Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 2 árum.

Saga Landsréttarmálsins: Hver ber ábyrgð?

Yfirdeild MDE átelur Sigríði Andersen, fyrrverandi dómsmálaráðherra, fyrir þátt hennar í Landsréttarmálinu. Hæstiréttur og Alþingi, þá undir meirihluta Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar, fá einnig gagnrýni. Yfirdeildin segir gjörðir Sigríðar vekja réttmætar áhyggjur af pólitískri skipun dómara.

5. desember 2020 · 08:00

Steindór Grétar Jónsson

steindor@heimildin.is

Sautján dómarar yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópu (MDE) komust að þeirri einróma niðurstöðu 1. desember, á fullveldisdaginn sjálfan, að íslenska ríkið hefði gerst brotlegt þegar Sigríður Andersen, þingmaður Sjálfstæðisflokks og þá dómsmálaráðherra, skipaði fjóra dómara við Landsrétt í trássi við reglur.

Telst Ísland hafa brotið gegn 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu en ákvæðið veitir hverjum þeim sem borinn er sökum um refsiverða háttsemi réttinn til réttlátrar málsmeðferðar fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstóli.

Þá gagnrýndi yfirdeildin meðferð málsins fyrir Alþingi og fyrir dómstólum Íslands, en þáverandi stjórnarmeirihluti Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar samþykkti tillögu Sigríðar. Einnig fær Hæstiréttur gagnrýni, en hann hafði áður komist að þeirri niðurstöðu að stjórnsýslulög hefðu verið brotin við skipan dómaranna. „Enginn þeirra öryggisventla skilaði árangri og geðþóttavald ráðherrans til þess að víkja frá mati hæfnisnefndar reyndist óheft,“ segir í dómi yfirdeildarinnar.

En hver ber þá raunverulega …

Skráðu þig inn til að lesa

Þú færð tvær fríar áskriftargreinar í mánuði. Þú hefur síðan val um að styrkja óháða blaðamennsku með áskrift á hagstæðu verði, frá aðeins 3.390 krónum á mánuði.

Leiðbeiningar má nálgast á heimildin.is/leidbeiningar.

Kjósa

Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Deila

Efnisorð

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið

GreiningHúsnæðismál

Ráðgátan um hvers vegna Íslendingar borga tvöfalt meira en Færeyingar

Færeyingar borga helmingi lægri húsnæðislánavexti en Íslendingar. Færeyskur bankastjóri svarar því hvers vegna hann hækkar ekki vextina eins og íslensku bankarnir.

Fréttir

Svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli að kröfu Hafnarfjarðarbæjar

Heimilislaus karlmaður svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli í Reykjavík. Ástæða frávísunarinnar var krafa Hafnafjarðarbæjar þar sem maðurinn var með lögheimili. Gistináttagjald í neyðarskýlum Reykjavíkurborgar fyrir fólk með lögheimili utan borgarinnar hækkaði þann 1. maí úr 21 þúsund krónum í 46 þúsund. „Bróðir minn þurfti að fara þessa leið út af peningum,“ segir systir mannsins en lögheimilissveitarfélag greiðir gistináttagjaldið.

Fréttir

Dómari reif í sig málatilbúnað í umsáturseineltismáli Örnu McClure

Fyrrverandi eiginkona Páls Steingrímssonar, úr Skæruliðadeild Samherja, var sýknuð af því að hafa beitt Örnu McClure, einnig úr Skæruliðadeild Samherja, umsátursástandi. Dómari í málinu átaldi lögreglu fyrir rannsóknina og sagði grunsemdir um að konan hefði byrlað Páli ólyfjan „getgátur“ hans og Örnu. Dómurinn var ekki birtur fyrr en 23 dögum eftir að hann féll og þá eftir fyrirspurnir Heimildarinnar.

