Þessi grein birtist fyrir meira en ári.

Ótrúleg uppgötvun James Webb: Tveir Júmbóar flakka saman um Óríon-þokuna

Stjörnu­sjón­auk­inn knái ger­ir upp­götv­un sem ENG­INN hefði í al­vör­unni getað lát­ið sér detta í hug

Ótrúleg uppgötvun James Webb: Tveir Júmbóar flakka saman um Óríon-þokuna
Óríon-þokan. Myndina tók James Webb-sjónaukinn fyrir skemmstu.

Þegar innrauði stjörnusjónaukinn James Webb hóf að senda nýjar myndir til Jarðar um mitt síðasta ár bjuggust vísindamenn við miklu. Og þeir áttu alveg von á að ýmislegt af því sem James ræki augun í kæmi þeim á óvart.

En þó þeir hefðu sest niður fyrirfram og skrifað upp langan lista af allskonar furðum sem sjónaukinn myndi gera þeim kleift að sjá, þá má þó fullyrða að þeim hefði aldrei getað dottið í það sem sést á myndum sem James Webb tók nýverið af Óríon-stjörnuþokunni, sem svo er kölluð.

Óríón er mikið geimský af gas og allskonar efnum sem er í 1.344 ljósára fjarlægð — það má sjá hana á næturhimninum undir Fjósakonunum svokölluðu sem við nefnum svo.

Þar hefur lengi verið vitað að nýjar sólstjörnur væru að mynast í gríð og erg og líklega heilmikið fjör í þeim sólkerfum sem þegar eru orðin til.

Enda fundust ýmis merki um það. Lítið á myndina hér neðst.

En hið óvænta, já, hið alveg ótrúlega er að fundist hafa um það bil 80 plánetur á stærð við gasrisann okkar Júpíter, plánetur sem ekki eiga sér neina sól, heldur spana um myrkan geiminn án nokkurrar sólarbirtu.

Í sjálfu sér er það ekki stórmerkilegt. Vísindamenn hefur lengi grunað til séu plánetur sem eigra svona einar um. Sólarlausar. Og þeir höfðu fundið merki um nokkrar. Kenningin er sú að einhverjar hamfarir í nýju sólkerfi hafi verið svo ofboðslegar að sumar plánetur hafi kastast út úr því og séu upp frá því dæmdar til einmanalegrar tilveru án þess sól rísi þar nokkurn tíma.

En svo ég komi mér nú loks að efninu:

Það sem reyndist merkilegt við sólarlausu Júpíterana í gasþoku Óríons er að þeir eru tveir og tveir saman.

Þessir áttatíu Júpíterar sveima ljóslausir um geiminn í 40 tvíeykjum og jafnvel hinir færustu vísindamenn geta ekki látið sér detta í hug neina skýringu á svo „snyrtilegri“ uppröðun.

Jú — þeir gætu hafa kastast út úr sólkerfi fyrir löngu, eins og ég sagði.

Jafnvel tveir í stöku tilfellum.

Júpíter og Satúrnus í okkar sólkerfi. Það er vitanlega ekki svo stutt á milli þeirra í raun og veru og heldur ekki svo stutt á Júmbóanna.

En ekki 40 pör svo snyrtilega uppröðuð!

Engin lögmál sem vísindamenn þekkja nú gætu búið til svo mörg og „snyrtileg“ pör.

Sumir sitja nú við og reikna hvort vera kunni að þessir Júpíterar hafi orðið til í efnisþoku sem varð aldrei nógu þung til að mynda sól.

En við því má færa sömu mótbárurnar.

Jújú, hugsanlega gæti það gerst (reyndar skilja menn bara alls ekki hvernig það gæti gerst en látum svo vera).

En varla tveir úr sömu efnisþokunni.

Nei, það gengur ekki.

Og ekki 40 saman í næsta nágrenni!

Þarna er eitthvað á seyði sem við skiljum alls ekki. En James Webb mun fylgjast grannt með Júpíterapörunum á næstunni.

Eða öllu heldur Jumbós.

 Jupiter Mass Binary Objects eins og umsjónarmenn James Webb eru farnir að kalla þessi plánetupör.

Og athugið eitt.

Það er mjög ólíklegt að líf þrífist á plánetu sem á sér öngva sól. En það er samt ekki útilokað. Hiti í iðrum gasrisa gæti mögulega kveikt einhvers konar líf, þótt vart yrði það svipað því sem við þekkjum.

Nýjar stjörnur sem eru að verða til í Óríon-þokunni.Myndin er frá NASA.

 

Kjósa
27
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Saga Írans 5: Kameldýrakarl frá Baktríu, frumlegasti trúarhöfundur sögunnar
Flækjusagan

Saga Ír­ans 5: Kam­eldýra­karl frá Baktríu, frum­leg­asti trú­ar­höf­und­ur sög­unn­ar

Í síð­ustu grein (sjá hana hér) var þar kom­ið sögu að stofn­andi Persa­veld­is, Kýrus hinn mikli, var horf­inn úr heimi. Það gerð­ist ár­ið 530 FT en áhrifa hans átti eft­ir að gæta mjög lengi enn og má vel segja að Kýrus sé enn af­ar vold­ug­ur í hug­ar­heimi Ír­ana. En nú spóla ég að­eins aft­ur í tím­ann og dreg fram ann­an...

