Málflutningur Sigmars Vilhjálmssonar framkvæmdastjóra um þriðja orkupakkann hefur vakið mikla athygli í fjölmiðlum og á samfélagsmiðlum undanfarna daga.
Svo virðist sem hugmyndir Sigmars um orkupakkann endurspegli vel þær áhyggjur sem fjöldi fólks hefur af málinu. Því er ekki úr vegi að rýna í sannleiksgildi helstu fullyrðinganna sem hann hefur sett fram, annars vegar í færslum á Facebook og hins vegar í myndbandi frá samtökunum Orkan okkar.
Í umfjölluninni hér á eftir er stuðst við frumtexta þeirra gerða sem tilheyra þriðja orkupakkanum en jafnframt við þingmálin og fylgiskjöl þeirra sem lögð hafa verið fram vegna innleiðingar reglnanna á Íslandi.
Upplýsingarnar eru aðgengilegar hverjum sem er á vef EFTA og Alþingis.
„Ég er alfarið á móti því að við sem búum hérna á Íslandi séum að eftirláta yfirráð yfir okkar orkuauðlindum út fyrir landsteinana.“
Þetta segir Sigmar í myndbandi fyrir samtökin Orkan okkar þar sem hann svarar spurningunni Af hverju nei við orkupakka 3? og verður að skoða fullyrðinguna í því samhengi. Raunin er sú að reglur þriðja orkupakkans, og samþykkt sameiginlegu EES-nefndarinnar um aðlögun hans að samningnum, varða ekki með neinum hætti eignarrétt yfir orkuauðlindum á Íslandi. Þá felur hann ekki í sér neinar grundvallarbreytingar á því regluverki sem gildir nú þegar um viðskipti með raforku á Íslandi, svo sem meginreglum EES-samningsins. Eins og Birgir Tjörvi Pétursson lögmaður bendir á í álitsgerð sinni um þriðja orkupakkann felast í þeim reglum ákveðnar takmarkanir á ráðstöfunarrétti og svigrúmi íslenskra stjórnvalda í raforkumálum sem gilda óháð því hvort þriðji orkupakkinn taki gildi.
„Orkupakki 3 er síðan rúsínan í pylsuendanum til að tryggja að erlendir fjárfestar geti eignast þau fyrirtæki sem eiga þessar auðlindir.“
Hvergi í gerðum þriðja orkupakkans er að finna neinar breytingar að því er varðar möguleika erlendra fjárfesta til að eignast „fyrirtæki sem eiga þessar auðlindir“.
Íslendingar eru nú þegar bundnir af meginreglum EES-samningsins um frjálst flæði vöru og fjármagns, bann við mismunun á grundvelli ríkisfangs, samkeppni, neytendavernd, skorður við ríkisaðstoð og bann við magntakmörkunum á innflutningi og útflutningi.
Þær auknu valdheimildir sem Eftirlitsstofnun EFTA fær gagnvart eftirlitsyfirvöldum EFTA-ríkjanna vegna þriðja orkupakkans lúta ekki að eignarhaldi á raforkufyrirtækjum og í gerðum þriðja orkupakkans er ekki að finna ákvæði sem koma í veg fyrir að EFTA-ríki geti rekið kerfi sem byggi á því að orkuauðlindir séu í þjóðareigu.
„Það er gríðarlegur munur á því að vera í EES og innleiða reglugerðir eða að færa eftirlitsvald, framkvæmdavald og dómsvald í orkumálum til ACER (úr landi)! Því það er nákvæmlega það sem er í uppsiglingu.“
„Til að toppa það þá mun þessi samningur tryggja að ACER hafi allan lagalegan rétt til að fara með löggjafarvald og dómsvald í þessum málaflokki.“
EES-samningurinn felur nú þegar í sér verulegt framsal valds til útlanda. Engin ákvæði í gerðum þriðja orkupakkans veita ACER, hinni samevrópsku Samstarfsstofnun eftirlitsaðila á orkumarkaði, vald til að gefa íslenskum stjórnvöldum bindandi tilmæli.
Þær valdheimildir sem Eftirlitsstofnun EFTA, ekki ACER, fær gagnvart EFTA-ríkjum vegna þriðja orkupakkans lúta einkum að málum er varða grunnvirki yfir landamæri og hafa því ekki raunhæfa þýðingu fyrir orkugeirann á Íslandi meðan enginn sæstrengur hefur verið lagður.
Á vef samtakanna Orkan okkar er því haldið fram að með innleiðingu þriðja orkupakkans muni Íslendingar glata ákvörðunarvaldinu um lagningu sæstrengs til Íslands. Hvorki íslensk stjórnvöld eða Alþingi munu geta staðið gegn slíkri framkvæmd,“ segir á vefnum. Ekkert í ákvæðum þeirra gerða sem tilheyra þriðja orkupakkanum rennir stoðum undir þetta eins og hver sem er getur staðreynt með því að lesa gerðirnar. Um þetta eru allir lögfræðingar sem skilað hafa álitsgerðum um málið sammála. „Áréttað skal að þriðji orkupakkinn leggur enga skyldu á aðildarríki um að koma á fót raforkutengingu/grunnvirkjum yfir landamæri,“ segja t.d. Stefán Már Stefánsson og Friðrik Árni Friðriksson Hirst í álitsgerð sinni.
„Samhliða því er það skýr krafa frá Orkustofnun ESB að einkavæða (markaðsvæða) öll orkufyrirtæki landanna.“
„Hvað með þá staðreynd að við erum að markaðsvæða einu helstu auðlind þjóðarinnar, græna orku?!“
„Enda er verið að fara enn lengra í að einkavæða orkufyrirtækin í landinu.“
Í gerðum þriðja orkupakkans er ekki að finna neina kröfu um einkavæðingu orkufyrirtækja. Slíkar kvaðir væru enda á skjön við 125. gr. EES-samningsins sem hljóðar svo: „Samningur þessi hefur engin áhrif á reglur samningsaðila um skipan eignarréttar.“ Hefur EFTA-dómstóllinn túlkað ákvæðið á þann veg að aðildarríkin sjálf megi ákveða hvort vatnsréttindi og aðrar eignir tengdar raforkuframleiðslu skuli vera í opinberri eigu eða í eigu einkaaðila. Slík markmið séu lögmæt svo lengi sem ekki sé brotið gegn öðrum meginreglum EES-samningsins þegar slíkri eignarréttarskipan sé komið á. Þetta eru meginreglur sem Íslendingar hafa þegar skuldbundið sig til að fylgja og gilda óháð þriðja orkupakkanum. Raforkumarkaðurinn á Íslandi hefur þannig nú þegar verið markaðsvæddur að verulegu leyti vegna EES-samningsins, fyrri orkupakka Evrópusambandsins og breytinga sem gerðar voru á raforkulögum árið 2003. Innleiðing þriðja orkupakkans í íslenskan rétt felur ekki í sér neina eðlisbreytingu á þessu. Hinar nýju valdheimildir Eftirlitsstofnunar EFTA lúta einkum að sæstrengsmálum og hafa því ekki raunhæfa þýðingu á Íslandi né eru til þess fallnar að þrýsta á um aukna einkavæðingu og markaðsvæðingu hérlendis.
Athugasemdir