Hvergi er gerð tilraun til að kostnaðarmeta stefnur Sósíalistaflokks Íslands, ekki í neinum málaflokki. Aðeins á einum stað er það nefnt hverju gjaldtaka eða skattheimta gæti skilað hinu opinbera, með auknum veiðigjöldum. Þrátt fyrir útfærðar tillögur um breytingar á skattheimtu hafa Sósíalistar ekki birt útreikninga á því hverju þær gætu skilað ríkissjóði og sveitarfélögum. Því kemur hvergi fram hvernig eigi að fjármagna kosningaloforð Sósíalistaflokks Íslands.

Sósíalistar vilja „vinda ofan af nýfrjálshyggjunni“ og er sérstakur kafli tileinkaður því baráttumáli í kosningastefnu flokksins. Sósíalistar líta svo á að nýfrjálshyggja sé ríkjandi hugmyndafræði í samfélaginu og að hún hafi framkallað ójöfnuð sem eigi sér fá fordæmi í mannkynssögunni, ýtt undir stríðsrekstur Vesturlanda í fátækum löndum, framkallað krísu í geðheilbrigði og beri ábyrgð á loftslagsbreytingum, svo eitthvað sé talið.

Boða eignaupptöku

Til að vinda ofan af nýfrjálshyggjunni  þurfi að snúa við skattalækkunum síðustu ára og „hætt verður að lækka skatta á hin ríku“. Þá vilja Sósíalistar að engar ríkiseignir verði seldar, hvaða nafni sem þær nefnast. Miðað við það vilja Sósíalistar ekki að ríkið selji eignarhluta sína í fjármálastofnunum, hluta í öðrum fyrirtækjum, að fasteignir verði ekki seldar og ekki jarðir.

Stöðva á einkavæðingu auðlinda og koma þeim sem er í einkaeigu til almennings. Þetta er ekki sérstaklega skýrt frekar, þó ljóst sé að þarna séu Sósíalistar meðal annars að vísa til sjávarauðlindarinnar. Hvort verið sé að boða upptöku á til að mynda vatnsréttindum, hvort sem er um að ræða til virkjana eða neysluvatns, er ekki sérstaklega tilgreint, og ekki heldur hvort verið sé að boða eignaupptöku á landi.

Sósíalistaflokkur Íslands vill að allri útvistun opinberrar þjónustu verði hætt, gjaldtaka fyrir grunnkerfi verði afnumin og sveltistefnu stjórnvalda gagnvart opinberri þjónustu verði alfarið hætt. „Það eina sem mun svelta undir stjórn Sósíalistaflokksins eru bankareikningar auðmanna í skattaskjólum.“

Tekjur undir lágmarksframfærslu ekki skattlagðar

Sósíalistar hyggjast útrýma fátækt á næsta ári. Í það minnst ber yfirskrift þess kafla heitið „Útrýmum fátækt árið 2022“.  Til þess að svo megi verða á að leggja bann við skattlagningu tekna sem eru undir lágmarksframfærslu. Mánaðarleg fjárhagsaðstoð Reykjavíkurborgar, sem dæmi, er 212.694 krónur. Yrðu skattleysismörk færð til þeirrar upphæðar má gera ráð fyrir að skatttekjur hins opinbera dragast saman um 22 milljarða. Væri miðað við lágmarkslaun, um 350 þúsund krónur, myndu skatttekjur dragast saman um hátt í 200 milljarða króna. Hvernig á að afla fjár til að fylla í það gat er ekki skýrt í stefnu flokksins.

Þá á að tryggja að eftirlaunafólk, öryrkjar, atvinnulausir, námsfólk og þeir sem séu á framfæri sveitarfélag hafi tekjur sem miðist að lágmarki við lægstu umsömdu kjör á vinnumarkaði. Vernda þarf börn gegn fátækt og ekki á að taka gjöld af heilbrigðisþjónustu þeirra, menntun, tómstundum, samgöngum eða annarri þjónustu. Þá eiga börn að njóta persónuafsláttar hjá skatti eins og fullorðnir. Öll heilbrigðisþjónusta á að vera gjaldfrjáls að mati Sósíalistaflokksins. Ekki kemur fram hvað þessar aðgerðir myndu kosta en ljóst er að kostnaðurinn hleypur á milljörðum.

Boða auðlegðarskatt og hátekjuskatt

Um skattamál í stærra samhengi segir í stefnuskrá Sósíalista að lækka eigi skatta á miðlungs og lægri tekjur og er þar miðað við að lækkun skattbyrði á þær nemi um 700 þúsund krónum á ári. Ekki er lagt mat á það hversu mikið tekjur ríkissjóðs myndu skerðast við það en augljóst er að um tugi milljarða er að ræða. Á síðasta ári námu tekjur ríkisins vegna skatta á tekjur og hagnað einstaklinga tæpum 211 milljörðum króna og framteljendur voru um 312.500 talsins.

