Stjórnmál Stjórnarskrármálið

Guðni kallar eftir miklum breytingum á stjórnarskránni

Guðni Th. Jóhannesson, fyrrverandi forseti Íslands, kallar eftir breytingum á stjórnarskrá sem snúa að embætti forsetans og stöðu íslenskrar tungu, auk þess sem hann vill færa mannréttindakaflann fremst. Hann vill ekki setja auðlindaákvæði með þeirri vinnu vegna pólitískra deilna um það.

13. nóvember 2025 · 14:20

Steindór Grétar Jónsson

steindor@heimildin.is

uðni Th. Jóhannesson, fyrrverandi forseti Íslands, kallar eftir því að endurskoðuð stjórnarskrá verði tilbúin árið 2030 í tilefni af því að ellefu aldir verði liðnar frá stofnun Alþingis.

Kallar hann eftir því að hlutverk forseta verði skýrt, mannréttindakaflinn færður fremst og að íslensk tunga verði vernduð í stjórnarskránni.

Guðni hélt erindi í Háskólanum á Akureyri 5. nóvember síðastliðinn með yfirskriftina: „Af hverju er ekki lengur hægt að breyta stjórnarskrá lýðveldisins?“ Hann nefndi að erindið væri flutt með öðrum anda en hann hefði gert þegar hann enn var í embætti og sagði yfirskriftina kannski frekar eiga að vera hvers vegna svo erfitt sé orðið að breyta stjórnarskránni.

Í erindinu rifjaði Guðni það upp hvernig stjórnarskráin var staðfest við stofnun Alþingis á Þingvöllum árið 1944. Á þeim tíma hafi öllum stjórnmálamönnum verið ljóst að hana hafi einungis átt að nýta til bráðabirgða, þar á meðal Sveini Björnssyni, sjálfum forseta Íslands. Guðni sagði stjórnarskrána skrifaða með konungsríki í huga enda byggða á þeirri dönsku.

„Þetta gekk alveg og þetta gengur alveg,“ sagði Guðni. „En eigum við að hafa stjórnarskrá þar sem við segjum við sjálf okkur og aðra: „Þetta gengur alveg, auðvitað er þetta ekki alveg gott svona, en þetta er allt í lagi?“ Stjórnarskrá! Stjórnarskrá lýðveldisins! Ég er ekki viss um að það sé metnaður okkar.“

Sagði hann það ekki satt að stjórnarskránni hefði alltaf verið breytt í mikilli sátt og nefndi söguleg dæmi því til stuðnings. „Við getum ekki leyft það að hver og einn sem er á móti - finnst þetta ekki nóg eða of mikið, er ekki sáttur - þá gerist ekki neitt. Það þarf að stíga yfir þann þröskuld og þá mun eitthvað gerast.“

Óskýr kafli um forsetann

Guðni ræddi þjóðhöfðingjakafla stjórnarskrárinnar og málskotsréttinn. Sagði hann samband embættisins við þjóðina vera öðruvísi - hvorki verra né betra - en þegar lýðveldið var stofnað. „Að vera forseti 2024 er allt annað en að vera forseti 1944 ef litið er til sambands þjóðar við forseta.“

Vísaði hann til þess þegar ríkisstjórn Davíðs Oddssonar dró til baka fjölmiðlalögin svokölluðu í stað þess að vísa þeim til þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2004 eftir að Ólafur Ragnar Grímsson forseti hafði beitt málskotsréttinum í fyrsta sinn í Íslandssögunni.

Kjósa

Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Deila

Efnisorð

Athugasemdir (1)

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.

Ingibjörg Ottesen skrifaði
14. nóvember 2025 20:20

Allt sæmilegt fólk og óspillt, kallar eftir því sama. Stjórnmálamenn upplysa gerræðisstjórnun sína, með því að þegja þunnu hljóði um nýju stjórnarskrána.

-1

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.

