Stærsta hvaleðla sem fundist hefur er nú komin fram í dagsljósið, um það bil 205 milljónum ára eftir að hún drapst við ósa ár einnar sem féll út í heldur þröngt úthaf.

Úthafið heitir núna Norður-Atlantshaf og er ansi miklu breiðara en það var þá, áin hefur fengið nafnið Severn og rennur um Bretland, nánar tiltekið héraðið Somerset.

Og eðlan?

Jú, árið 2020 voru feðgin á rölti í fjörunni við ósa Severn og hin 11 ára Ruby Reynolds rakst á eitthvað sem henni fannst óvenjulegt. Hún kallaði í Justin föður sinn og eftir að hafa skoðað hlutinn hátt og lágt töldu þau líklegt að þarna væri um steingerving að ræða.

Steingerving af neðri kjálka úr einhverju dularfullu dýri.

Þau sáu móta fyrir stórum tönnum. Já, engum smáræðis tönnum.

Feðginin höfðu samband við Dean Lomax steingervingafræðing við háskólann í Bristol og í gær birti vefritið Plos One ritgerð eftir Lomax og nokkra félaga um þennan beinafund. Athygli vekur að bæði Justin Reynolds og Ruby dóttir hans eru skráðir meðhöfundar ritgerðarinnar.

Ekki á hverjum degi sem 14 ára gömul stúlka er meðal höfunda að alvarlegri vísindagrein í alvarlegu vísindariti.

Dean Lomax (lengst til vinstri), Ruby Reynolds og Justin faðir hennar, og Paul de la Salle.De la Salle fann árið 2018 bein af svipaðri eðlu í fjöru við Bretland og tók þátt í að rannsaka beinin sem Reynolds-feðginin fundu. Fyrir framan eru steingervingarnir.

Niðurstaðan er sú að um sé að ræða áður óþekkta tegund af hvaleðlu (ichthyosaurus) en þær lifðu í sjónum kringum risaheimsálfuna Pangeu og síðan í innhöfum og fjörðum og flóum og sundum þegar Pangea tók að klofna í sundur.

Og það var engin smá eðla. 

Grundvallarmunur var á útliti og líkamsbyggingu hvaleðla (efri mynd) og svaneðla (neðri mynd).Hvorug dýrin voru af kyni risaeðla. Hvaleðlur þróuðust fyrst, líklega fyrir um 250 milljón árum, en svaneðlur „ekki fyrr“ en fyrir rétt tæplega 200 milljón árum, enda var þá pláss í sjónum eftir að margar tegundir hvaleðla höfðu dáið út.

Út frá þeim steingervingum sem fundist hafa hefur verið reiknað út að hún hafi verið sannkallað skrímsli — 25 metra löng og raunar kannski lengri.

Það sem meira er, skrímslið virðist hafa verið fremur ungt að árum og enn að stækka eins og títt er að eðlur geri nær alla ævina. Enginn veit því hve löng eðlan hefði getað orðið.

Þarna er ótvírætt um að ræða lengsta og eflaust líka þyngsta sjávarskriðdýr sem vitað er um. Engin hvaleðla af þessari lengd hefur áður fundist og heldur ekki svaneðla (plesiosaurus). 

Langreyðar á vorum dögum geta náð 25 metra lengd og steypireyðar 30 metrum, hugsanlega 32 metrum. En hvaleðlan hennar Ruby er þá altént þriðja stærsta sjávardýr sögunnar.

Aðeins fáeinum milljónum ára eftir að hvaleðlan drapst af ókunnum ástæðum við ósa Severn fljóts — eða fyrir 201 milljón árum — urðu miklar hamfarir á jörðinni og þá dóu margar hvaleðlutegundir út.

Ástæðurnar eru ekki að fullu ljósar en marga vísindamenn grunar að gríðarleg eldvirkni á mótum Norður- og Suður-Ameríku annars vegar og Evrópu og Afríku hins vegar sé helsti sökudólgurinn, en tvístrun Pangeu var þá í fullum gangi.

Hvaleðlur við leik skammt frá ströndum Bretlands.Gabriel Ugueto teiknaði myndina.