Arnþór Guðlaugsson, framkvæmdastjóri Ísteka, segir að sér hafi þótt óþægilegt að heyra að átta fylfullar hryssur hafi drepist í tengslum við blóðtökur á vegum fyrirtækisins í fyrra. Til samanburðar hafi um 4-5 hryssur drepist að meðaltali síðustu ár. „Þetta er því frekar mikið,“ segir hann en bendir á að sé dauðsföllunum deilt í heildarfjölda mera sem nýttar eru séu afföllin um 0,17 prósent. „Þannig að þessi afföll eru ekki há í samhengi hlutanna og miðað við margan annan búskap. En verkefni okkar er náttúrlega að lágmarka þetta hlutfall eins og hægt er.“

MAST sendi Samtökum um dýravelferð á Íslandi samantekt um eftirlit sitt með starfseminni nýverið. Þar kom fram að sjö hryssur hefðu drepist í tengslum við blóðtöku en Arnþór leiðrétti það í samtali við Heimildina og sagði þær hafa verið átta.  Í 2-3 tilfellum urðu frávik í blóðtökunni sjálfri sem benda sterkt til orsakasamhengis milli dauða og blóðtöku, segir hann. „Í öðrum tilfellum er tengingin veikari eða ekki til staðar. Drepist hryssa á dögunum eftir blóðtöku er það skráð til bókar hjá okkur.“

Hann telur þennan fjölda tilkynninga til MAST ekki skýrast af auknu eftirliti og ítarlegri skráningum. „Ég mundi frekar halda að þetta væri einhvers konar óbein afleiðing af þessum skjálfta sem varð,“ segir hann og vísar þar til mikillar og neikvæðrar umfjöllunar og gagnrýni á starfsemina síðustu misseri, m.a. eftir að heimildarmynd sem unnin var af þýskum dýraverndunarsamtökum, var birt. Stór dýralæknastofa hafi hætt að vinna fyrir fyrirtækið í kjölfar umræðunnar og ráða þurfti nýja dýralækna. „Við leituðum hófanna fyrst hér á landi,“ segir hann. „Það fannst einn nýr íslenskur dýralæknir sem var klár í þetta“ auk þess sem aðrir og reynslumeiri gátu bætt við sig. Engu að síður þurfti að leita út fyrir landsteinana til að manna stöður dýralækna sem vinna við blóðtökur fyrir Ísteka. „Þannig að mér finnst líklegast að rekja megi þessa aukningu [á dauðsföllum] til þess,“ segir Arnþór.

Dýralæknar frá Póllandi

Þrír nýir dýralæknar voru ráðnir frá Póllandi. Og líkt og MAST bendir á höfðu þeir ekki reynslu í blóðtökum úr fylfullum hryssum. „Það er ekki víða í heiminum tekið blóð í þessum tilgangi og á mjög fáum stöðum í Evrópu – og ekki í Póllandi að mér vitandi. Þannig að dýralæknar frá Póllandi hafa eðlilega ekki reynslu í þessu þegar þeir koma hingað.“

Arnþór Guðlaugsson, framkvæmdastjóri Ísteka.

Mynd: Aðsend

Arnþór segir að pólsku læknarnir, sem og nýi íslenski læknirinn, hafi þó fengið þjálfun við að taka blóð úr merunum.

En samt er þetta niðurstaðan, átta hryssur drápust?

„Niðurstaðan er samt sú að þetta er heldur hærra hlutfall en áður,“ svarar Arnþór. „En á öllum tímum má búast við einhverjum afföllum. Og ef ég á að finna einhverja ástæðu fyrir því að hlutfallið er heldur hærra er það helst reynsluleysi.“

Þrjú dauðsföll urðu á einum og sama bænum. Bóndinn tilkynnti svo það fjórða töluvert síðar en tengsl þess við blóðtöku hefur ekki verið samþykkt af Ísteka. Yrði það gert væri heildarfjöldi dauðsfallanna kominn í níu hryssur. Sömu dýralæknar voru þar við störf en Arnþór vill taka fram að þeir fóru á sex aðra bæi og þar urðu engin dauðsföll. Hin dauðsföllin fimm urðu á öðrum bæjum og hjá öðrum dýralæknum.

Alvanalegt að hross drepist

Hann segir ekki hægt að segja nákvæmlega til um hvað olli dauða hverrar hryssu. „Það er alveg alvanalegt í öllum hrossarekstri að hross drepast. En þetta er hins vegar greinilega hærri tala en síðustu ár.“

Í einhverjum tilfellum sé sterkur grunur um hvað varð þess valdandi að hryssurnar drápust. „Líklegasta skýringin er að nál hafi aflagast og farið í nærliggjandi vefi.“

Og hvað gerist þá?

„Þá getur skepnunni blætt út eða hún kafnað.“

Ein merin drapst fljótlega eftir að henni var sleppt út eftir blóðtökuna og á meðan dýralæknir sá ennþá til hennar.

Til að bregðast við hefur Ísteka nú tekið upp formlegt þjálfunarferli fyrir nýja dýralækna. „Ég vona að þetta leiði til þess að engin augljós slys verði. En ég get ekki frekar en nokkur annar lofað því að aldrei komi neitt upp aftur.“

Mótstaða við myndavélaeftirlit

Arnþór segir að myndavélaeftirlit við blóðtöku, sem fagráð um velferð dýra hafi lagt til í fyrra, hafi hljómað vel í sínum eyrum og Ísteka gefið það út fljótlega eftir að „þessi stormur kviknaði“ að því yrði komið á. En af því hefur þó ekki orðið nema á nokkrum bæjum, m.a. þeim sem eru í eigu Ísteka. „Þegar á reyndi var mótstaða og spurningar um persónuvernd bæði bænda og dýralækna meiri en svo að við gætum komið þessu á alls staðar.“

Hann segist fagna auknu eftirliti en að starfsfólki Ísteka finnist stundum „svolítið óréttlátt“ hvernig um starfsemina sé rætt og fjallað. „En ég hef á því nokkurn skilning,“ heldur hann áfram. Starfsemi Ísteka sé ný af nálinni á meðan hefðbundnari greinar í búfjárhaldi hafi verið stundaðar í aldir og hluti af menningu samfélagsins. Við slíkt séu settar færri spurningar. „Og fleira kemur til sem skýrir gagnrýnina. Við erum að tala um hross sem eru gæludýr – og ekki bara það heldur eru merarnar fylfullar. Svo fer blóð aldrei vel í fólk. En ég tel að hin endanlega notkun framleiðsluvörunnar séu góð fyrir menn og dýr.“