Einn hugrakkasti andófsmaðurinn gegn þeirri kúgun og þeim mannréttindabrotum sem viðgengust í Sovétríkjunum var kjarneðlisfræðingurinn Andrei Sakharov. Hann átti á sínum tíma mikinn þátt í að þróa sovésku vetnissprengjuna en snerist síðan gegn stjórnvöldum í landi sínu og hóf óþreytandi baráttu gegn kúgunarstjórninni.
Árið 1975 fékk Sakharov friðarverðlaun Nóbels fyrir baráttu sína. Hann fékk að sjálfsögðu ekki að fara til Stokkhólms að taka við verðlaunum en það gerði kona hans Yelena Bonner fyrir hans hönd.
Síðar var Sakharov sendur í „útlegð innanlands“ eins og það var kallað og dvaldi í mörg ár í borginni Gorkí. Alltaf hélt hann mannlegri reis sinni.
Þetta var á árunum 1980-1985.
Sakharov dó 1989 og lifði því ekki að sjá upplausn kúgunarríkisins þótt mjög væri þá farið að trosna úr því.
Hugdirfska og æðruleysi Sakharovs gagnvart drungalegu ægivaldi Kommúnistaflokksins og leyniþjónustunnar KGB verða lengi í minnum höfð.
Einmitt til að halda þeirri minningu á lofti var veglegu safni um Sakharov komið upp í Moskvu árið 1996 og var lengi fjölsótt.
En sama árið og Sakharov fékk Nóbelsverðlaunin gekk 23 ára piltur frá Leníngrad til liðs við leyniþjónustuna KGB.
Sá hafði hvorki hugmyndaflug né hugrekki né mannkærleik til að berjast gegn kúgun og ofríki. Þvert á móti sá hann ekkert athugavert við þvíumlíkt og vildi taka þátt í að viðhalda því.
Og þegar Sakharov var í útlegð í Gorkí var ungi KGB-maðurinn kominn til starfa í Austur-Þýskalandi við að berja niður frelsisþrá fólks bæði þar og annars staðar.
Vladimír Vladimírovitsj Pútin.
Og um síðir náði KGB aftur völdum í Rússlandi í líki hans.
Árið 2014 byrjaði gamli KGB-maðurinn að þjarma að safninu um andófsmanninn knáa. Pútin var þá farinn að viðra næsta opinberlega þann draum sinn að endurreisa Sovétríkin sem Sakharov hafði barist gegn.
Safnið um hinn hugrakka andófsmann var þá flokkað sem óvinur ríkisins því það „veitti útlendingum aðstoð“ — einhvern veginn svoleiðis var það orðað. Og þar með var safnið svipt öllum opinberum stuðningi.
Og nú á dögunum var safnstjóranum tilkynnt að loka ætti safninu eigi síðar en 24. febrúar.
Dagsetningin er vitaskuld ekki út í hött, þótt safnstjórinn Natalja Tjúrina hafi ekki viljað lesa neitt í það þegar blaðamenn Le Monde í Frakklandi höfðu samband við hana á dögunum.
Hún var þá önnum kafin við að pakka niður safngripunum svo allt yrði örugglega komið út á tilsettum degi.
Þeim degi þegar gamli KGB-maðurinn mun „halda upp á “ að rétt ár verður liðið frá innrás hans í Úkraínu.
Enn eitt dæmið um að endurreisn Sovétríkjanna er í fullum gangi.
Flækjusagan
Þjóð sem hvarf og þjóð sem kom í staðinn
„Er þetta bróðir minn?“
Katrín mikla og morðkvendið
Hvað gerðist á hinum fyrstu páskum: Alþýðubylting eða uppgangur nýlenduveldis?
Þegar heil þjóð dó
Athugasemdir