Júróvísjón. Fjölskylduskemmtun, partý, vogaídýfa, palíettubolur, Páll Óskar, Ísrael-Palestína.
Margir vina minna hafa haft orð á því við mig seinustu daga að þeir þori ekki almennilega að tjá sig um mál Ísrael-Palestínu. Þau hafi fylgst með Júróvisjón, reynt að mynda sér skoðun á því hvort þau megi eða eigi að kjósa Hatara, en
skilji ekki alveg til fulls hvað málið snúist um. Svo eru þeir sem vilja fá að njóta keppninnar í friði frá pólitískum áróðri. Þeir sem vilja dýfa sér ofan í mjúkt hyldýpi vogaídýfunnar og baða sig í kókglösum algleymisins. Þeir vilja helst sjá Hatara rekna úr keppninni. Þessi hópur nær allt frá Barða í Bang Gang og að Ívari Halldórssyni, sem bað útvarpsstjóra í einlægni sinni í opnu bréfi, sem skattgreiðandi, tónlistarmaður og friðelskandi þjóðfélagsþegn, að reka Hatara úr keppni.
Gefum Ívari orðið: „Þetta hryggir mig og særir meira en orð fá lýst. Því vil ég biðla til velvildar þinnar og virðingu gagnvart okkur sem viljum njóta góðrar tónlistarskemmtunar án þess að draga pólitík inn í þessa miklu gleðistund. Í gegnum tíðina höfum við séð þjóðir vera í pólitísku reiptogi undir fána ESC, en það hefur mér og ótalmörgum Íslendingum fundist sorglegt. Það varpar óþægilegum skugga á skemmtunina.“ Úr þessum orðum Ívars má lesa að átökin milli Ísraels og Palestínu séu fyrir honum skuggi af svipuðum toga og Hatari.
Þessum hópum vil ég bjóða eins konar starterpakka. Starterpakka fyrir þá sem ætla að horfa á Júróvisjón í ár. Ef þú veist ekki hvort þú megir kjósa Hatara eða ef þú vilt dýfa þér í vogaídýfu, þá getur þú kynnt þér hér hvað er í gangi þegar kemur að Ísrael-Palestínu.
Ef þú veist ekki hvort þú megir kjósa Hatara, eða ef þú vilt dýfa þér í vogaídýfu, þá getur þú kynnt þér hér hvað er í gangi þegar kemur að Ísrael- Palestínu
Ísrael-Palestína
Stærsta mýtan um deilu Ísraels og Palestínu er sú að hún eigi rætur að rekja aldir aftur í tímann. Deilan er einungis um aldargömul en hún nær aftur til byrjunar 20. aldar.
Við upphaf 20. aldar ríkti friður á landsvæðinu sem þá var kallað Palestína. Palestína er nafn sem notað var til 1948 til að lýsa landfræðilegu svæði á milli Miðjarðarhafsins og árinnar Jórdan. Palestína hafði um margar aldir verið undir Ottómanveldi. Mörg trúarbrögð voru við lýði í Palestínu. Kristni, gyðingdómur, íslam. Milli þeirra sem iðkuðu þessi trúarbrögð ríkti friður. Við upphaf 20.aldar fóru fleiri og fleiri arabar sem bjuggu á svæðinu að skilgreina sig sem Palestínumenn. Á sama tíma var annar hópur að verða til í Evrópu, síónistar.
Síonistar trúa því að gyðingdómur sé ekki einungis trúarbrögð heldur einnig þjóðerni og að þjóð gyðinga eigi heimtingu á eigin landsvæði, Ísrael. Taka ber fram að ekki eru allir gyðingar síonistar. Á fyrstu áratugum 20. aldar fluttu tugþúsundir evrópskra gyðinga til Palestínu til að flýja ofsóknir í Evrópu.
