Alþingi veitti engum umsækjanda ríkisborgararétt með lögum fyrir frestun þingfundar 28. desember, eins og áralöng hefð hefur verið fyrir að gert sé. Ástæðan er sú að Útlendingastofnun skilaði ekki umsóknum þar um, alls 178 talsins, til þingsins. Þingmaður Pírata sem situr í nefnd þingsins sem fara á yfir umsóknirnar segir Útlendingastofnun vísvitandi draga lappirnar í málinu. Með því sé stofnunin að brjóta lög og óþolandi sé að undirstofnun sé með þessum hætti að koma í veg fyrir að þingið geti sinnt lagalegri skyldu sinni.

Löng hefð er fyrir því að Alþingi veiti ríkisborgararétt með lögum tvisvar á ári, fyrir frestun þingfunda að sumri og fyrir áramót. Um nokkurt skeið hefur verið til umræðu að nauðsynlegt sé að breyta verklagi við veitingu ríkisborgararéttar þar eð töluverð fjölgun hefur orðið á umsóknum til Alþingis sem telja má eðlilegt að færu hefðbundna leið, það er að Útlendingastofnun tæki afstöðu til þeirra og veitti ríkisborgararétt með stjórnvaldsákvörðun. Engu að síður hefur ekki verið gerð breyting á því verklagi sem tíðkast hefur hingað til.

Tryggt að engum verði vísað úr landi meðan beðið er

Í morgun birtist á vef Alþingis tilynning þess efnis að tafir yrðu á veitingu ríkisborgararéttar með lögum. Þar kemur fram að allsherjar- og menntamálanefnd skipi undirnefnd til að fara yfir umsóknir um veitingu ríkisborgararéttar. Umsóknir skuli afhentar undirnefndinni að lokinni forvinnslu Útlendingastofnunar. „Samkvæmt upplýsingum frá stofnuninni hafa henni borist 178 umsóknir sem beint er til Alþingis en umrædd gögn hafa ekki borist Alþingi,“ segir í tilkynningunni.

Þá kemur fram að allsherjar- og menntamálanefnd hafi farið fram á að allar umsóknir ásamt fylgigögnum verði afhentar nefndinni eigi síðar en 1. febrúar næstkomandi. Hyggst nefndin leggja fram frumvarp til laga um veitingu ríkisborgararéttar í kjölfarið. Undirnefndin hafi þá fengið staðfest að frestun á afgreiðslu frumvarpsins verði ekki til þess að staða umsækjenda breytist á meðan á málsmeðferð stendur yfir. Með öðrum orðum, tryggt er að engum umsækjanda til alþingis um ríkisborgararétt verður vísað úr landi áður en nefndin hefur lokið störfum.

Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir, þingkona Pírata, á sæti í umræddri undirnefnd. Hún segir vinnubrögð Útlendingastofnunar algjörlega óboðleg. „Útlendingastofnun er að mínu mati að kúga Alþingi með þessu til að ræða um að tekið verði upp nýtt verklag, vegna þess að stofnunin er á móti þessu ferli, það er að segja að fólk geti beint umsóknum um ríkisborgararétt til Alþingis beint. Fólk getur haft ýmsar skoðanir á því að þessi leið sé til staðar, en hún er bundin í lög, meira að segja í stjórnarskrá. Ég get alveg samþykkt að það séu vankantar á þessari leið og það sé þarft að endurskoða verklagið en það er algjörlega óboðlegt að undirstofnun stýri vinnu Alþingis með þessum hætti og komi í veg fyrir að þingið sinni lagalegri skyldu sinni.“

Ekki Útlendingastofnunar að breyta verklagi AlþingisArndís Anna segir framgöngu Útlendingastofnunar óþolandi.

Einhliða ákvörðun Útlendingastofnunar

Umsóknarfrestur til að sækja um veitingu ríkisborgararéttar frá Alþingi rann út 1. október, fyrir þetta misseri. Þar af leiðandi hafa allar slíkar umsóknir borist Útlendingastofnun í síðasta lagi í september, og mögulega einhverjar fyrr. Arndís Anna segir að í raun hafi Útlendingastofnun neitað að afhenda Alþingi umrædd gögn. „Þau sögðu við okkur að því sem næst engar umsóknir væru tilbúnar, það væru þrjár umsóknir tilbúnar. Stofnunin hefur haft hátt í þrjá mánuði til þess fara yfir umsóknirnar. Enn fremur eru á bilinu 30 til 40 börn meðal umsækjenda og það þarf ekki að fara yfir þeirra umsóknir sérstaklega þar sem farið er yfir umsóknir foreldra þeirra. Svo þetta eru kannski á bilinu 130 til 140 umsóknir sem þarf að yfirfara. Það sér hver sem er að svona skýringar halda ekki vatni.“