Tengdar greinar

Stjórnarskrármálið

FréttirStjórnarskrármálið

Vísindavefurinn: Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn

Alþingi á ekki að geta tekið ákvarðanir um innihald stjórnarskrár án skýrrar heimildar til þess frá almenningi, segir í svari Jóns Ólafssonar og Sævars Ara Finnbogasonar á Vísindavefnum.

FréttirStjórnarskrármálið

Leggja fram „nýju stjórnarskrána“ á Alþingi

Fimmtán þingmenn leggja til að frumvarp stjórnlagaráðs verði samþykkt með nokkrum breytingum. 40 þúsund manns hafa nú skrifað undir ákall um nýja stjórnarskrá.

FréttirStjórnarskrármálið

„Ég er oft á milli steins og sleggju þegar kemur að viðkvæmum málum“

Þorsteinn Pálmarsson, eigandi Allt-af ehf, fyrirtækisins sem fjarlægði vegglistaverkið „Hvar er nýja stjórnarskráin?“ segist oft upplifa sig á milli steins og sleggju í deilumálum milli þeirra sem mála á veggi og þeirra sem biðja um að verkin verði fjarlægð. Hann vann við að hreinsa til eftir mótmæli í Búsáhaldabyltingunni.

MenningStjórnarskrármálið

Byrjað að mála aftur listaverkið

Vegglistaverkið „Hvar er nýja stjórnarskráin?“ er málað á annan vegg, skammt frá veggnum sem var hreinsaður í gær eftir kvörtun Atvinnuvegaráðuneytisins. Það var rekstrarstjórinn sem tók ákvörðun, en ekki ráðherra, segir í svari ráðuneytisins.

FréttirStjórnarskrármálið

Atvinnuvegaráðuneytið sendi ábendinguna um „veggjakrot“

Rekstrarfélag Stjórnarráðsins, sem sér um eignir ráðuneytanna, staðfestir að hafa beðið háþrýstiþvottarfélagið Allt-af um að hreinsa slagorðið „Hvar er nýja stjórnarskráin?“ af vegg við bílastæði.

FréttirStjórnarskrármálið

Stuðningur við nýja stjórnarskrá eykst

Sex af hverjum tíu landsmönnum telja „mikilvægt að Íslendingar fái nýja stjórnarskrá á yfirstandandi kjörtímabili“. Konur styðja helst nýja stjórnarskrá, ásamt yngsta hópnum og þess elsta.

Mest lesið

Það sem ég hef lært

Tómas Þór Þórðarson

Baráttan við sjálfið

Tómas Þór Þórðarson sigraði óttann við almenningsálitið.

Stjórnmál

Þingmaður Sjálfstæðisflokks hnakkreifst við hóp kennara

Jón Pétur Zimsen, þingmaður Sjálfstæðisflokks og fyrrverandi skólastjóri, hvatti kennara til að hrista af sér hlekkina og hafna „elítunni“ í spjallhópi á Facebook. „Ertu móðguð, gæti ekki verið meira sama,“ svaraði hann þegar kennari sagði hann tala niður til kennarastéttarinnar.

Úttekt

„Enginn alþjóðaflugvöllur með verri tengingu við áfangastað“

Í mörgum tilfellum er ódýrara fyrir landsmenn að keyra á bílum sínum upp á flugvöll og leggja frekar en að taka Flugrútuna. Nýleg rannsókn sýndi að aðeins hálft til eitt prósent þjóðarinnar nýti sér Strætó til að fara upp á flugvöll. Borgarfræðingnum Birni Teitssyni þykja samgöngur til og frá Keflavíkurflugvelli vera þjóðarskömm en leiðsögumaður líkti nýlegu ferðalagi sínu með Flugrútunni við gripaflutninga.

VettvangurTýndu strákarnir

Stuðlar: „Með börn sem voru sekúndum frá því að deyja“

Mannskæður bruni, starfsmaður með stöðu sakbornings og fíkniefnin flæðandi – þannig hafa fréttirnar verið af Stuðlum. Starfsmenn segja mikið geta gengið á. „Þetta er staðurinn þar sem börnin eru stoppuð af,“ segir starfandi forstöðumaður. Flestir sem þangað koma hafa orðið fyrir alvarlegum áföllum og bera sár sem getur tekið ævina að gróa.