Árið 1917, eða rétt áður en fyrri heimsstyrjöldinni lauk, gáfu bresk yfirvöld frá sér yfirlýsingu, Balfour-yfirlýsinguna svokölluðu, um stuðning við stofnun ríkis gyðinga í Palestínu. Árið 1920 fengu svo Bretar umboð frá Þjóðabandalaginu, forvera Sameinuðu þjóðanna, til að fara með stjórn í Palestínu eftir að Ottómanveldið hafði liðið undir lok.
Mikill óeining var á milli araba, sem höfðu búið þarna fyrir, og gyðinga sem komu frá Evrópu. Í fyrstu settu Bretar engar takmarkanir á það hversu margir gyðingar mættu setjast að á landsvæðinu. Það breyttist með tímanum, Bretar fóru að takmarka flæði gyðinga til Palestínu. Óeining og árekstrar urðu til þess að gyðingar gerðu uppreisn á gegn Bretum árið 1938.
Helförin og stofnun Ísraels sem ríki.
Seinni heimsstyrjöld. 1933, nasistar komast til valda í Þýskalandi undir stjórn Adolfs Hitlers. Þessa sögu þekkjum við vel. Helförin. Fjöldamorð á um 6 milljón gyðingum, eða tveimur þriðju af fjölda gyðinga í Evrópu, voru framin á kerfisbundinn og skipulagðan hátt.
Vegna helfararinnar og annara ofsókna þurftu gyðingar að flýja Evrópu til bresku Palestínu. Árið 1947 var mikill órói milli araba og gyðinga á svæðinu sem leiddi til borgarastyrjaldar. Í kjölfar þess samþykktu Sameinuðu þjóðirnar áætlun þess efnis að skipta bresku Palestínu í tvö mismunandi ríki. Palestína skyldi vera fyrir araba en Ísrael gyðinga.
Árið 1947 var mikill órói milli araba og gyðinga á svæðinu sem leiddi til borgarastyrjaldar. Í kjölfar þess samþykktu Sameinuðu þjóðirnar áætlun þess efnis að skipta bresku Palestínu í tvö mismunandi ríki. Palestína skyldi vera fyrir araba en Ísrael fyrir gyðinga
Borgin Jerúsalem skyldi verða alþjóðlegt svæði. Gyðingar á svæðinu, samþykktu þessa áætlun og lýstu yfir sjálfstæði Ísraels 1947. Arabar í nágrannalöndunum sáu þessa áætlun sameinuðu þjóðanna sem enn eina tilraun evrópskrar nýlendustefnu til að stela landi af Aröbum. Arabar lýstu yfir stríði á hendur hinu nýstofnaða ríki Ísraela árið 1948. Ísraelsmenn unnu það stríð með yfirburðum og eignuðu sér mun stærra landsvæði en Sameinuðu þjóðirnar höfðu eignað þeim. Þeir náðu að taka yfir allt nema Gaza sem var undir Egyptum og Vesturbakkanum sem var á valdi Jórdaníu. Þannig lenti gríðarlegur fjöldi Palestínumanna á vergangi.
Sex daga stríðið
Mikilvægt er að minnast á sex daga stríðið þegar Ísrael-Palestínu ber á góma. Stríðið dregur heiti sitt af sex örlagaríkum dögum árið 1967, þegar Ísraelsher gersamlega valtaði yfir andstæðinga sína og hafði af þeim ógrynni lands.
Þeir náðu Golan-hæðum frá sýrlandi í norðri. Þeir náðu yfir Vesturbakkann frá Jórdaníu, þeir náðu Gaza-svæðinu frá Egyptalandi og Síanískaga. Þeir náðu einnig Jerúsalem með öllum hennar heilagleika. Það var lítið sem ekkert eftir af Palestínu.
Árið 1978 gerðu Ísraelsmenn og Egyptar með sér friðarsamning og fengu Egyptar aftur Sínaískaga. Arabalöndin í kring, Sýrland, Jórdanía, Sádi-Arabía og Líbanon sömdu öll á næstu áratugum um frið við Ísrael.
