Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn þáðu samtals 37,5 milljónir króna í styrki frá handhöfum fiskveiðikvóta á tímabilinu 2013 til 2015.
Þeir prófkjörsframbjóðendur Sjálfstæðisflokksins sem komust inn á þing árið 2013 þáðu jafnframt 4,3 milljónir frá slíkum fyrirtækjum, en í þeim hópi eru þrír sjálfstæðismenn sem gegnt hafa ráðherraembætti á kjörtímabilinu.
Þetta er sú mynd sem blasir við þegar útdrættir úr ársreikningum stjórnmálaflokkanna 2015, sem birtir voru á vef Ríkisendurskoðunar á dögunum, eru bornir saman við tölur fyrri ára.
Stundin tók saman fjárstyrki þeirra lögaðila til flokkanna sem hafa yfir fiskveiðiheimildum að ráða.
20 milljónir til Sjálfstæðisflokksins
Eins og sjá má hér að neðan hefur Sjálfstæðisflokkurinn þegið samtals rúmar 20 milljónir frá kvótahöfum á tímabilinu 2013 til 2015. Um er að ræða 28 prósent af öllum styrkjum lögaðila til flokksins.
17,5 milljónir til Framsóknarflokksins
Þá hefur Framsóknarflokkurinn þegið um 17,5 milljónir á sama tímabili, en þetta eru 36 prósent af öllum styrkveitingum lögaðila til Framsóknarflokksins.
Á sama tímabili fékk Samfylkingin um 3,3 milljónir frá kvótafyrirtækjum en styrkir annarra flokka frá útgerðarfélögum voru litlir sem engir.
Veiðigjöldin lækkuð
Eitt af fyrstu verkum ríkisstjórnar Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins var að breyta og lækka sérstaka veiðigjaldið sem komið var á í tíð vinstristjórnarinnar. Ef ekki hefði verið hreyft við gjaldinu hefðu tekjurnar af gjaldinu farið stigvaxandi á undanförnum árum. Sé áætlun um tekjur af veiðigjöldum að óbreyttum lögum vinstristjórnarinnar borin saman við gögn Fiskistofu um álögð veiðigjöld á kjörtímabili hægristjórnarinnar, auk spár um veiðigjöld á yfirstandandi fiskveiðiári, nemur mismunurinn meira en 40 milljörðum króna. Þannig er ljóst að gríðarlegum fjárhagslegum byrðum hefur verið létt af útgerðarfyrirtækjum á sama tíma og þau veittu tugum milljóna í kosningasjóði stjórnarflokkanna.
Á meðal þeirra fyrirtækja sem höfðu mestan ábata af lækkun veiðigjalds, samkvæmt útreikningum sem gerðir voru við Háskólann á Akureyri haustið 2013, eru Vísir, Rammi, Brim, Fisk Seafood og Þorbjörn. Umrædd fyrirtæki styrktu stjórnarflokkana um rúmar 7 milljónir á tímabilinu 2013 til 2015.
Vildu úthluta 10 fyrirtækjum 90% makrílkvótans
Þann 1. apríl 2015 lagði Sigurður Ingi Jóhannsson, þáverandi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra og núverandi formaður Framsóknarflokksins, fram frumvarp um að aflaheimildum í makríl yrði úthlutað til sex ára á grundvelli veiðireynslu án endurgjalds.
Samkvæmt frumvarpinu átti að festa úthlutunina í sessi með þeim hætti að ekki yrði hægt að breyta henni nema með sex ára fyrirvara; þannig yrðu hendur næstu ríkisstjórna bundnar.
Stundin greindi frá því í forsíðuúttekt þann 10. maí sama ár að ef frumvarpið yrði að lögum fengju í raun tíu einstaklingar úthlutaðan makrílkvóta að verðmæti 35 milljarða króna. Þá var áætlað söluverðmæti makrílkvóta sem átti að renna í skaut tíu stórra útgerðarfyrirtækja rúmlega 70 milljarðar, eða 90 prósent af söluverðmæti alls makrílkvótans sem til stóð að afhenda.
Fimm fyrirtæki hefðu fengið um helming makrílkvótans úthlutaðan til sex ára ef frumvarpið hefði orðið að lögum; þetta eru félögin HB Grandi, Samherji, Ísfélag Vestmannaeyja, Vinnslustöðin og Síldarvinnslan en áætlað söluverðmæti kvótans sem ríkisstjórnin hugðist úthluta fyrirtækjunum nemur um 53 milljörðum. Á yfirstandandi kjörtímabili, þ.e. árin 2013, 2014 og 2015, hafa sömu útgerðir styrkt Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknarflokkinn um samtals 10,1 milljón króna.
Hundruða milljóna taprekstur af Morgunblaðinu
Þeir beinu styrkir sem útgerðarfyrirtækin veita Sjálfstæðisflokknum og Framsóknarflokknum blikna í samanburði við kostnað fyrirtækjanna af fjölmiðlarekstri.
