Togarinn Geysir, sem Samherji hefur notað til veiða í Namibíu frá árinu 2016, hefur haldið til veiða í Máritaníu og er óljóst hvort hann muni snúa aftur til að veiða hestamakríl í Namibíu. Þetta kemur fram í svörum frá Björgólfi Jóhannssyni, starfandi forstjóra Samherja. Samherji hefur gefið það út að útgerðarfélagið hyggist nú hætta starfsemi sinni í Namibíu í kjölfar mútumálsins sem greint var frá í Stundinni, Kveik og Al Jazeera, í samstarfi við Wikileaks, í nóvember síðastliðinn.

Fjallað hefur verið um brotthvarf togarans í fjölmiðlum. Togarinn er í eigu venesúelsks ríkisfyrirtækis sem stofnað var árið 2008 með sérstakri tilskipun frá Hugo Chavez, þáverandi forseta Venesúela, sem keypti togarann af Samherja á yfirverði árið 2010, líkt og fjallað var um í Stundinni í desember. Jóhannes Stefánsson, uppljóstrari í Namibíumálinu, sagði þá að verðið sem Samherji fékk fyrir skipið, 35 milljónir dollara, hafi verið um 10 milljónum dollara, yfir markaðsvirði. Samherji leigði skipið svo til baka frá venesúelska ríkisfyrirtækinu árið 2016 eftir að það hafði legið ónotað í höfninni á Kúbu í fleiri ár.

Aftur til MáritaníuÍ svörum Björgólfs Jóhannesson kemur fram að Geysir muni veiða í Máritaníu á næstunni.

Forsendur veiðanna brostnar

Í svari Samherja kemur fram að forsendur veru Geysis í Namibíu hafi verið brostnar þar sem það hafi ekki fengið neinn kvóta: „Félög tengd Samherja fengu ekki úthlutað neinum kvóta í Namibíu fyrir skipið Geysi. Grunnforsendan fyrir veiðum skipsins í namibískri efnahagslögsögu var því brostin. Af þessari ástæðu hefur skipinu verið beint til Máritaníu þar sem það mun stunda veiðar. Ákvörðun um að beina skipinu frá Namibíu var tekin í fullu samráði við namibísk stjórnvöld. Á meðal áhafnar Geysis núna eru 33 namibískir sjómenn sem verða við veiðar í Máritaníu.“

Í fréttatilkynningu frá hafnaryfirvöldum í Namibíu kemur fram að Geysir hafi sannarlega fengið leyfi til að yfirgefa Namibíu. 

Eins og komið hefur fram í fjölmiðlum stendur nú yfir rannsókn á mútumáli Samherja í Namibíu og sitja sex einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna þess og hafa þeir verið ákærðir fyrir mútuþægni, fjársvik, peningaþvætti og meinsæri í málinu. Meðal sexmenninganna eru fjórir helstu höfuðpaurarnir í Namibíumálinu: Bernhard Esau, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra landsins; James Hatuikulipi, fyrrverandi stjórnarformaður ríkisfyrirtækisins Fishcor; Tamson Hatuikulipi, tengdasonur sjávarútvegsráðherrans og lykilmaður í málinu, og Sacky Shangala, fyrrverandi dómsmálaráðherra Namibíu. 

Áður en Samherji seldi Geysi til venesúelska ríkisins  fyrir 35 milljónir dollara 2010 notaði útgerðarfélagið hann til að veiða hestamakríl í Máritaníu og Marokkó. 

Stórsókn Chavez

Eins og greint var frá í desember  voru kaupin á togaranum liður í stórsókn sósíalistaríkisins Venesúela í sjávarútvegi. Hugmyndin var að Venesúela ætti að vera sjálfbært í sjávarútvegi og veiða fisk fyrir fólkið í landinu. Þessar tilraunir áttu hins vegar eftir að mistakast hrapallega. 

Hugo Chavez tók sjálfur á móti og kynnti togarann Geysi, sem nefndur var Jose Marti í höfuðið á helstu sjálfstæðishetju Kúbu í frelsisbaráttunni gegn Spánverjum í lok 19. aldar, fyrir íbúum Venesúela og Kúbu eftir að hann hafði verið keyptur frá Samherja í byrjun desember árið 2010.

Áður, í maí árið 2010, hafði Chavez  tilkynnt að Venesúela ætlaði að hefja sókn í sjávarútvegi með kaupum á stórvirkum togurum. „Við ætlum að veiða í Kyrrahafinu og í Atlantshafinu, það eru engin takmörk fyrir því hvað við getum gert,“ sagði Chavez í tilkynningu. 