Úttekt

„Það sem þarf að breytast er menningin“

Bankastjóri Íslandsbanka segist telja að sé ákveðinn kunningjakúltúr í fjárfestinga- og fjármálaheiminum sem illa hafi tekist að uppræta.

FréttirHúsnæðismál

„Það yrði uppreisn í landinu“

Íslendingur búsettur í Færeyjum segir að fólk þar myndi ekki sætta sig við 10% vexti á húsnæðislánum eins og á Íslandi.

Fréttir

Draga úr launahækkun ráðamanna og hækka lífeyri almannatrygginga

Ríkisstjórnin hefur kynnt aðgerðir sem sporna eiga við verðbólgu og draga úr þenslu. Auka á við stuðning til leigjenda og stuðning við uppbyggingu í íbúða á leigumarkaði. Þá verða launahækkanir æðstu ráðamanna 2,5% í stað 6%. Laun forsætisráðherra hækka því um 62 þúsund krónur á mánuði í stað 148 þúsund króna.

Fréttir

Verkalýðsforingjar haldi útifundi til að mótmæla afleiðingum gjörða sinna

Seðlabankastjóri segir að meðvirkni sé til staðar gagnvart verkalýðshreyfingunni. Hún hafi meðal annars birst í því að ríkissáttasemjari hafi reynt að fá Seðlabankann til að hækka ekki vexti og hætta að tjá sig „af því að formaður VR væri ekki stöðugur í skapi.“

Mest lesið

1
GreiningHúsnæðismál
8
Ráðgátan um hvers vegna Íslendingar borga tvöfalt meira en Færeyingar
Færeyingar borga helmingi lægri húsnæðislánavexti en Íslendingar. Færeyskur bankastjóri svarar því hvers vegna hann hækkar ekki vextina eins og íslensku bankarnir.
2
Fréttir
4
Svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli að kröfu Hafnarfjarðarbæjar
Heimilislaus karlmaður svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli í Reykjavík. Ástæða frávísunarinnar var krafa Hafnafjarðarbæjar þar sem maðurinn var með lögheimili. Gistináttagjald í neyðarskýlum Reykjavíkurborgar fyrir fólk með lögheimili utan borgarinnar hækkaði þann 1. maí úr 21 þúsund krónum í 46 þúsund. „Bróðir minn þurfti að fara þessa leið út af peningum,“ segir systir mannsins en lögheimilissveitarfélag greiðir gistináttagjaldið.
3
Fréttir
5
Dómari reif í sig málatilbúnað í umsáturseineltismáli Örnu McClure
Fyrrverandi eiginkona Páls Steingrímssonar, úr Skæruliðadeild Samherja, var sýknuð af því að hafa beitt Örnu McClure, einnig úr Skæruliðadeild Samherja, umsátursástandi. Dómari í málinu átaldi lögreglu fyrir rannsóknina og sagði grunsemdir um að konan hefði byrlað Páli ólyfjan „getgátur“ hans og Örnu. Dómurinn var ekki birtur fyrr en 23 dögum eftir að hann féll og þá eftir fyrirspurnir Heimildarinnar.
4
Úttekt
1
„Það sem þarf að breytast er menningin“
Bankastjóri Íslandsbanka segist telja að sé ákveðinn kunningjakúltúr í fjárfestinga- og fjármálaheiminum sem illa hafi tekist að uppræta.
5
FréttirHúsnæðismál
„Það yrði uppreisn í landinu“
Íslendingur búsettur í Færeyjum segir að fólk þar myndi ekki sætta sig við 10% vexti á húsnæðislánum eins og á Íslandi.
6
Fréttir
Draga úr launahækkun ráðamanna og hækka lífeyri almannatrygginga
Ríkisstjórnin hefur kynnt aðgerðir sem sporna eiga við verðbólgu og draga úr þenslu. Auka á við stuðning til leigjenda og stuðning við uppbyggingu í íbúða á leigumarkaði. Þá verða launahækkanir æðstu ráðamanna 2,5% í stað 6%. Laun forsætisráðherra hækka því um 62 þúsund krónur á mánuði í stað 148 þúsund króna.
7
Fréttir
5
Verkalýðsforingjar haldi útifundi til að mótmæla afleiðingum gjörða sinna
Seðlabankastjóri segir að meðvirkni sé til staðar gagnvart verkalýðshreyfingunni. Hún hafi meðal annars birst í því að ríkissáttasemjari hafi reynt að fá Seðlabankann til að hækka ekki vexti og hætta að tjá sig „af því að formaður VR væri ekki stöðugur í skapi.“
8
Leiðari
1
Þórður Snær Júlíusson
Ríkisstjórn gefur gamla gjöf í nýjum umbúðum
Það virðist skorta á virka hlustun hjá þeim sem sitja við ríkisstjórnarborðið. Ráðamenn virðast ekki trúa fólkinu sem segist vera í vanda með að ná endum saman. Aðgerðarpakki hennar gegn verðbólgu, sem kynntur var í gær, endurspeglar þetta skýrt.
9
Fréttir
NOVIS blekkti íslenska neytendur með grófum hætti og hefur verið svipt starfsleyfi
Starfsleyfi tryggingafélags sem hefur selt þúsundum Íslendinga tryggingar var afturkallað í gær. Því er nú óheimilt að stunda tryggingastarfsemi. Íslenska fjármálaeftirlitið hefur haft félagið, NOVIS, til rannsóknar svo mánuðum skiptir.
10
Vettvangur
2
Leyndardómar mötuneytis Alþingis - Slegist um kótilettur í raspi
Mötuneyti Alþingis er hjartað í húsinu, griðastaður þar sem allir eru vinir, svona yfirleitt. Starfsfólkið hugsar vel um alla, líka matvanda þingmanninn sem borðar helst ekki grænmeti en elskar grænmetisréttina. Annar segist íhuga að fá bann við því að hvítur Monster orkudrykkur sé seldur þar, drykkur sem fékkst fyrst í sjoppunni eftir formlegt erindi til forsætisnefndar Alþingis.

