Æ fleiri Bandaríkjamenn horfast nú í augu við að burtséð frá skoðunum Trumps forseta og fasi hans öllu og tísti, þá er líklegt að hann sé á fallanda fæti andlega og sé í raun ófær um að gegna því embætti sem hann var kosinn til.

Meira að segja nánir samstarfsmenn forsetans hafa verið staðnir að því að fara mjög niðrandi orðum um andlega hæfileika hans. Rex Tillerson utanríkisráðherra kallaði hann „fábjána“ [moron] og öryggisráðgjafinn H.R.McMaster mun hafa látið svo um mælt að Trump væri „fífl“ [idot] og „asni“ [dope] og hefði gáfur á við leikskólakrakka.

Margir, og þar á meðal virtir geðlæknar, halda því fram í fúlustu alvöru að Trump þjáist af andlegum hrörnunarsjúkdómi sem geti aðeins versnað.

Það er auðvitað verulegt áhyggjuefni ef andlega óhæfur maður gegnir embætti Bandaríkjaforseta, sér í lagi maður svo hvatvís og illskeyttur eins og Trump var jafnvel á sínum bestu árum.

Bandaríkjamenn eru því farnir að fjalla um  það opinskátt hvað sé hægt að gera til að losna við Trump áður en hann gerir eitthvað stórkostlega galið og hættulegt, eins og að hleypa af stað kjarnorkustyrjöld.

Tvær leiðir koma til mála. 

Annars vegar getur fulltrúadeild Bandaríkjaþings höfðað mál á hendur forseta til embættismissis en fyrir því verða að liggja ákveðnar og vel skilgreindar lagalegar ástæður. „Impeachment“ kallast þetta vestan hafs. Fulltrúadeildin hefur tvívegis gripið til þessa ráðs gegn forseta Bandaríkjanna.

Árið 1868 var höfðað mál gegn Andrew Johnson forseta sem talinn var hafa brotið lög um embættisveitingar. Svo fór að öldungadeildin greiddi atkvæði um hvort Johnson skyldi settur af og munaði aðeins einu atkvæði að svo færi. En Johnson slapp og sat áfram - að sönnu við mjög lítinn orðstír.

Árið 1998 var sams konar mál höfðað gegn Bill Clinton fyrir meinsæri og fyrir að hafa hindrað framgang réttvísinnar. Hvort tveggja snerist um Lewinsky-málið fræga. Fulltrúadeildin samþykkti að setja Clinton af en málið fékk ekki stuðning öldungadeildar og Clinton fékk því að ljúka kjörtímabili sínu.

Árið 1974 var yfirvofandi svona „impeachment“ ferill gegn Richard Nixon vegna Watergate-málsins en hann sagði af sér - fyrstur forseta - áður en til þess kom.

Þessi aðferð til að losna forseta er löng og ströng og mörgum blöskrar að þurfa að fara hana - jafnvel þótt sannkölluð lögbrot sannist á Donald Trump. 

Það sé til dæmis skelfileg tilhugsun að málarekstur vegna „impeachment“ geti dregist í marga mánuði en á meðan leiki Trump lausum hala í Hvíta húsinu, og geti þar tekið upp á allskonar óskunda ef hann sér fram á að vera í hættu staddur í þinginu.

Því eru margir Bandaríkjamenn farnir að gjóa öðru auganu að 25. viðbótinni við bandarísku stjórnarskrána en hún var tekið í gagnið árið 1967.

Þar er kveðið á um hvað gera skuli ef forseti reynist ófær um að gegna skyldum sínum en annað hvort getur ekki eða vill ekki afsala sér völdum sínum til varaforseta. 

Um þetta er eitt sérstaklega mikilvægt dæmi en í október 1919 fékk Woodrow Wilson forseti slag og var mjög úr heimi hallur lengi síðan, alveg ófær um að gegna starfi sínu. Eiginkona hans og læknir reyndu hins vegar eftir bestu getu að fela ásigkomulag Wilsons og hann var því forseti að nafninu til þangað til hann lét af embætti samkvæmt áætlun í byrjun árs 1921. Á meðan má segja að eiginkonan Edith hafi gegnt embætti forseta, fyrst allra kvenna. 

Þótt allir vissu að Wilson væri ekki nema hálfur maður og varla það, þá var ekki til staðar nein formleg leið til að koma honum frá völdum og því viðgekkst þetta ástand.

En samkvæmt 25. viðbótinni geta varaforseti og meirihluti ríkisstjórnar skrifað forsetum fulltrúardeildar og öldungadeildar og lýst því yfir að forseti sé ófær um að sinna embættinu.

Ekki eru í sjálfu sér gerðar neinar sérstakar kröfur um rökstuðning eða hvað dugi til að valda því að forseti dæmist óhæfur.

En við það eitt að skrifa slíkt bréf tekur varaforsetinn í raun völdin af forsetanum og verður „starfandi forseti“. 

Ef forsetinn er hins vegar ósáttur við þetta (og ekki til dæmis meðvitundarlaus vegna alvarlegra veikinda) þá getur hann skrifað forsetum  þingdeildanna annað bréf og lýst því yfir að hann sé reiðubúinn að taka við starfi sínu aftur. 

Varaforsetinn eða „starfandi forsetinn“ hefur þá fjóra daga til að skrifa þingforsetunum og tilkynna að fyrri forsetinn sé VÍST ófær um að gegna embættinu. 

Þá kemur til kasta þingsins og innan þriggja vikna skal sameiginlegur fundur beggja þingdeilda þá greiða atkvæði um það hvort gamli forsetinn sé óhæfur. Tveir þriðju hlutar þingmanna verða að samþykkja þá skoðun en verði hún ofan á heldur „starfandi forsetinn“ áfram störfum sínum en sá gamli er endanlega settur af.

Þetta er sem sagt leiðin sem ýmsir vestra telja að farið verði á endanum, þegar vel og tryggilega verði runnið upp fyrir öllum, jafnvel Mike Pence varaforseta og meirihluta ríkisstjórnarinnar, að Donald Trump sé óhæfur með öllu, að ég segi ekki fábjáni, fífl og asni með gáfur á við brunahana.