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Hann var búinn að öskra á hjálp
2
Viðtal

Hann var bú­inn að öskra á hjálp

Hjalti Snær Árna­son hvarf laug­ar­dag­inn 22. mars. For­eldr­ar hans lásu fyrst um það í frétt­um að hans væri leit­að í sjón­um, fyr­ir það héldu þau að hann væri bara í göngu­túr. En hann hafði lið­ið sál­ar­kval­ir, það vissu þau. Móð­ir Hjalta, Gerð­ur Ósk Hjalta­dótt­ir, lýs­ir því hvernig ein­hverf­ur son­ur henn­ar gekk á veggi allt sitt líf, og hvernig hann veikt­ist svo mik­ið and­lega að þau voru byrj­uð að syrgja hann löngu áð­ur en hann var dá­inn.

Mest lesið í mánuðinum

Forsprakki útifundar játaði fjárdrátt á leikskólanum Klettaborg
4
Fréttir

Forsprakki úti­fund­ar ját­aði fjár­drátt á leik­skól­an­um Kletta­borg

Sig­fús Að­al­steins­son, stofn­andi hóps­ins Ís­land - þvert á flokka, sem stend­ur fyr­ir úti­fund­um um hæl­is­leit­end­ur, ját­aði á sig fjár­drátt frá leik­skól­an­um Kletta­borg þeg­ar hann var for­stöðu­mað­ur þar. Hann vill ekki dæma hvort brot af því tagi séu nógu al­var­leg til að inn­flytj­end­ur sem gerð­ust sek­ir um þau ætti að senda úr landi.
Hann var búinn að öskra á hjálp
5
Viðtal

Hann var bú­inn að öskra á hjálp

Hjalti Snær Árna­son hvarf laug­ar­dag­inn 22. mars. For­eldr­ar hans lásu fyrst um það í frétt­um að hans væri leit­að í sjón­um, fyr­ir það héldu þau að hann væri bara í göngu­túr. En hann hafði lið­ið sál­ar­kval­ir, það vissu þau. Móð­ir Hjalta, Gerð­ur Ósk Hjalta­dótt­ir, lýs­ir því hvernig ein­hverf­ur son­ur henn­ar gekk á veggi allt sitt líf, og hvernig hann veikt­ist svo mik­ið and­lega að þau voru byrj­uð að syrgja hann löngu áð­ur en hann var dá­inn.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Innflytjendur á Íslandi
Samtal við samfélagið#15

Inn­flytj­end­ur á Ís­landi

Ís­land hef­ur tek­ið um­tals­verð­um breyt­ing­um und­an­farna ára­tugi. Eft­ir að hafa löng­um ver­ið eitt eins­leit­asta sam­fé­lag í heimi er nú svo kom­ið að nær fimmti hver lands­mað­ur er af er­lendu bergi brot­inn. Inn­flytj­end­ur hafa auðg­að ís­lenskt sam­fé­lag á marg­vís­leg­an hátt og mik­il­vægt er að búa þannig um hnút­ana að all­ir sem hing­að flytja geti ver­ið virk­ir þátt­tak­end­ur á öll­um svið­um mann­lífs­ins. Til að fræð­ast nán­ar um inn­flytj­enda hér­lend­is er í þess­um þætti rætt við Dr. Löru Wil­helm­ine Hoff­mann, nýdoktor við Menntavís­inda­svið Há­skóla Ís­lands, þar sem hún tek­ur þátt í verk­efn­inu “Sam­an eða sundr­uð? Mennt­un og fé­lags­leg þátt­taka flótta­barna og -ung­menna á Ís­landi.” Hún starfar einnig sem stunda­kenn­ari við Há­skól­ann á Ak­ur­eyri og Há­skól­ann á Bif­röst. Sjálf er Lara þýsk en rann­sókn­ir henn­ar hverf­ast um fólks­flutn­inga, dreif­býli, tungu­mál og list­ir en hún varði doktors­rit­gerð sína í fé­lags­vís­ind­um við Há­skól­ann á Ak­ur­eyri ár­ið 2022. Tit­ill doktors­rit­gerð­ar­inn­ar er „Að­lög­un inn­flytj­enda á Ís­landi: Hug­læg­ar vís­bend­ing­ar um að­lög­un inn­flytj­enda á Ís­landi byggð­ar á tungu­máli, fjöl­miðla­notk­un og skap­andi iðk­un.“ Guð­mund­ur Odds­son pró­fess­or í fé­lags­fræði við HA ræddi við Löru en í spjalli þeirra var kom­ið inn á upp­lif­un inn­flytj­enda af inn­gild­ingu, hlut­verk tungu­máls­ins, stærð mál­sam­fé­laga, sam­an­burð á Ís­landi og Fær­eyj­um og börn flótta­fólks.

Mest lesið undanfarið ár