Ekki liggur fyrir hvort eða hve mörg skattalagabrot hafi fyrnst meðan skattrannsóknarstjóri beið þess að fjármála- og efnahagsráðuneytið gæfi embættinu grænt ljós á að kaupa gögn um Íslendinga á aflandssvæðum um nokkurra mánaða skeið árin 2014 og 2015.

Gögnin voru ekki keypt fyrr en um ári eftir að þau buðust, meðal annars vegna aðkomu fjármálaráðuneytisins sem fól í sér að skattrannsóknarstjóra voru sett skilyrði sem embættinu reyndist örðugt að uppfylla. Kaupin á gögnunum hafa nú þegar margborgað sig ef miðað er við samanburð á kaupverði gagnanna og endurálagningar skatta á grundvelli upplýsinganna sem þar var að finna. 

Mynd: Pressphotos

„Af hálfu ríkisskattstjóra hefur ekki verið gerð sérstök könnun á því hvort að mál hafi fyrnst frá því að skattrannsóknarstjóra buðust gögnin til kaups og þangað til gengið var frá þeim,“ segir í skýrslu fjármála- og efnahagsráðherra um skatttekjur, skattrannsóknir og skatteftirlit sem var á meðal hinna fjölmörgu mála sem lögð voru fram á Alþingi fyrir þinglok í september. 

Skýrslan var unnin að beiðni þingmanna og fjallar um þau atriði sem óskað var eftir að tekin yrðu til umfjöllunar. Var spurt sérstaklega um kaup skattrannsóknarstjóra á gögnum um aflandseignir Íslendinga, meðal annars hvort einhver mál hefðu fyrnst frá því að yfirvöldum buðust gögnin og þar til gengið var frá kaupunum. 

„SRS tók ekki ákvörðun um rannsókn í málum sem tengjast umræddum kaupum fyrr en eftir að þau áttu sér stað. Það liggur ekki fyrir að brot hafi fyrnst vegna þessarar ástæðu,“ segir í svari frá embætti skattrannsóknarstjóra sem vísað er til í skýrslunni. Þá kemur fram að engin könnun hafi verið gerð á því hvort mál hafi fyrnst á umræddu tímabili. 

Eins og Stundin fjallaði ítarlega um í fyrra urðu skilyrði sem fjármálaráðuneytið setti skattrannsóknarstjóra til kaupa á gögnum um aflandsfélög Íslendinga til þess að málið dróst á langinn. Þegar Bjarni Benediktsson, þáverandi fjármála- og efnahagsráðherra, fundaði með skattrannsóknarstjóra um hugsanleg kaup á gögnunum var ekki vitað að þar væri að finna upplýsingar um aflandsfélag fjármálaráðherra sjálfs, Falson & Co, né hafði verið greint frá því að faðir ráðherra hefði átt félag á Tortólu, notfært sér þjónustu lögmannsstofunnar Mossack Fonseca og væri því einnig líklegur að vera í gögnunum sem embættinu stóð til boða að kaupa. 

Þann 4. febrúar 2015 gagnrýndi Bjarni Benediktsson embætti skattrannsóknarstjóra harðlega í viðtali RÚV. Sagði hann að kaup á gögnum um aflandseignir Íslendinga hefðu þvælst fyrir embættinu alltof lengi og að málið „strandaði svo sannarlega ekki á fjármálaráðuneytinu“. Skömmu síðar kom í ljós að þegar ráðherra lét þessi orð falla var skattrannsóknarstjóri í biðstöðu vegna skilyrða sem ráðuneyti Bjarna hafði sett embættinu. Skattrannsóknarstjóri hafði þá nýverið sent ráðuneytinu bréf sem ekki hafði verið svarað. 

Gögn sem Stundin fékk aðgang að á grundvelli upplýsingalaga sýndu að skattrannsóknarstjóri hafði sendi fjármálaráðuneytinu tölvupóst í desember 2014 þar sem fram kom að svo virtist sem fjölmiðlaumræða væri að fara af stað á þá lund að tafir á kaupum gagnanna væru embættinu að kenna. Með ummælum sínum skömmu síðar ýtti Bjarni undir að dregin væri upp slík villandi mynd af stöðu málsins og fann því skattrannsóknarstjóri sig knúna til að leiðrétta orð hans. Sagðist hún slegin yfir ummælum ráðherra.

Eftir að samskipti ráðherra við skattrannsóknarstjóra höfðu vakið fjölmiðlaathygli fékk skattrannsóknarstjóri loks vilyrði fyrir því að kaupa gögnin. Kaupin gengu í gegn um sumarið, en þá var liðið um ár síðan embættinu var tjáð að gögnin stæðu til boða. 

Sérfræðingum í stjórnsýslurétti, sem Stundin ræddi við þegar fjallað var um málið í fyrra bar saman um að aðkoma fjármálaráðherra kynni að hafa verið á gráu svæði með tilliti til óskráðra meginreglna stjórnsýsluréttar um hæfi.

Þá vöknuðu fleiri og almennari spurningar vegna skilyrðanna sem fjármálaráðuneytið setti skattrannsóknarstjóra. Indriði H. Þorláksson, fyrrverandi ríkisskattstjóri, skrifaði um stöðu ráðuneytisins og skattyfirvalda í málinu þann 27. september 2014, löngu áður en upplýst var um aðkomu Bjarna og föður hans að viðskiptum í gegnum aflandsfélög, og lagði áherslu á að framkvæmd skattalaga yrði að vera óháð pólitísku valdi og afskipti ráðherra sem allra minnst. „Aðkoma fjármálaráðherra eða annarra pólitískra stjórnvalda að þessu máli á ekki að vera á neinum öðrum grundvelli en þeim að tryggja skattyfirvöldum nægilegt fé til að sinna verkefnum sem þeim er falið lögum samkvæmt,“ skrifaði Indriði.

Eins og fram kom í vor reyndust kröfur vegna endurálagningar á grundvelli gagnanna sem skattrannsóknarstjóri keypti umtalsvert meiri en kostnaðurinn við kaupin á gögnunum. Kaupin kostuðu 37 milljónir króna en að því er fram kemur í skýrslu ráðherra sýna gögnin að „undandregnir skattstofnar nema allt að nokkrum hundruðum milljónum króna í einstökum málum“. Ekki eru þó komnar nákvæmar upplýsingar um heildarumfang þeirra upplýsinga sem um ræðir og undandreginna skattstofna né eru til upplýsingar um hvort mál hafi fyrnst vegna tafanna á kaupum gagnanna.