Deilan fór þá frá því að vera deila milli araba og gyðinga yfir í það vera deila milli Ísraels og Palestínu. Á þeim tíma var her Ísraelsmanna enn á Gaza-svæðinu og á Vesturbakkanum.
Á sjöunda áratugnum voru samtökin PLO, eða Frelsishreyfing Palestínumanna, stofnuð. PLO gerði tilkall til alls þess landsvæðis sem hafði áður verið breska Palestína og vildu að Ísrael missti allt tilkall sitt til landsvæðis sem ríki.
Átök milli Ísraels og PLO héldu áfram svo árum skipti.
Landtaka Ísraels manna á landsvæðum Palestínu
Eitt af því skaðlegasta sem ísraelsk stjórnvöld hafa staðið að í Palestínu, ýmist með beinum stuðningi eða þöglu samþykki, eru landtökur Ísraelsmanna í Palestínu. Með landtökunum gera Ísraelsmenn Palestínumönnum mun erfiðara fyrir að ná fram sjálfstæði eða stjórn yfir sínum málum.
Sumar landtökur eru borgir með þúsundum manna og sum landtökusvæði eru minni samfélög. Landtökurnar neyddu Palestínumenn til að hörfa frá löndum sínum og ýta landtökurnar því undir hinn gríðarlega alvarlega flóttamannavanda sem var nógu alvarlegur fyrir.
Í dag eru nokkur hundruð þúsund ísraelskir landtökumenn á svæði Palestínumanna, þó svo að alþjóðasamfélagið líti á það sem ólöglegt.
Intifada-uppreisnin
Á níunda áratugnum tóku Palestínumenn sig saman í uppreisn sem kölluð er Intifada, eftir arabíska orðinu uppreisn. Til að byrja með fólst uppreisnin að mestu um sniðgöngu og mótmæli en uppreisnins tók fljótlega á sig aðra, ofbeldisfyllri mynd. Þrátt fyrir ofbeldis- og ofstækisfullar aðgerðir frá hendi Palestínumanna létu nokkur hundruð Ísraelsmenn lífið í byltingunni en yfir þúsund Palestínumenn.
Á svipuðum tíma stofnaði hópur Palestínumanna á Gaza svæðinu samtökin Hamas. Tilurð Hamas má rekja til þess, að hópi Palestínumanna fannst PLO ekki sýna næga hörku gegn Ísraelsríki, sættast um of á málamiðlanir. Ísraelsríki, Bandaríkin, Evrópusambandið og fleiri lönd hafa skilgreint samtökin sem hryðjuverkasamtök. Þrátt fyrir þetta reka samtökin líka ýmsa samfélagsþjónustu svo sem heilsugæslu og skóla.
Oslóarsamkomulagið
Árið 1993 skrifuðu leiðtogar Ísrael og Palestínu undir Oslóarsamkomulagið. Talið er að samkomulagið hafi verið fyrsta stóra skrefið í átt til þess að Ísrael dragi sig út af landtökusvæðunum og viðurkenni sjálfstæði Palestínu. Fyrir Oslóarsamkomulagið fengu Yasser Arafat, leiðtogi Palestínumanna, Shimon Peres utanríkisráðherra Ísraela og Yitzhak Rabin forsætisráðherra Ísrael, friðarverðlaun nóbels árið 1994.
Margir Ísraelsmenn og Palestínumenn voru á móti Oslóarsamkomulaginu. Hamas mótmælti samkomulaginu með sjálfsmorðsárásum. Yitzhak Rabin var svo ráðinn af dögum í nóvember 1995.
Með Oslóarsamkomulaginu viðurkenndi Ísrael samtökin PLO sem réttmæta fulltrúa Palestínumanna og PLO viðurkenndi Ísrael sem ríki. Oslóarsamkomulagið átti að koma Ísraelsmönnum í burt frá Vesturbakkanum og Gaza. Palestínumenn áttu að fá bráðabirgðastjórn sem átti með tímanum að breytast í varanlega stjórn. Palestínumenn áttu að fá sjálfstæði fyrir árið 1999. Palestínumenn hafa ekki fengið þetta sjálfstæði.