Flokkurinn vill á móti taka upp auðlegðarskatt, tvö prósent á hreina eign umfram 200 milljónir króna og upp í níu prósent hjá hjónum sem eiga yfir 10 milljarða króna. Sósíalistar vilja þá að fjármagnstekjur verði skattlagðar eins og launatekjur. Það hafi einnig þann kost að þegar búið sé að fella launatekjur og fjármagnstekjur undir sama skattkerfi sé einnig hægt að leggja á hátekjuskatt á heildartekjur. Hugmynd Sósíalista er að leggja á 60 prósenta skatt á tekjur umfram fimm milljónir króna á mánuði, 75 prósent á tekjur umfram 20 milljónir og 90 prósent á tekjur umfram 50 milljónir á mánuði.  Ekki kemur fram hvað Sósílistar telja að þessar aðgerðir muni skila háum fjárhæðum í ríkissjóð en tilgreint er að mat flokksins sé að innan við eitt prósent skattgreiðenda myndi greiða auðlegðarskatt.

Enn fremur vill flokkurinn að erfðafjárskattur verði þrepaskiptur á sama hátt og tekjuskattur. Skattleysismörk yrðu hins vegar hærri, 60 milljónir, og miða Sósíalistar þar við „gott íbúðaverð“.

Svo vikið sé aftur að áætlun Sósíalista um að útrýma fátækt á næsta ári vill flokkurinn hækka barnabætur í rúmlega 50 þúsund krónur á mánuði. „Að hluta til yrði hækkunin fjármögnuð með brattari skattstiga og hátekjuþrepum,“ segir í stefnu flokksins. Sömuleiðis á að hækka á húsnæðisbætur.

Hyggjast brjóta upp sjávarútvegsfyrirtækin

Miklu púðri er eytt í umfjöllun um sjávarútvegsmál, þar sem Sósíalistar vilja gjörbyltingu. Flokkurinn vill leggja niður kvótakerfi í sjávarútvegi í núverandi mynd, enda hafi það þróast frá upphaflegu markmiði þess, að vernda fiskistofna, yfir í einkavæðingu fiskimiðanna sem í reynd séu í eigu almennings.

Veiðigjöld á að innheimta við löndun og stinga Sósíalistar upp á að þau yrðu 24 prósent af verðmætum aflans, sem myndi færa ríkissjóði 35 milljarða króna á ári miðað við aflaverð síðasta árs. Veiðigjöld renni bæði til sveitarfélaga og til ríkis. Veiðigjöld síðasta árs skiluðu hinu opinbera tæpum fimm milljörðum króna svo Sósíalistar meta aukinn ábata af eigin kerfi á 30 milljarða króna, fyrsta kastið í það minnsta.

Samkvæmt stefnu flokksins yrðu settar á takmarkanir á umfang stórútgerða og þær brotnar upp í tvö eða fleiri félög. Að sama skapi verði óheimilt að sömu fyrirtæki sinni bæði veiðum, vinnslu og sölu afurða. Það sé gert til að koma í veg fyrir að fyrirtækin geti selt afurðirnar í útlöndum með það að markmiði að geta „falið þar gróðann“. Samherji er sérstaklega tilgreindur sem dæmi um fyrirtæki sem þyrfti að kljúfa upp, bæði langsum og þversum eins og það er orðað. „Yfirgangur og frekja þessa fyrirtækis ætti ekki að koma neinum á óvart. Þegar stórfyrirtækjum er leyft að vaxa samfélaginu yfir höfuð þá verða þau að skaðvaldi og það ber að bregðast við þeim sem slíkum.“

Sósíalistaflokkur Íslands boðar sérstaka rannsókn á sjávarútvegsfyrirtækjum. „Í ljósi Samherjamálsins verði fimm stærstu útgerðarfyrirtækin rannsökuð til að kanna hvort þar hafi mútum verið beitt, fiskverð falsað, sjómenn hlunnfarnir, skotið undan skatti, arður af rekstrinum og auðlindinni falinn í aflöndum eða brotið með öðrum hætti gegn samfélaginu. Ef stórfelld svik koma í ljós við þessar rannsóknir verður efnt til rannsóknar á næstu fimm útgerðarfyrirtækjum.“

Flokkurinn vill þá að bundið verði í stjórnarskrá að fiskveiðiauðlindin sé eign þjóðarinnar. Almenningur, valinn með slembivali, móti fiskveiðistefnuna til lengri tíma, á svokölluðum fiskiþingum, með upplýsingum og greiningum frá sérfræðingum. Loka á núverandi kvótakerfi strax og taka upp dagakerfi þar til umtöluð fiskiþing hafa farið fram. Þá verði handfæraveiðar gefnar frjálsar fimm daga í viku frá mars til október. 