Erlent

Horfin eftir heimsókn til fjölskyldunnar

Kínversk stjórnvöld herða aðgerðir til að kæfa gagnrýni á meðferð Tíbets.

Innlent

Þau sem fá listamannalaun á næsta ári

Mánaðarleg fjárhæð listamannalauna verður ákveðin í fjárlögum, sem enn eru óafgreidd, en þau voru 560.000 krónur á mánuði í ár. Greiðslurnar eur skilgreindar sem verktakagreiðslur.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Dómsmál

Krafðist grafarþagnar á heimilinu

Réttarhöldum yfir Margréti Löf er lokið, en þar kom meðal annars fram að fjölskyldan tjáði sig að miklu leyti með bréfaskriftum út af meintri hljóðóbeit Margrétar, sem beindist að foreldrum hennar.

Það sem ég hef lært

Tómas Þór Þórðarson

Baráttan við sjálfið

Tómas Þór Þórðarson sigraði óttann við almenningsálitið.

Leiðari

Jón Trausti Reynisson

Fyrir hvern er þetta gert?

Mikil mannfjölgun með litlum raunverulegum hagvexti og háum tilkostnaði vekur spurningar um markmiðasetningu okkar.

Stjórnmál

Þingmaður Sjálfstæðisflokks hnakkreifst við hóp kennara

Stjórnmál

Frávísun Söndru Hlífar á tillögum félaga sinna fáheyrð

Undrun ríkir á meðal Sjálfstæðismanna eftir að varaborgarfulltrúi ákvað að eigin frumkvæði að vísa tillögum flokkssystra sinna frá þar sem þær væru „óafgreiðsluhæfar“.

Viðskipti

Blaðamenn verðlaunuðu Þorstein Má

Bankastjóri Íslandsbanka og stofnandi Samherja voru á meðal þeirra sem stjórnendur af fjölmiðlunum Þjóðmálum, Vísi og Morgunblaðinu veittu verðlaun.

Mest lesið í mánuðinum

Dómsmál

Krafðist grafarþagnar á heimilinu

Innlent

Þorleifur Kamban látinn: „Einstaklega fjölhæfur og skapandi“

Þorleifur Kamban lést langt fyrir aldur fram en afrekaði margt. Hann var listamaður og grafískur hönnuður auk þess sem hann fékk verðlaun fyrir heimildarþáttaröð um barnsfæðingar.

Stjórnmál

„Eiginmaður minn hefur aldrei átt eignarhlut í Skeljungi“

Hildur Björnsdóttir, oddviti Sjálfstæðisflokks í borgarstjórn, fjallaði ítrekað um samninga sem vörðuðu lóðir bensínstöðva þrátt fyrir að eiginmaður hennar stýrði móðurfélagi Skeljungs. Lóðir bensínstöðva Skeljungs hafa síðan verið seldar til tengdra félaga fyrir vel á annan milljarð króna. Hún segir hæfi sitt aldrei hafa komið til álita.

Menning

Arnaldur og Yrsa fá 20 milljónir hvort

Arnaldur Indriðason og Yrsa Sigurðardóttir hafa bæði fjárfest í verðbréfum í gegnum félögin sem halda utan um ritstörf þeirra. Arnaldur á verðbréf fyrir meira en milljarð og Yrsa hefur fjárfest í skráðum hlutabréfum.

Pistill

Sif Sigmarsdóttir

Það sem enginn segir á dánarbeði

Ef dagurinn í dag væri síðasti dagur ævi þinnar, hver væri mesta eftirsjáin?

Innlent

Sex leiðir til að þvætta peninga

Greiningardeild ríkislögreglustjóra hefur birt lista yfir leiðir sem farnar eru við peningaþvætti á Íslandi. Lögreglan telur nýlegan dóm staðfesta að peningaþvættisþjónusta sé seld af sérfræðingum hér á landi.