Mest lesið í vikunni

RannsóknFernurnar brenna

Neytendur blekktir til að flokka fernur sem eru brenndar

Íslendingar hafa árum saman verið hvattir til þess að skola fernur utan um mjólkurvörur eða ávaxtasafa, brjóta þær svo saman og flokka í pappatunnuna. Þetta hefur verið gert undir því yfirskini að fernurnar séu svo endurunnar. Rannsókn Heimildarinnar sýnir að svo er ekki. Þær eru þvert á móti brenndar í sementsverksmiðjum á meginlandi Evrópu.

GreiningHúsnæðismál

Ráðgátan um hvers vegna Íslendingar borga tvöfalt meira en Færeyingar

Færeyingar borga helmingi lægri húsnæðislánavexti en Íslendingar. Færeyskur bankastjóri svarar því hvers vegna hann hækkar ekki vextina eins og íslensku bankarnir.

Fréttir

Svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli að kröfu Hafnarfjarðarbæjar

Fréttir

Kærir Gísla til héraðssaksóknara og lætur kyrrsetja eignir

Fyrrverandi eiginkona Gísla Hjálmtýssonar, fjárfestis og prófessors, hefur kært hann fyrir að hafa haldið eftir peningum vegna sölu fasteigna sem þau áttu saman. Samhliða hefur hún farið fram á kyrrsetningu eigna hans vegna kröfu upp á 233 milljónir króna, sem meðal annars er tilkomin vegna viðskiptanna sem hún kærir.

Fréttir

Dómari reif í sig málatilbúnað í umsáturseineltismáli Örnu McClure

Leiðari

Þórður Snær Júlíusson

Allt gott er okkur að þakka, allt slæmt er ykkur að kenna

Þeir stjórnmálamenn, sem hreyktu sér af því að aðgerðir þeirra hafi tryggt efnahagslegan stöðugleika fyrir tæpum tveimur árum síðan, kannast nú ekkert við að bera ábyrgð á lífskjarakrísunni sem sömu aðgerðir hafa leitt af sér.