Ryðja dómstóla ef þörf krefur

Flokkurinn hyggst ráðast að rótum spillingar, eins og það er orðað. Með því er átt við að auka skuli gagnsæi hjá hinu opinbera og skráðum fyrirtækjum. Að skoðana- og tjáningarfrelsið verði styrkt með því að styrkja blaðamenn beint „í stað þess að styrkja ritstjórnir fjölmiðla í eigu auðfólks“. Flokkurinn vill auka sjálfstæði Ríkisútvarpsins og breyta rekstri þess frá því opinberu hlutafélagið yfir í stofnun að nýju. Efla á hagsmunaskráningu valdhafa, og auka raunverulega ábyrgð þeirra. Auka þarf virka vernd uppljóstrara að mati flokksins.

Styrkja þarf sjálfstæði dómstóla eftir því sem kemur fram í stefnu Sósíalistaflokksins. „Ryðja dóma ef þess gerist þörf til að vinda ofan af spillingu liðinna áratuga.“ Með hvaða hætti hreinsa á út úr dómstólunum, hvernig lagt verði mat á hvort þess sé þörf eða hverjir taki þá ákvörðun, er ekki skýrt. Ekki er heldur skýrt í hverju spilling liðinna áratuga innan dómskerfisins felst.

Sósíalistar segja að auka þurfi sjálfstæði lögreglu og vernda hana gegn afskiptum framkvæmdavalds, styrkja efnahagsbrotadeildina, svo og skattrannsóknir. Auka á sjálfstæði ákæruvalds og vernda það gegn afskiptum framkvæmdavaldsins.

Undir yfirskriftinni „Burt með elítustjórnmál“ lofa Sósíalistar að þingmenn flokksins lækki laun sín, með því að gefa hluta þeirra til Vorstjörnunnar, styrktarsjóðs sem styður hagsmunabaráttu þeirra sem verr eru settir í samfélaginu. Við fyrsta tækifæri munu Sósíalistar síðan lækka laun kjörinna fulltrúa, „leggja af ráðherrabíla, einkabílstjóra og allt slíkt snobb og tildur.“

Vilja lækka álögur á jarðefnaeldsneyti

Í umhverfismálum vilja Sósíalistar að auknar kröfur verði settar á fyrirtæki um hraðari endurnýjun og úreldingu eldri ökutækja. Ekki eru sömu kröfur gerða á almenning þrátt fyrir að flokkurinn sé þeirrar skoðunar að almennt eigi að endurnýja bílaflotann. „Dregið verði úr álögum á eldsneyti þar sem mörg heimili eiga engan annan kost um sinn en að styðjast við ökutæki sem eru knúin mengandi orkugjöfum.“ Þessi stefna flokksins er að flestu leyti frábrugðin stefnum annarra flokka. Margir aðrir flokkar hafa á sinni stefnuskrá að láta þá sem menga greiða fyrir þá mengun, kerfisbreytingar séu í þá átt að draga úr losun en ekki í hina áttina. Þá gerir flokkurinn að tillögu sinni að hinir tekjulægstu verði styrktir beint til að kaupa, leigja eða nota farartæki sem gangi fyrir hreinni orku.

Flokkurinn vill stórbæta almenningssamgöngur, ekki síst milli landshluta, sem verði á vegum opinberra aðila en ekki með útboði. Hugað verði sérstaklega að bættum almenningssamgöngum milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar.

Flokkurinn boðar nýtt grænt hagkerfi, þar sem allir sem vilja og geta fá störf í skógrækt. Verkefnið yrði hluti af atvinnuframboðstryggingu. Bændum sem vilji draga úr sauðfjárrækt bjóðist rausnarlegir styrkir til að hefja græna verðmætasköpun, meðal annars í skógrækt.

Lofa 30 þúsund íbúðum

Undir byggðamálakafla stefnuskrár Sósíalista fellir flokkurinn meðal annars heilbrigðismál og vill byggja upp gjaldfrjálst og ríkisrekið heilbrigðiskerfi á landsbyggðinni, svo fólk þurfi ekki að sækja heilbrigðisþjónustu um langan veg frá heimabyggð.

