Andrés Ingi Jónsson, þingmaður Vinstri grænna, segist andvígur nýrri reglugerð Sigríðar Andersen dómsmálaráðherra um málefni útlendinga og Kolbeinn Óttarsson Proppé, þingmaður sama flokks, segir að reglugerðin komi sér mjög á óvart. Taka verði gagnrýni Rauða krossins alvarlega og tryggja að framkvæmd útlendingalaga sé í anda þeirra mannúðarsjónarmiða sem lágu að baki breytingum á útlendingalögum sem gerðar voru síðasta haust.

Andrés og Kolbeinn horfa til þess að málið verði tekið upp í þverpólitískri nefnd um endurskoðun laga og lagaframkvæmdar um útlendingamál sem brátt verður skipuð í samræmi við stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Nefndin hefur ekki komið saman, enda hafa ekki allir flokkar stjórnarandstöðunnar tilnefnt fulltrúa í hana.

Stundin greindi frá því í gær að dómsmálaráðherra hefði nýlega sett reglugerð sem felur í sér að hert er á skilyrðum þess að stjórnvöld geti tekið umsóknir hælisleitenda til efnismeðferðar vegna heilsufarsástæðna.

Í reglugerðinni er því meðal annars slegið föstu að heilsufar hælisleitenda skuli hafa „takmarkað vægi“ nema ákveðin skilyrði séu uppfyllt, til dæmis að þeir glími við „mikil og alvarleg veikindi, svo sem skyndilegan og lífshættulegan sjúk­dóm og meðferð við honum [sé] aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki“. 

Rauði krossinn hefur gagnrýnt reglugerðina harðlega og bent á að hertu skilyrðin ná bæði til fullorðinna og barna. „Þannig virðist vera gert ráð fyrir að börn sem eru haldin sjúkdómi sem ekki nær þeim alvarleikaþröskuldi að teljast skyndilegur og lífshættulegur skuli endursend til viðtökuríkis, jafnvel þó að foreldrar barnsins muni þurfa að greiða fyrir meðferð við sjúkdómnum í viðtökuríki, án þess að frekara mat fari fram á einstaklingsbundnum aðstæðum barnsins,“ segir í umsögn Rauða krossins um reglugerð Sigríðar.

Mynd: ©Bragi Þór Jósefsson / Alþingi

Helga Vala Helgadóttir, þingkona Samfylkingarinnar og formaður stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar, gerði málið að umtalsefni í umræðum á Alþingi í morgun. Hún benti á að þegar útlendingalögum var breytt á síðasta kjörtímabili hefði sá vilji löggjafans verið sérstaklega áréttaður að ávallt skyldi taka hælisumsóknir til efnismeðferðar þegar umsækjandi væri í sérstaklega viðkvæmri stöðu. 

„Ég tel að það þurfi einstaka hæfileika til að sjá ekki hvílík mannvonska felst í slíkum reglum“

„Ég held að engan hafi grunað þegar lögunum var breytt að ráðherra færi þá bara í það, ein og eftir sínu margumrædda brjóstviti, að breyta reglugerð til að skerða réttindi barna og annarra sem eru í sérstaklega viðkvæmri stöðu þannig að þetta undantekningarákvæði gilti eingöngu fyrir þau börn og aðra sem eru nánast við dauðans dyr og aðra ekki,“ sagði Helga Vala. „Með hinni nýju reglugerð gerir ráðherrann enn strangari kröfur til stjórnvalda um að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að taka ekki til efnismeðferðar umsóknir um alþjóðlega vernd. Ég tel að það þurfi einstaka hæfileika til að sjá ekki hvílík mannvonska felst í slíkum reglum.“

Tekur gagnrýni Rauða krossins alvarlega

Stundin innti Kolbein Óttarsson Proppé og  Andrés Inga Jónsson eftir afstöðu þeirra til nýju reglugerðarinnar. Ekki náðist í Bjarkeyju Olsen Gunnarsdóttur, þingflokksformann Vinstri grænna, við vinnslu fréttarinnar en hún er erlendis. Áður hefur Bjarkey talað fyrir því að hert útlendingastefna Sigríðar Andersen verði tekin til umræðu á vettvangi þverpólitísku þingmannanefndarinnar sem brátt verður skipuð.