Úttekt

„Það sem þarf að breytast er menningin“

Bankastjóri Íslandsbanka segist telja að sé ákveðinn kunningjakúltúr í fjárfestinga- og fjármálaheiminum sem illa hafi tekist að uppræta.

Mest lesið í mánuðinum

Menning

Þóra Dungal fallin frá

Þóra Dungal, sem varð táknmynd X-kynslóðarinnar á Íslandi skömmu fyrir aldamótin þegar hún fór með aðalhlutverk í kvikmyndinni Blossa árið 1997, er fallin frá.

GreiningElítusamfélagið á Nesinu

Rík elíta sem býr í einbýlishúsum, er með húshjálp og keyrir um á Teslu

Elítur og valdakjarnar á Íslandi eru líklegri til að hreiðra um sig í tveimur sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu en öðrum búsetukjörnum landsins, á Seltjarnarnesi og í Garðabæ. Hagtölur sýna svart á hvítu að þar eru áherslur, stjórnmálaskoðanir og samsetning íbúa allt önnur en í nágrannasveitarfélögunum.

RannsóknFernurnar brenna

Neytendur blekktir til að flokka fernur sem eru brenndar

Það sem ég hef lært

Sigmundur Ernir Rúnarsson

Líf mitt að framanverðu

Sigmundur Ernir Rúnarsson rifjar upp hvernig krakkarnir í grunnskólanum hans voru flokkaðir eins og rusl, í þá sem voru nothæfir og hentuðu til endurvinnslu – og hina sem máttu missa sín, og áhrif þess á líf þeirra til fullorðinsára. Jafnvel til endalokanna.

Viðtal

Alkóhólismi rændi heilsu hennar vegna meðvirkni

Helga Óskarsdóttir var þjökuð af andlegri og líkamlegri vanlíðan vegna alkóhólisma. Samt var það ekki hún sem misnotaði áfengi eða önnur vímuefni, heldur var hún orðin virkilega veik af meðvirkni. Hún var ekki nema fertug en leið eins og gamalli konu. Hún leitaði sér hjálpar, náði bata og hefur aldrei verið frískari, 73 ára, þriggja barna móðir og sex barna amma.

Fréttir

Búa í bíl en ekki nógu illa stödd fyrir félagsleg úrræði

Eftir langvarandi atvinnuleysi og fjárhagsvanda fluttu Axel Rafn Benediktsson og kona hans í sextán sæta rútu. Hann segist ekki upplifa sig sem hluta af samfélaginu heldur sem úrhrak. Þau hafi reynt að telja sér trú um að búsetan væri ævintýri en í raun séu þau heimilislaus.

GreiningHúsnæðismál

Ráðgátan um hvers vegna Íslendingar borga tvöfalt meira en Færeyingar

Færeyingar borga helmingi lægri húsnæðislánavexti en Íslendingar. Færeyskur bankastjóri svarar því hvers vegna hann hækkar ekki vextina eins og íslensku bankarnir.

