Sem barn þráði Elizabeth Holmes ekkert meira en uppgötva eitthvað sem mannkynið vissi ekki að væri mögulegt. Hún hætti í háskólanámi og stofnaði líftæknifyrirtækið Theranos sem átti að geta greint sjúkdóma með einum blóðdropa. Tækin sem Holmes lét vísindamenn sína nota voru hins vegar þegar aðgengileg á markaði og hún vissi sjálf að tæknin sem hún barðist fyrir virkaði ekki. En hún lét það ekki stöðva sig og sveik fé út úr fjölda fjárfesta áður en upp komst um að vísindin að baki starfi Theranos stóðust ekki. 

Holmes var dæmd í 11 ára fangelsi í nóvember í fyrra og átti að hefja afplánun á fimmtudag. Alríkisdómstóll í Kaliforníu hafnaði beiðni Holmes fyrr í mánuðinum um frestun afplánunar á meðan hún bíður þess að mál hennar verður tekið til áfrýjunar. Beiðninni var hafnað þar sem dómari taldi Holmes ekki ná að sýna fram á að áfrýjunarferlið myndi leiða til nýrra réttarhalda. 

Lögmenn Holmes lögðu hins vegar fram nýja áfrýjunarbeiðni í vikunni, nú til níunda áfrýjunardómstóls Bandaríkjanna (e. United States Courts for the Ninth Circuit) og með henni frestast afplánun Holmes sjálfkrafa þar til áfrýjunardómstóllinn hefur tekið afstöðu til beiðninnar. Holmes er því frjáls ferða sinna, gegn tryggingu, þar til ákvörðun áfrýjunardómstólsins liggur fyrir.

Afplánun Sunny hafin

Ramesh “Sunny” Balwani,  fyrrum viðskiptafélagi og kærasti Holmes, hefur farið svipaða leið í gegnum dómskerfið og Holmes. Hann var dæmdur í 13 ára fangelsi síðasta sumar og átti að hefja afplánun í nóvember en tókst að fresta því nokkrum sinnum, þar til nú en hann hóf afplánun í San Pedro alríkisfangelsinu í Kaliforníu 20. apríl eftir að áfrýjunardómstóll hafnaði beiðni hans um endurupptöku. 

Mál Holmes og Theranos vakti gríðarlega athygli þegar upp komst að Theranos, líftæknifyrirtæki sem Holmes stofnaði þegar hún var 19 ára gömul, stundaði rannsóknir sínar með tækjum sem þegar voru til. Í rétt­ar­höld­unum í jan­úar í fyrra sak­aði Holmes Balwani um and­­legt ofbeldi og kyn­­ferð­is­­lega mis­­­notkun sem átti sér stað á þeim tíma sem hún á að hafa svikið fjár­­­festa. Holmes segir að ofbeldið hafi haft áhrif á and­­legt ástand hennar á þessum tíma.

13 ára fangelsiRamesh "Sunny" Balwani, fyrrverandi kærasti og viðskiptafélagi Elizabeth Holmes, hóf 13 ára afplánun sína 20. apríl.

Mynd: AFP

Var sannfærð um eigin snilligáfu

Holmes ætlaði alltaf að ná langt. Í bréfi sem hún skrifaði föður sínum níu ára gömul sagð­ist hún „þrá mest af öllu að upp­götva eitt­hvað nýtt, eitt­hvað sem mann­kynið vissi ekki að væri mögu­leg­t“. Hún hóf nám í efna­verk­fræði við Stan­for­d-há­skóla árið 2002 þar sem hún fékk þá hug­mynd að fram­leiða plástra sem geta sagt til um sýk­ingar og veitt sýkla­lyf eftir þörf­um. Phyllis Gar­dner, sér­fræð­ingur í klínískri lyfja­fræði við háskól­ann, sagði Holmes að slíkt myndi ekki ganga upp. „Hún starði bara á mig,“ segir Gar­dner í sam­tali við BBC. Holmes var sann­færð um eigin snilli­gáfu að sögn Gar­dner. „Hún hafði ekki áhuga á sér­þekk­ingu minni og það vakti með mér óhug“.

Holmes hélt ótrauð áfram, hætti í háskóla­nám­inu og stofn­aði líf­tækni­fyr­ir­tækið Thera­nos árið 2003, þá aðeins 19 ára göm­ul. 13 árum síðar kom hún af krafti inn í Kís­ildal­inn þegar hún hélt því fram að hafa þróað bylt­ing­ar­kennda blóð­skimun­ar­tækni sem gæti greint hund­ruð sjúk­dóma, líkt og krabba­mein og syk­ur­sýki, með örfáum blóð­drop­um. Með þess­ari bylt­ing­ar­kennda nýju tækni yrðu nálar úr sög­unni. Holmes sann­færði marga valda­mikla ein­stak­linga til að fjár­festa í fyr­ir­tæk­inu eða sitja í stjórn þess. Eða bæði. Þeirra á meðal eru fjöl­miðla­jöf­ur­inn Rupert Mur­doch og tækniris­inn Larry Elli­son. Þá áttu tveir áhrifa­miklir stjórn­mála­menn sæti í stjórn Thera­nos, Henry Kiss­in­ger fyrr­ver­andi utan­rík­is­ráð­herra og James Mattis fyrr­ver­andi varn­ar­mála­ráð­herra.