Andrés er einn af talsmönnum barna á Alþingi og Kolbeinn hefur talað fyrir mannúð í hælisleitendamálum og meðal annars gagnrýnt sjónarmið og orðræðu Sjálfstæðismanna í málefnum útlendinga. 

„Þetta kemur mér á óvart og ég tel mjög mikilvægt að þetta verði tekið fyrir á hinu pólitíska sviði sem fyrst og rætt þar. Það er mjög mikilvægt að framkvæmd laganna sé í anda þeirrar mannúðar sem lagt var upp með og ég tek ábendingar Rauða krossins mjög alvarlega í þessum efnum og hef horft til hans þegar kemur að þessum málaflokki,“ segir Kolbeinn Proppé í samtali við Stundina.

„Það er miður að enn hafi ekki verið skipuð þverpólitísk nefnd um endurskoðun útlendingalaga. Mér skilst að tveir flokkar eigi eftir að tilnefna nefndina, en sú nefnd á ekki aðeins að fara í endurskoðun á útlendingalögunum heldur einnig að fylgjast með framkvæmd laganna. Svo þetta mál, sem lýtur að framkvæmd laganna, er eitthvað sem þarna yrði tekið upp. Ég ítreka að mér finnst mjög brýnt að það verði rætt á hinu pólitíska sviði.“  

– Nú er þetta ekki í fyrsta sinn sem Sigríður Andersen notar sín stjórntæki sem ráðherra útlendingamála til að þrengja að réttindum hælisleitenda. Hún gerði þetta líka í fyrra, setti reglugerð sem fór að fréttast núna í janúar að hefðu haft sérstakar afleiðingar fyrir hælisleitendur, í stjórnartíð ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur. Hefurðu beitt þér eitthvað fyrir því að þessi reglugerð verði felld úr gildi eða henni breytt, eða hugsarðu þetta alltsaman út frá umræddri nefnd?

„Já, það er kveðið á um það í stjórnarsáttmálanum að þessi nefnd verði skipuð, ekki aðeins til að ráðast í endurskoðun útlendingalaga heldur einnig til að fjalla um framkvæmd laganna.“ 

– Er þá Sigríði Andersen ekki treystandi, sem ráðherra málefnasviðsins, til að ákveða hvernig lagaframkvæmdinni er háttað með reglugerðum og slíku?

„Þetta er einfaldlega fyrirkomulag sem stjórnarflokkarnir komu sér saman um. Að málefni hælisleitenda væru svo mikilvæg að réttast væri að taka þau fyrir með þessum hætti, í þverpólitískri nefnd. Ég vona að þeir flokkar sem eiga eftir að tilnefna í nefndina geri það sem fyrst, svo nefndin geti tekið til starfa og við getum farið að ræða þetta á hinum pólitíska vettvangi.“ 

„Ég vona að þeir flokkar sem eiga eftir
að tilnefna í nefndina geri það sem fyrst“

– En er það ekki áhyggjuefni að nú, eftir alla þessa mánuði, og væntanlega einhverja daga eða vikur í viðbót, séu hælisleitendur upp á náð og miskunn sitjandi dómsmálaráðherra komnir þegar kemur að þessari lagaframkvæmd?

„Ég ítreka að ég tel brýnt að í þessum málum sem öðrum sé mannúð höfð að leiðarljósi, og það er andi þeirra laga sem um málaflokkinn fjalla. Því fyrr sem við getum farið að ræða þetta í þessum þverpólitíska hópi því betra.“ 

Vissi ekki af reglugerðinni þegar hann studdi Sigríði

– Vissirðu af þessari nýju reglugerð þegar greidd voru atkvæði um stöðu Sigríðar Andersen sem ráðherra?

„Nei.“ 

– En hefði það breytt afstöðu þinni ef þú hefðir vitað það?