Mest lesið í mánuðinum

1
Menning
2
Þóra Dungal fallin frá
Þóra Dungal, sem varð táknmynd X-kynslóðarinnar á Íslandi skömmu fyrir aldamótin þegar hún fór með aðalhlutverk í kvikmyndinni Blossa árið 1997, er fallin frá.
2
GreiningElítusamfélagið á Nesinu
1
Rík elíta sem býr í einbýlishúsum, er með húshjálp og keyrir um á Teslu
Elítur og valdakjarnar á Íslandi eru líklegri til að hreiðra um sig í tveimur sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu en öðrum búsetukjörnum landsins, á Seltjarnarnesi og í Garðabæ. Hagtölur sýna svart á hvítu að þar eru áherslur, stjórnmálaskoðanir og samsetning íbúa allt önnur en í nágrannasveitarfélögunum.
3
RannsóknFernurnar brenna
6
Neytendur blekktir til að flokka fernur sem eru brenndar
Íslendingar hafa árum saman verið hvattir til þess að skola fernur utan um mjólkurvörur eða ávaxtasafa, brjóta þær svo saman og flokka í pappatunnuna. Þetta hefur verið gert undir því yfirskini að fernurnar séu svo endurunnar. Rannsókn Heimildarinnar sýnir að svo er ekki. Þær eru þvert á móti brenndar í sementsverksmiðjum á meginlandi Evrópu.
4
Það sem ég hef lært
5
Sigmundur Ernir Rúnarsson
Líf mitt að framanverðu
Sigmundur Ernir Rúnarsson rifjar upp hvernig krakkarnir í grunnskólanum hans voru flokkaðir eins og rusl, í þá sem voru nothæfir og hentuðu til endurvinnslu – og hina sem máttu missa sín, og áhrif þess á líf þeirra til fullorðinsára. Jafnvel til endalokanna.
5
Viðtal
1
Alkóhólismi rændi heilsu hennar vegna meðvirkni
Helga Óskarsdóttir var þjökuð af andlegri og líkamlegri vanlíðan vegna alkóhólisma. Samt var það ekki hún sem misnotaði áfengi eða önnur vímuefni, heldur var hún orðin virkilega veik af meðvirkni. Hún var ekki nema fertug en leið eins og gamalli konu. Hún leitaði sér hjálpar, náði bata og hefur aldrei verið frískari, 73 ára, þriggja barna móðir og sex barna amma.
6
Fréttir
Búa í bíl en ekki nógu illa stödd fyrir félagsleg úrræði
Eftir langvarandi atvinnuleysi og fjárhagsvanda fluttu Axel Rafn Benediktsson og kona hans í sextán sæta rútu. Hann segist ekki upplifa sig sem hluta af samfélaginu heldur sem úrhrak. Þau hafi reynt að telja sér trú um að búsetan væri ævintýri en í raun séu þau heimilislaus.
7
GreiningHúsnæðismál
8
Ráðgátan um hvers vegna Íslendingar borga tvöfalt meira en Færeyingar
Færeyingar borga helmingi lægri húsnæðislánavexti en Íslendingar. Færeyskur bankastjóri svarar því hvers vegna hann hækkar ekki vextina eins og íslensku bankarnir.
8
Fréttir
4
Svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli að kröfu Hafnarfjarðarbæjar
Heimilislaus karlmaður svipti sig lífi eftir að hafa verið vísað frá neyðarskýli í Reykjavík. Ástæða frávísunarinnar var krafa Hafnafjarðarbæjar þar sem maðurinn var með lögheimili. Gistináttagjald í neyðarskýlum Reykjavíkurborgar fyrir fólk með lögheimili utan borgarinnar hækkaði þann 1. maí úr 21 þúsund krónum í 46 þúsund. „Bróðir minn þurfti að fara þessa leið út af peningum,“ segir systir mannsins en lögheimilissveitarfélag greiðir gistináttagjaldið.
9
Fréttir
5
Lögreglumaður villti á sér heimildir vegna Samherjagjörningsins
Rannsóknarlögreglumaðurinn Gísli Jökull Gíslason hélt því fram að hann væri sjálfstætt starfandi blaðamaður þegar hann reyndi að komast að því hver stæði á bak við „We‘re Sorry“ gjörninginn. Tölvupóstana sendi hann úr vinnunetfangi sínu en greindi ekki frá því að hann væri lögreglumaður.
10
Pistill
1
Sif Sigmarsdóttir
Húsverðir eigna sinna
Það er þrotlaus vinna að gæta eigna sinna. Því meira sem maður á því lengri eru vaktir húsvarðarins.