Hlutverk Útlendingastofnunar, að því er Arndís útskýrir, í því ferli sem lýtur að umsóknum til Alþingis um ríkisborgararétt, er að flokka umsóknir með því að merkja við hvaða skilyrði umsækjandi uppfyllir til að hljóta ríkisborgararétt. Það verklag hafi verið hugsað til að spara undirnefndinni vinnu. Auk þess er það hlutverk stofnunarinnar að afla umsagnar lögreglustjóra á dvalarstað umsækjenda, eins og kemur fram í lögum um íslenskan ríkisborgararétt. „Útlendingastofnun ákvað einhliða að, eins og stofnunin orðar það, að forgangsraða þessum umsóknum ekki umfram aðrar, venjulegar umsóknir um ríkisborgararétt sem stofnuninni ber að afgreiða. Biðtími eftir afgreiðslu á slíkri umsókn eru margir mánuðir, ég held það séu átta til tólf mánuðir. Þetta nýja verklag Útlendingastofnunar, og ég vil setja verklag innan gæsalappa því það er fullkomið yfirskin, myndi því þýða að Alþingi væri að fá þessar umsóknir til sín einhvern tíma í júlí, ágúst, jafnvel september á næsta ári. Umsóknir sem að áttu að berast og vera teknar til afgreiðslu fyrir jólin núna, eins og hefur alltaf verið gert.

Útlendingastofnun á ekki að sinna neinni gagnaöflun í þessum tilvikum, fólki er frjálst að sækja um ríkisborgararétt til Alþingis án nokkurra gagna eða skilyrða. Þetta er því ekki veruleg vinna fyrir stofnunina en þrátt fyrir það vill Útlendingastofnun meina að langur málsmeðferðartími á öðrum umsóknum sé meðal annars þessu verkefni að kenna, af stofnunin sé svo upptekin af því að fara yfir umsóknir fyrir Alþingi. Þetta stenst auðvitað enga skoðun, að 178 umsóknir til Alþingis þar sem bara þarf að tékka í box og kalla eftir umsögn lögreglustjóra tefji málsmeðferð annarra umsókna. Hvernig fær Útlendingastofnun það út að setja þessar umsóknir allar í hefðbundið stjórnsýslulegt ferli, þar sem stofnunin er bundin af stjórnsýslulögum og ber að fylgja mjög ströngu ferli um gagnaöflun, leiðbeiningaskyldu og andmælarétt, hvernig fær stofnunin það út að slík breyting myndi spara tíma og stytta málsmeðferðartíma. Þetta nær engu máli.“

Segir um yfirskyn að ræða hjá stofnuninni

Arndís segir að Útlendingastofnun hafi svarað nefndinni því að hægt væri að afhenda þær umsóknir sem ekki uppfylltu skilyrði laga um veitingu ríkisborgararétt. Það þýði hins vegar að stofnunin hafi yfirfarið umsóknirnar, en það sé ekki hlutverk stofnunarinnar. „Ég held að þetta sé yfirskin. Ég tel að stofnunin vilji ekki að fólk sem uppfyllir skilyrði laga um veitingu ríkisborgararétts leyti til Alþingis til að stytta biðtíma sinn. Ég er í praxís sammála því en stofnuninni kemur hins vegar ekkert við þó fólk grípi til þess ráðs. Vandamálið er hversu langur málsmeðferðartími Útlendingastofnunar er.“

Spurð hvort að Útlendingastofnun sé með þessari háttsemi sinni að brjóta lög svarar Arndís því játandi. „Já, ég myndi segja það. Stofnunin er ekki að sinna lagaskyldu sinni. Það stendur í lögum um ríkisborgararétt að Útlendingastofnun skuli gefa umsögn um umsóknirnar og afla gagna frá lögreglustjóra, þetta er áralöng framkvæmd að Alþingi veiti ríkisborgararétt tvisvar á ári. Það er ekki Útlendingastofnunar að breyta einhliða verklagi Alþingis, þetta er bara galið, þetta er óþolandi.“

Stundin kallaði eftir viðbrögðum Útlendingastofnunar vegna málsins en þau höfðu ekki borist þegar fréttin var birt.