„Ég ætla ekki að vera í þáskildagatíð. Eins og ég fór skilmerkilega yfir í atkvæðagreiðslu þá er ég enn jafn ósáttur með þær embættisfærslur sem lágu undir vantrauststillögunni en ég styð ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur.“

– En í ljósi atvika undanfarna mánuði, þar sem fyrri reglugerð Sigríðar Andersen er komin til framkvæmda og farin að bitna á hælisleitendum, og nú er komin ný hert reglugerð, voru það ekki mistök hjá VG, sem talaði fyrir mannúð í útlendingamálum fyrir kosningar, að treysta Sigríði Andersen fyrir þessu málefnasviði þegar ríkisstjórnin var mynduð og forsetaúrskurður samþykktur o.s.frv.?

„Eins og ég segi, eitt af því sem náðist saman um í stjórnarsáttmálanum, sem ég tel að við eigum að vera ánægð með og nýta, er að um þessi mál verði skipuð þverpólitísk nefnd og því fyrr sem hún  fer að fjalla um þetta, því betra.“ 

Segir nefndina besta farveginn til að leysa úr málinu

Andrés Ingi Jónsson, þingmaður Vinstri grænna, segir að nýja reglugerðin sé varhugaverð en því miður í takt við það hvernig hægt og bítandi hafi verið þrengt að réttindum hælisleitenda. Hann segist andvígur setningu reglugerðarinnar og ætla að beita sér fyrir réttarbótum til handa hælisleitendum. Aðspurður hvort óánægju gæti innan Vinstri grænna vegna málsins segist Andrés ekki geta tjáð sig um það.

Mynd: vg.is

„Þetta er sá málaflokkur þar sem stefnur Vinstri grænna og Sjálfstæðisflokks eru mjög fjarri hvor annarri, það eru sennilega fáir málaflokkar þar sem jafnt langt er á milli. Ég mun ekki draga af mér í þessum málaflokki þó við séum í stjórnarsamstarfi með Sjálfstæðisflokknum, því fer fjarri. Það er talað um það í stjórnarsáttmála að skipa eigi þingmannanefnd til að fara yfir framkvæmd laganna og endurskoða eftir þörfum. Ég myndi líta á það sem besta farveginn til að ná fram varanlegum úrbótum á regluverkinu. Það hlýtur að fara að bresta á að sú nefnd verði skipuð.“

– En liggur þá ábyrgðin að þínu mati ekki hjá dómsmálaráðherra sem slíkum, heldur kannski frekar í stefnu Sjálfstæðisflokksins í heild sinni í málaflokknum?

„Mögulega. Þetta birtist undir lok þings í haust, þegar verið var að afgreiða lagabreytingu sem snerist um akkúrat þetta. Hvernig ætti að líta til sérstakra aðstæðna fólks þegar verið væri að meta og afgreiða hælisumsóknir. Þá greiddi Sjálfstæðisflokkurinn atkvæði gegn þeirri breytingu. Þessar embættisfærslur Sigríðar eru því bara úr sömu átt og við þekkjum frá Sjálfstæðisflokknum.“

Mynd: Pressphotos

Fyrri reglugerðin aldrei rædd í allsherjar- og menntamálanefnd

– Á síðasta ári, 30. ágúst, setti dómsmálaráðherra reglugerð sem að sviptir hælisleitendur réttinum til framfærslu ef umsókn þeirra um hæli hér á landi er synjað. Hefur þú beitt þér fyrir því að sú reglugerð verði endurskoðuð?

Mynd: Pressphotos.biz

„Það er alveg spurning hvort allsherjar- og menntamálanefnd þurfi ekki að skoða þessar reglugerðir báðar. Sú sem þú nefnir hér að framan hefur ekki verið tekin upp í nefndinni. Hún féll dálítið í skuggann af því að þáverandi ríkisstjórn féll. Þannig að þessi mál hafa því miður ekki verið tekin upp af neinu viti í þinginu.“

– Vissi þingflokkur Vinstri grænna af því að til stæði að setja þessa reglugerð sama dag og umræða og atkvæðagreiðsla um vantraust á hendur Sigríði Andersen fór fram? Vissir þú af því?

„Hún var í opnu kynningarferli tveimur vikum fyrr og ég vissi af henni þá. Ég sá að í henni fælust breytingar í slæma átt. En ég vissi ekki að það ætti að setja hana þennan dag.“