Byggja á upp þrjátíu þúsund íbúðir á 10 árum um land allt, með áherslu á ódýrt og gott íbúðarhúsnæði í félagslegum rekstri segir í stefnunni. Hvernig það verður gert kemur ekki fram í stefnu flokksins. Ekki er minnst á hvaðan lóðir undir umræddar þrjátíu þúsund íbúðir eigi að koma, ekki segir heldur hvort ríkið eigi að fjármagna byggingaframkvæmdirnar, hvort eingöngu sé um að ræða leiguíbúðir í félagslegum rekstri eða hvort einhverjar íbúðanna verði séreign. Ekki kemur fram hvernig dreifa eigi umræddum íbúðum um landið, hvort einkaaðilar í byggingageiranum muni byggja þær eða hvort Sósíalistar stefni að því að hið opinbera setji á fót byggingafyrirtæki.

Sósíalistar boða landbúnaðarstefnu þar sem áhersla er lögð á smærri og millistór býli og uppbyggingu fjölskyldurekinnar og samvinnurekinnar ferðaþjónustu. Ekki er frekar skýrt hvað átt er við með smærri og meðalstórum býlum og ekki er tilgreint hvaða búgreina verið er að vísa til. Sósíalistar vilja þá auka nýsköpun í landbúnaði, einkum ylrækt og lífræna framleiðslu. Veita á afslátt á raforkuverði til ylræktar. Flokkurinn vill setja búsetuskyldu eða aðrar kvaðir á jarðir sem seldar eru. 

Í samgöngumálum leggur flokkurinn áherslu á að vegakerfið allt verði gjaldfrjálst og framkvæmdir kostaðar úr ríkissjóði. 

Ráðast gegn ofbeldisfaraldrinum

Sósíalistaflokkur Íslands boðar aðgerðir til að stöðva það sem þau kalla ofbeldisfaraldurinn. Kominn sé tími á opinberar aðgerðir til að taka á kynbundnu ofbeldi, sem og stofnanabundnu ofbeldi. Flokkurinn vill setja á laggirnar ofbeldiseftirlit sem rannsaki eftir ábendingum eða að eigin frumkvæði vinnustaði, skóla og aðra opinbera staði og hafi vald til að bregðast við þar sem sýnt er að ofbeldi og áreitni grasserar „fjarlægja ofbeldismenn, svipta staði starfsleyfi og beita öðrum leiðum til að tryggja starfsfólki, nemum og gestum öryggi“.

Þá vill flokkurinn að sjálfstæð lögreglu- og ákærustofnun verði sett á laggirnar sem sérhæfi sig í rannsókn og málsmeðferð kynbundinna ofbeldismála. Brotaþolar fái gjafsókn til að reka einkamál. Ávallt á að fjarlægja brotamenn af heimilum ef um heimilisofbeldi er að ræða. Vernda þarf brotaþola fyrir brotamönnum. Reka á heimili fyrir brotamenn sem ekki sæta fangelsisvist eða gæsluvarðhaldi.

Þróa á námsefni í kynjafræði, um kynferðisofbeldi og annað ofbeldi og það innleitt fyrir alla árganga leik-, grunn- og framhaldsskóla. Auk þess á að vinna fræðsluefni fyrir allan almenning. Þróa á námskeið fyrir öll sem vinni með börnum, starfsfólk heilbrigðisstofnana og fólks sem vinnur með fötluðum til að auka þekkingu á merkjum um ofbeldi, hvernig hægt sé að koma í veg fyrir það og bregðast við. Allir sem starfa í umræddum geirum ljúki slíkum námskeiðum. Sömu kröfur verði gerðar til yfirmanna í opinberum stofnunum og til einkafyrirtækja sem eigi í viðskiptum við hið opinbera.

Tryggja á brotaþolum meðferð við áföllum og hið opinbera skal greiða sanngirnis- og miskabætur til þeirra sem hafa orðið fyrir ofbeldi og skaða en geta ekki sótt bætur í einkamálum.

Sósíalistaflokkurinn hefur verið á talsverðri siglingu í skoðanakönnunum síðustu vikur. Flokkurinn bauð ekki fram til Alþingis við síðustu kosningar en fengi kjörna þingmenn í kosningunum 25. september næstkomandi ef marka má kannanir.

Í könnun Maskínu sem birt var á Vísi í gær mældist flokkurinn með 7,9 prósenta fylgi, sem myndi að líkindum skila flokknum fjórum til fimm alþingismönnum. Í könnun MMR fyrir Morgunblaðið sem birt var 6. september mældist flokkurinn með 8,1 prósenta stuðning sem blaðið mat sem svo að myndi skila flokknum fjórum kjörnum þingmönnum. Í þjóðarpúlsi Gallup frá því 30. ágúst síðastliðnum mældust Sósíalistar með 8,2 prósenta fylgi sem myndi samkvæmt könnuninni duga til þess að fá fimm þingmenn kjörna.