Seðlabanki Íslands vill ekki afhenda Stundinni gögnin sem rannsókn bankans á útgerðarfélaginu Samherja byggir á og vísar til þagnarskyldu starfsmanna bankans um málið.
Í síðasta tölublaði fjallaði Stundin um eitt af þeim gögnum sem rannsóknin á meintum brotum Samherja á lögum um gjaldeyrismál byggði á en í því komu fram hugmyndir um hvernig Samherji gæti notast við félög á lágskattasvæðum til að lækka skiptahlut sjómanna í erlendri starfsemi Samherja og til að stýra því hvar hagnaðurinn af veiðum félagsins myndaðist. Þetta gagn, tölvupóstur frá syni Þorsteins Más Baldvinssonar, forstjóra Samherja, er hins vegar aðeins eitt af fjölmörgum gögnum sem rannsóknin byggði á. Þorsteinn Már Baldvinsson sagði við Stundina að einungis hafi verið um að ræða hugmyndir sem settar voru fram í viðkomandi tölvupósti og að þær hafi aldrei verið framkvæmdar.
Eins og margoft hefur komið fram opinberlega sendi Seðlabanki Íslands kæru til sérstaks saksóknara út af meintum lögbrotum Samherja en embættið vísaði kærunni síðar frá. Dómstólar hafa einnig dæmt sektargreiðslu sem Seðlabanki Íslands lagði á Samherja sem ólöglega. Þorsteinn Már hefur sagt að hann telji að Samheri hafi unnið „fullnaðarsigur“ í málinu. Gögnin í málinu, það er að segja nákvæmlega á hvaða forsendum Seðlabanki Íslands taldi að ákæruvaldið þyrfti að rannsaka málið, hafa hins vegar aldrei verið gerð opinber.
Telur úrskurð dómara þurfa að liggja fyrir
Seðlabanki Íslands hafnaði beiðni Stundarinnar um Samherjagögnin með tölvupósti sem sendur var þann 18. febrúar.
Orðrétt sagði í svarinu: „Rík þagnarskylda hvílir á starfsmönnum Seðlabanka Íslands um allt það sem varðar hagi viðskiptamanna bankans og málefni bankans sjálfs, svo og um önnur atriði sem þeir fá vitneskju um í starfi sínu og leynt skulu fara samkvæmt lögum eða eðli máls, nema dómari úrskurði að upplýsingar sé skylt að veita fyrir dómi eða til lögreglu eða skylt sé að veita upplýsingar lögum samkvæmt, sbr. nánar 1. mgr. 35. gr. laga nr. 36/2001 um Seðlabanka Íslands, sbr. einnig 15. gr. gjaldeyrislaga nr. 87/1992. Upplýsingar þær sem þú óskar eftir eru þess eðlis að þær varða málefni bankans og teljast því ekki til opinberra upplýsinga. Slíkar upplýsingar eru háðar þagnarskyldu nema úrskurður dómara eða lagaboð geri bankanum skylt að láta þær af hendi. Með hliðsjón af þessu er beiðni þinni um afhendingu umræddra upplýsinga hafnað.“
„Það liggur fyrir að héraðsdómur taldi að sérstakur saksóknari hafi ekki litið svo á að málatilbúnaður Seðlabankans hafi verið tilhæfulaus.“
Már ekki mótfallinn birtingu gagna
Eftir að Seðlabanki Íslands hafnaði beiðni Stundarinnar og eftir að fjallað var um eitt gagnanna í Samherjamálinu í blaðinu, birti Seðlabanki Íslands bréf frá Má Guðmundssyni seðlabankastjóra til Katrínar Jakobsdóttur forsætisráðherra þar sem fram kemur að Már sé ekki mótfallinn því að gögnin í Samherjamálinu verði gerð opinber. Þetta bréf sendi Már til Katrínar í lok janúar en það var ekki gert opinbert fyrr en í lok febrúar.
Í bréfinu sagði Már orðrétt: „Ég hefði reyndar ekkert á móti því að öll gögn málsins yrðu gerð opinber. Það verður hins vegar ekki gert nema að fengnu samþykki Samherja og það yrði að stroka yfir upplýsingar sem koma fram um þriðju aðila.“
Af þeim ástæðum sem Már rekur þarna er því ljóst af hverju Seðlabanki Íslands má ekki veita Stundinni aðgang að rannsóknargögnunum í málinu.
Í bréfi sínu útskýrði Már einnig að líta þyrfti til heildarsamhengis Samherjamálsins og að ljóst væri að embætti sérstaks saksóknara hafi ekki talið að kæra bankans gegn Samherja hafi verið tilefnislaus: „Það liggur fyrir að héraðsdómur taldi að sérstakur saksóknari hafi ekki litið svo á að málatilbúnaður Seðlabankans hafi verið tilhæfulaus. Í niðurstöðu dómsins er sagt að embætti sérstaks saksóknara hafi ekki talið efni til að vísa kærunni frá á grundvelli laga um meðferð sakamála og að af því mætti ráða að það væri ekki mat sérstaks saksóknara að efnisatriði kærunnar væru á engum rökum reist. Sérstakur saksóknari hafði málið til rannsóknar í um það bil tvö ár eftir að seinni kæran var send. Það hefði hann varla gert ef hann hefði talið málið tilhæfulaust,“ sagði Már í bréfinu.
Már sagði svo enn frekar að þagnarskyldan sem hvílir á Seðlabankanum í málinu geri það að verkum að bankinn geti ekki greint frá forsendum rannsóknarinnar, meðal annars gögnum eins og áðurnefndum tölvupósti frá syni Þorsteins Más: „Eftirlitsstofnanir, lögregla og saksóknarar verða oft fyrir gagnrýni á opinberum vettvangi af hálfu þeirra sem aðgerðir þeirra beinast að. Þá spyrja fjölmiðlar stundum út í slík mál og krefjast upplýsinga og skýringa. Eðlileg þagnarskylda gerir það hins vegar að verkum að það er oft ekki hægt og er þá viðtekið svar að viðkomandi geti ekki tjáð sig um einstök mál. Þetta á einnig við um Seðlabankann þegar kemur að málum einstakra aðila varðandi gjaldeyrislög, hvort sem það er eftirlit, undanþágur eða rannsóknir.“
Þorsteinn Már Baldvinsson sagði við Viðskiptablaðið í síðustu viku að þetta bréf Más væri „sprengja“ og að hann væri greinilega haldinn „sjúklegri þráhyggju“.
Stundin mun kæra þá niðurstöðu Seðlabanka Íslands að veita blaðinu ekki aðgang að gögnum í Samherjamálinu til úrskurðarnefndar um upplýsingamál. Þar til umrædd gögn verða gerð opinber er ómögulegt að meta þær forsendur sem Seðlabanki Íslands hafði til að byggja á þegar stofnunin kærði Samherja til sérstaks saksóknara.
Athugasemdir