Við í Lífsvirðingu, félagi um dánaraðstoð, höfum orðið vör við að margar ranghugmyndir og villandi upplýsingar um dánaraðstoð eru í umferð. Þessar fullyrðingar eiga sér oft rætur í misskilningi og ótta. Hér fyrir neðan eru nokkrar algengar rangfærslur skoðaðar nánar.

1. Dánaraðstoð mun leiða til víðtækrar misnotkunar“

Fullyrðing: Lögleiðing dánaraðstoðar mun skapa hættu á víðtækri misnotkun þar sem viðkvæmir hópar, svo sem aldraðir, lágtekjufólk, fatlaðir eða fólk með geðsjúkdóma, verði undir þrýstingi til að binda enda á líf sitt.

Raunveruleikinn: Í löndum þar sem dánaraðstoð hefur verið lögleidd eru í gildi ströng skilyrði og ýmsar öryggisráðstafanir til að koma í veg fyrir misnotkun. Til að mynda krefjast lögin þess að beiðni um dánaraðstoð sé sjálfviljug og ekki undir þrýstingi frá öðrum. Viðkomandi þarf að vera hæfur til að taka ákvörðun um dánaraðstoð og fleiri en einn læknir þarf að leggja mat á líkamlegt og andlegt ástand hans. Enginn annar en einstaklingurinn sjálfur getur beðið um dánaraðstoð. Rannsóknir í löndum eins og Belgíu, Hollandi og Kanada sýna engin merki um misnotkun eða þvingun. Dánaraðstoð hefur frekar verið veitt með virðingu fyrir sjálfræði sjúklingsins.

2: „Eftir lögleiðingu mun hver sem er geta fengið dánaraðstoð“

Fullyrðing: Lögleiðing dánaraðstoðar mun leiða til þess að hún verði í boði fyrir alla, óháð ástandi þeirra.

Raunveruleikinn: Þetta er alrangt. Dánaraðstoð er eingöngu fyrir þá sem þjást af ólæknandi sjúkdómum og óbærilegum kvölum sem ekki er hægt að lina með öðrum hætti. Dánaraðstoð er því aðeins veitt sem síðasta úrræði og eingöngu eftir að aðrir valkostir hafa verið íhugaðir og reyndir.

3. „Læknar verða þvingaðir til að framkvæma dánaraðstoð“

Fullyrðing: Lögleiðing dánaraðstoðar mun gera það að verkum að læknar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn muni þurfa að veita dánaraðstoð, jafnvel þó að þeir séu andvígir henni.

Raunveruleikinn: Alls staðar þar sem dánaraðstoð er heimiluð hafa læknar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn rétt á að neita að taka þátt í ferlinu ef það er gegn þeirra persónulegu, trúarlegu eða siðferðislegu sannfæringu. Enginn heilbrigðisstarfsmaður er neyddur til að veita dánaraðstoð gegn sínum vilja.

4. „Sjúklingar eru hvattir til að óska eftir dánaraðstoð af fjárhagslegum ástæðum“

Fullyrðing: Lögleiðing dánaraðstoðar er fyrst og fremst knúin áfram af fjárhagslegum ástæðum. Sjúklingar eru hvattir til að sækja um dánaraðstoð til að draga úr kostnaði í heilbrigðiskerfinu.

Raunveruleikinn: Þessi fullyrðing á sér enga stoð í raunveruleikanum. Dánaraðstoð er veitt út frá ósk sjúklinga um að binda enda á óbærilegar þjáningar. Hún er aldrei veitt af fjárhagslegum hvötum. Rannsóknir hafa ekki sýnt neinar vísbendingar um að dánaraðstoð sé notuð í öðrum löndum til að spara í heilbrigðiskerfinu.

5. „Lögleiðing dánaraðstoðar mun draga úr virði mannslífa“

Fullyrðing: Lögleiðing dánaraðstoðar sendir skilaboð um að ákveðin mannslíf, svo sem líf veikra, aldraðra eða fatlaðra, séu minna virði en önnur.

Raunveruleikinn: Lagaramminn um dánaraðstoð byggir á hugmyndinni um mannlega reisn og sjálfræði einstaklingsins. Með því að veita einstaklingum sem þjást óbærilega möguleika á dánaraðstoð er þeim tryggður réttur til að taka upplýstar ákvarðanir um eigin lífslok. Það er ekkert sem bendir til þess að lögleiðing dánaraðstoðar hafi leitt til þess að líf ákveðinna hópa sé minna metið. Samkvæmt rannsókn frá Kanada hafa lögin um dánaraðstoð frekar ýtt undir virðingu fyrir sjálfræði og reisn þeirra sem eru að deyja.

6. „Lögleiðing dánaraðstoð leiðir til aukinnar tíðni sjálfsvíga“

Fullyrðing: Með lögleiðingu dánaraðstoðar eykst tíðni sjálfsvíga þar sem einstaklingar sjá dánaraðstoð sem „auðveldari“ leið til að enda líf sitt.

Raunveruleikinn: Rannsóknir sýna að í löndum þar sem dánaraðstoð er leyfð hefur ekki orðið marktæk aukning í tíðni sjálfsvíga. Þvert á móti hefur tíðni sjálfsvíga lækkað þar sem fólki sem annars hefði íhugað að taka eigið líf er boðinn löglega og samúðarfulla leið til að ljúka lífi sínu á eigin forsendum.

Ótti og misskilningur

Ofangreindar rangfærslur geta valdið skaða þar sem þær kynda undir ótta og misskilningi varðandi lög og framkvæmd dánaraðstoðar. Þær vanmeta einnig þær ströngu öryggisráðstafanir sem eru til staðar í löndum þar sem dánaraðstoð hefur verið lögfest og hunsa þá virðingu fyrir sjálfræði og reisn sem er í brennidepli í þessu ferli. Mikilvægt er að umræðan um dánaraðstoð byggi á staðreyndum og upplýstri hugsun frekar en hræðslu og ranghugmyndum.

Lífsvirðing stendur fyrir málþingi 18. október næstkomandi þar sem þátttakendur fá tækifæri til að spyrja spurninga, ræða efasemdir og taka þátt í uppbyggilegum umræðum við frummælendur frá löndum þar sem dánaraðstoð hefur verið í framkvæmd um langan tíma. Málþingið er kjörið tækifæri til að dýpka skilning á þessu viðkvæma en mikilvæga málefni og hlusta á reynslu þeirra sem hafa tekist á við það á faglegan og mannúðlegan hátt. 

Hægt er að skrá sig á málþingið á heimasíðu Endurmenntunar, Dánaraðstoð – reynsla annarra landa (endurmenntun.is)