði breyst frá því hún hélt ræðu á Alþingi árið 2017 þar sem hún sagði að hlusta ætti á umsagnaraðila á borð við Rauða krossinn.
Ráðherrann sagði meðal annars að umrætt frumvarp væri í talsvert annarri mynd en þegar það var kynnt á sínum tíma í samráðsgátt, meðal annars vegna þeirra áherslna, sem hefðu ekki breyst af hálfu Vinstri grænna, sem varða grundvallaratriði í útlendingamálum og ættu raunar samhljóm með ýmsu af því sem var rætt á þinginu síðast þegar þessi mál voru til umfjöllunar og varðar til dæmis þau atriði sem tengjast sérstökum tengslum útlendinga við landið og upptöku efnismeðferðar.
Arndís Anna gaf lítið fyrir slíkan málflutning í samtali við Heimildina. „Það er ekkert hægt að laga þetta frumvarp vegna þess að það byggir á röngum forsendum. Það byggir á þeim forsendum að þeir sem leita sér verndar séu upp til hópa að svindla og að þeir séu afætur á kerfinu.“
Af þessum ástæðum væri ekki hægt að „laga“ frumvarpið. Hún sagði að sumir væru búnir að bíta í sig að eitthvað yrði að gera vegna þess að málaflokkurinn væri í ólestri en hún taldi að það hefði ekkert með frumvarpið sjálft að gera.
Frumvarpið hefur vissulega breyst frá því það var fyrst sett fram fyrir fimm árum. Arndís Anna sagði að þrátt fyrir það væri frumvarpið ekki vel unnið. „Jú, fáránleg ákvæði voru tekin út en önnur fáránleg ákvæði komu bara í staðinn. Ástæðan fyrir því að við tölum alltaf um sama frumvarpið, þrátt fyrir breytingar, er þessi forsenda.“ Frumvarpið myndi engin vandamál leysa. „Þetta er bara langatöng í andlitið á flóttafólki. Það er það sem þetta frumvarp er að gera.“
Athugasemdir