Í ræðu sinni um skipið í árslok 2010 sagði Chavez: „Þessi fiskiskip voru keypt af byltingarstjórnunum í Venesúela og Kúbu, og innan þess bandalags sem við eigum í gegnum ALBA, Bolivar-samtökin, til að auka fiskveiðar og félagsvæða þær í höndunum á okkar fólki til að sækja matvæli fyrir fólkið okkar og ekki til að næra hinn borgaralega kapítalisma og auka enn frekar á ríkidæmi fjármagnseigenda,“ sagði Chavez, en ALBA-samtökin er ríkjabandalag tíu landa við Karíbahafið. 

Í athöfninni þar sem hann hélt ræðuna vígði hann annan togara sem nefndur var Símon Bolivár, eftir helstu frelsishetju Venesúela, sem frelsaði landið undan Spáni á 19. öld. Sá togari var keyptur á 33 milljónir dollara.

Samanlagt kaupverð togaranna tveggja var því 68 milljónir dollara, eða tæplega 8,4 milljarðar króna. 

Ræðan sem Chavez hélt við athöfnina, þar sem hann kynnti togarana tvo til leiks, var innblásin af hugmyndafræði þess sósíalisma sem hann hafði komið á koppinn í landinu eftir að hann var kosinn til valda árið 1999. Togararnir, og fyrirtækið Pescalba, mörkuðu upphafið að sókn Venesúela í sjávarútvegi: „En þið skulið fara á veiðar, farið og lifið. […] Og færið björg í bú fyrir fólkið í Venesúela og fólkið á Kúbu sem og fyrir fólkið í löndum ALBA og sannið þið til að með árunum á Pescalba eftir að verða eitt stærsta fyrirtæki í heimi, þið munið sjá þetta. Er það ekki? Þessi tvö skip eru bara þau tvö fyrstu sem við ætlum að kaupa, við erum líka með sex túnfiskbáta og sá sjöundi er á leiðinni, svo koma fleiri og við þurfum að kaupa fleiri svona skip, er það ekki? Þetta munum við gera, láta smíða nýja báta, er það ekki? Kúba getur sannarlega gert þetta og okkur vex ásmegin til að gera hluti …“

Kappið var svo mikið að það var tilkynnt í athöfninni þar sem Hugo Chavez kynnti skipin tvö að þau myndu halda út til veiða samdægurs.

Fljótlega fjaraði hins vegar undan stórhug Venesúela og bæði skipin enduðu á því að liggja óhreyfð í höfnum í Kúbu og Perú og veiddu aldrei neitt eða fiskfæddu venesúelsku þjóðina. Svo ákvað venesúelska ríkið að losa sig við skipin á hrakvirði.

„Því miður getur Samherji ekki tjáð sig um einstök efnisatriði leigusamningsins um Geysi“

Samherji tjáir sig ekki um samninginn við Venesúela 

Stundin spurði Samherja líka um efnisatriði leigusamningsins á skipinu við Venesúela. Samherji vill ekki svara þeim spurningum: „Eins og kemur fram í fyrirspurn þinni á Samherji ekki skipið og hefur það verið leigt á grundvelli samkomulags við eiganda þess. Því miður getur Samherji ekki tjáð sig um einstök efnisatriði leigusamningsins um Geysi, eins og um lengd samningsins, því félagið er bundið trúnaði við leigusala skipsins um efni hans.“

Eins og Stundin greindi frá í desember hefur Samherji reynt að kaupa Geysi af venesúelska ríkisfyrirtækinu. Tilboði upp á 8 milljónir dollara í skipið var hafnað í fyrra samkvæmt heimildum blaðsins. Afar líklegt er að í leigusamningnum við venesúelska fyrirtækið sé að finna ákvæði um að Samherji geti keypt Geysi og að leiguverðið sem greitt hefur verið fyrir skipið leiði til lækkunar á verðinu ef af viðskiptunum verður. 

Björgólfur Jóhannesson segir aðspurður um framtíð Geysis að hún sé óljós að öðru leyti en að skipið veiði nú í Máritaníu. „Ekki liggur fyrir á þessum tímapunkti hvort skipið Geysir verður framleigt til annars útgerðarfyrirtækis. Það hvort Geysir snúi aftur til veiða í namibískri lögsögu er háð því hvort einhverjum kvóta verður úthlutað, með vísan til þess sem var rakið hér framar.“