Á yfirstandandi kjörtímabili og því síðasta hefur Morgunblaðið beitt sér af mikilli hörku fyrir hagsmunum og stefnu núverandi stjórnarflokka. Þetta lýsir sér t.d. í leiðaraskrifum Davíðs Oddssonar, fyrrverandi forsætisráðherra og formanns Sjálfstæðisflokksins.
Þórsmörk ehf., eigandi Árvakurs sem gefur út Morgunblaðið, tapaði 160 milljónum króna á árinu 2015 en rekstrartap Árvakurs nam 667 milljónunum árið 2009, 330 milljónum árið 2010, 205 milljónum árið 2011, 47 milljónum árið 2012 og 42 milljónum árið 2014.
Á meðal eigenda Þórsmerkur eru Ísfélag Vestmannaeyja, Rammi, Síldarvinnslan og Samherji í gegnum Síldarvinnsluna, sömu félög og veitt hafa stjórnarflokkunum veglega styrki undanfarin ár og áttu jafnframt að fá drjúgan hluta makrílkvótans samkvæmt makrílfrumvarpi ríkisstjórnarinnar.
Margir af forsvarsmönnum sömu fyrirtækjanna sitja í stjórn Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi sem hafa beitt sér eindregið gegn því að Íslendingar láti reyna á uppboðsleið í sjávarútvegi.
Tífalt meira en hinir flokkarnir
Styrkveitingar útgerðarfyrirtækjanna til umræddra flokka eru ekki nýjar af nálinni. Á árunum 2008 til 2011 fengu Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn rúmlega tífalt hærri fjárframlög frá fyrirtækjum tengdum sjávarútvegi en allir aðrir flokkar til samans.
Sjálfstæðisflokkurinn fékk 23 milljónir og Framsóknarflokkurinn 11 milljónir en á sama tímabili beittu flokkarnir sér af hörku gegn því að hróflað yrði við íslensku fiskveiðistjórnunarkerfi. Þetta birtist í eindreginni andstöðu við upphafleg áform vinstristjórnarinnar um innköllun og endurráðstöfun aflaheimilda, lögin sem sett voru um sérstakt veiðigjald og stjórnarskrárbreytingarnar sem miðuðu að lögfestingu auðlindaákvæðis.
Berjast gegn uppboðsleið
Síðasta sumar buðu Færeyingar upp hluta af aflaheimildum sínum í tilraunaskyni. Athygli vakti að kílóverðið sem þeir fengu fyrir kvótann reyndist a.m.k. tíu sinnum hærra en tekjurnar sem íslenska ríkið aflar sér í formi veiðigjalda frá íslenskum útgerðarfyrirtækjum fyrir hvert kíló af sömu fiskitegundum.
Af sjö stærstu stjórnmálaflokkum landsins eru aðeins tveir mótfallnir því að látið verði reyna á einhvers konar uppboðsleið í sjávarútvegi; Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn. Eins og Hermann Oskarsson, fyrrverandi hagstofustjóri Færeyja, rakti nýlega í viðtali við Stundina hafa forystumenn í flokkunum haldið á lofti rangfærslum um uppboðið í Færeyjum og notað þær sem rök gegn því að látið verði reyna á uppboð aflaheimilda á Íslandi. Þá greindi Stundin frá því þann 11. október síðastliðinn að Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins hefði gefið villandi mynd af uppboðinu í sjónvarpsviðtali.
Í sama viðtali hvatti Bjarni Íslendinga til að líta á björtu hliðarnar. „Íslendingar, við verðum að fara að gleðjast yfir því að þessari grundvallaratvinnugrein okkar gangi vel. Eru það ekki góð tíðindi annars? Er það ekki frábært? Þegar ég var í æsku þá voru þetta bæjarútgerðir sem voru í ströggli, það gekk illa“ sagði hann og benti á að nú væri staða útgerðanna allt önnur, ekki síst vegna þeirra kerfisbreytinga sem lagt hefðu grunninn að stórkostlegri verðmætasköpun í sjávarútvegi.
Ekki liggur fyrir hve mikla styrki Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn hafa fengið frá útgerðarfyrirtækjum á þessu ári, né hvað einstaka frambjóðendur hafa fengið í aðdraganda prófkjara. Frambjóðendum ber að skila yfirlýsingu eða eftir atvikum uppgjöri til Ríkisendurskoðunar í síðasta lagi þremur mánuðum eftir prófkjör og fjármál flokkanna á árinu 2016 verða ekki gerð opinber fyrr en á næsta ári.
Ríkisstjórnin
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir
Eru krúttin svar við popúlismanum?
Kristján Þór og Þorsteinn Már „nánir vinir“ í skilningi stjórnsýslulaga
Eftirminnilegustu ummæli ársins: „Það eru til alvarlegri brot en þessi gagnvart börnum“
Af hverju er spilling frekar umborin á Íslandi en í Svíþjóð?
Birna Þórðardóttir
Það er spilling í farangrinum
Athugasemdir