Benjamin Netanyahu kemur á sögusviðið
Benjamin Netanyahu, núverandi forsætisráðherra Ísraels, komst til valda árið 1996 fyrir flokk sinn Likud. Netanyahu var á móti Oslóarsamkomulaginu, enda telur hann að gyðingar eigi sögulegan rétt til yfirráða yfir Ísrael og Jerúsalem.
Friðarviðræður
Árið 2000 var reynt að skrifa undir friðarsamninga í Camp David í Bandaríkjunum. Það mistókst gersamlega. Mörgum sinnum hefur verið reynt að semja um frið með sömu afleiðingum. Þar má nefna leiðtogafundinn í Taba 2001 og Friðarfrumkvæði araba, 2002 og aftur 2007.
Árið 2000 hófst einnig seinni uppreisnar bylting Palestínumanna, seinni Intifada og stóð hún til 2005. Seinni Intifadan var talin mun ofbeldisfyllri en sú fyrsta. Mannfall var mikið og meðal almennra borgara. Þrjú þúsund Palestínumenn létu lífið og um þúsund Ísraelsmenn.
Núverandi ástand átakanna
Nú er staðan þannig í Ísrael-Palestínu að engin lausn er í sjónmáli og lítið annað til ráða en að reyna að halda átökum í skefjum. Ísraelar trúa því ekki að Palestínumenn vilji nokkurn tíma semja um frið. Sömuleiðis trúa Ísraelsmenn því ekki að Palestínumenn muni binda enda á árásir sínar á Ísrael.
Nú er svo komið að búið er að loka Palestínumenn af, með veggjum sem Ísraelar hafa reist. Palestínumenn komast ekki frjálsir ferða sinna til Ísrael til þess að sækja sér til að mynda sjúkrahússþjónustu. Ísraelsmenn líta á vegginn sem vörn gegn hryðjuverkaárásum en Palestínumenn segja vegginn tilkominn vegna aðskilnaðarstefnu og kúgunar.
Palestínumönnum finnst eins og samningaviðræður um frið hafa ekki virkað, stríð og ofbeldi hafi ekki virkað, að ísraelsk stjórnvöld muni aldrei draga sig út úr Vesturbakkanum og að Palestína fái aldrei sjálfstæði.
Mikið valdamisræmi er milli Ísrael og Palestínu. Ójafnvægi þegar kemur að stöðu og valdi, þar með talið hervaldi. Vopn Palestínumanna eru ekkert í líkingu við vopn Ísraelsmanna.
Ísrael og Palestína eru ekki tvær jafnar þjóðir sem standa í deilu sín á milli. Ísrael hefur mikla yfirburði yfir Palestínu. Palestína er hernumin þjóð. Palestína er ekki einu sinni fullgildur aðili að Sameinuðu þjóðunum. PA eða Palestinian authority eru ekki stjórnvöld eins og íslensk stjórnvöld, heldur heimastjórn. Netanyahu er hægrisinnaður þjóðernissinni og ísraelsk stjórnvöld njóta stuðnings hægri afla í bæði í Evrópu og svo auðvitað Bandaríkjunum, en það er ekki hægt að tala um Ísrael án þess að tala um Bandaríkin.
„Átök á þessu svæði er á algjörum
suðupunkti og alþjóðasamfélagið
þarf að vakna og grípa til aðgerða“
Það er komið að suðu í átökum Ísrael-Palestínu. Staðan eins og hún er núna er langt frá því að stöðug, eitthvað hræðilegt er í vændum, hvort sem þriðja Intifadan er á næsta leiti eða Ísrael nái algjörum yfirráðum í Palestínu. Átök á þessu svæði er á algjörum suðupunkti og alþjóðasamfélagið þarf að vakna og grípa til aðgerða.
En að máli málanna, hvern ætlar þú aftur að kjósa í Júróvisjón?
Athugasemdir