„Næsti Steve Jobs“Elizabeth Holmes var útnefnd ein af áhrifamestu einstaklingum ársins 2015 af Time Magazine. Stuttu seinna steig fram upp­ljóstr­ari innan fyr­ir­tæk­is­ins og sagð­ist efast um grein­ing­ar­tæki fyr­ir­tæk­is­ins.

Þegar best lét var Thera­nos metið á níu millj­arða doll­ara eða sem nemur rúmum 1.200 millj­örðum króna. Fjölmiðlar fjölluðu um Holmes sem yngsta kvenkyns milljarðamæringinn sem byrjaði frá grunni, hún átti að vera „næsti Steve Jobs“ og Time Magazine útnefndi hana eina af áhrifamestu einstaklingum ársins 2015. 

En það ár fór að halla undan fæti þegar upp­ljóstr­ari innan fyr­ir­tæk­is­ins steig fram og sagð­ist efast um grein­ing­ar­tæki fyr­ir­tæk­is­ins. The Wall Street Journal birti ítar­legar frétta­skýr­ingar um fyr­ir­tækið þar sem í ljós kom að Thera­nos stund­aði rann­sóknir sínar með tækjum sem þegar voru aðgengi­leg á mark­aði. Fljót­lega kom í ljós að um stærð­ar­innar blekk­ing­ar­leik var að ræða. Starfs­leyfi fyr­ir­tæk­is­ins var aft­ur­kallað árið 2016 og tveimur árum síðar var Thera­nos leyst upp.

Holmes var hand­tekin í júní 2018, sökuð um að hafa svikið fjár­festa um 945 millj­ónir doll­ara, sem nemur rúm­lega 128 millj­örðum króna. Holmes var látin laus gegn trygg­ingu og árið 2019 gift­ist hún William Evans, 27 ára erf­ingja Evans-hót­el­keðj­unn­ar. Þau eign­uð­ust son í júlí 2021. Nýtil­komið móð­ur­hlut­verk Holmes var talið geta haft áhrif á ákvörðun kvið­dóms­ins en svo virð­ist ekki hafa ver­ið.

Ólétt á leið í dómsalElizabeth Holmes á leið í dómsal í fylgd móður sinnar og eiginmanns í nóvember í fyrra þegar dómur yfir henni var kveðinn upp. Hún var þá komin sex mánuði á leið með annað barn þeirra hjóna.

Mynd: EPA

„Ég er nið­ur­brotin vegna mis­gjörða minna“

Dómur var kveðinn upp í nóvember í fyrra. „Ég er nið­ur­brotin vegna mis­gjörða minna,“ sagði tár­vot Holmes í dóm­sal í þegar hún var dæmd til 11 ára fang­els­is­vistar fyrir að svíkja fjár­festa. Dóm­ur­inn markaði ákveðin kafla­skil í ára­langri umræðu um menn­ingu í Kís­ildalnum sem snýr að ýkjum og öfgum í frum­kvöðla­heim­in­um. Nið­ur­staða dóms­ins sendir skýr skila­boð til Kís­ildals­ins: Það eru afleið­ingar af því að ljúga að fjár­­­festum.

Holmes var ólétt að öðru barni sínu þegar dómur var kveðinn upp og rétt eins og í réttarhöldunum var þeirri spurningu velt upp hvort barneignir myndu hafa áhrif á afstöðu dómara. Edward Davila, dómari í máli Holmes, einblíndi hins vegar á gjörðir hennar. Dóm­ar­inn sagði Holmes „bráð­gáf­að­an“ frum­kvöðul. Harm­leik­ur­inn í þessu máli, að mati hans, er að Holmes er bráð­gáf­uð. „Mi­s­tök eru eðli­leg. En að mis­takast með því að svíkja fé út úr fólki er ekki í lag­i,“ sagði Dav­ila í beinu ávarpi til Holmes þegar hann kvað upp dóm sinn.

Holmes hefur nú barist fyrir því í fimm mánuði að áfrýja dómnum og um leið fresta afplánun, sem átti að hefjast 27. apríl. 

Mál hennar á líklega eftir að velkjast um í dómskerfinu næstu mánuði og jafnvel ár en niðurstaða áfrýjunardómstóls um hvort hún fái að ganga laus gegn tryggingu á meðan það ferli stendur yfir ætti að skýrist innan örfárra vikna. 

Fastlega má gera ráð fyrir því að Holmes muni verja öllum stundum með fjölskyldunni þangað til. Holmes giftist William Evans, 28 ára erfingja Evans-hótelkeðjunnar, árið 2019 og saman eiga þau tvö börn; William sem er tveggja ára og dótturina Invicta sem fæddist í febrúar.