Skýrsla Rannsóknarnefndar um einkavæðingu Búnaðarbankans sýnir að salan á hlut ríkisins til S-hópsins svokallaða byggði á blekkingu kaupendanna sem teygði sig í gegnum hulið eignarhald í skattaskjólinu Tortóla.

„Rannsóknarnefnd Alþingis hefur sannreynt að þýski bankinn Hauck & Aufhäuser var aldrei í reynd fjárfestir í Búnaðarbankanum þegar 45,8% hlutur ríkisins í honum var seldur í janúar 2003, ólíkt því sem haldið var fram allt frá upphafi. Það er afdráttarlaus niðurstaða rannsóknarnefndar Alþingis að stjórnvöld hafi skipulega verið blekkt í aðdraganda og kjölfar sölunnar,“ segir í niðurstöðu nefndarinnar.

Fram kemur í skýrslunni að hópur manna sem störfuðu fyrir Ólaf Ólafsson fjárfesti notuðu leynilega samninga til að fela slóðina og láta líta út fyrir að þýskur banki kæmi að kaupunum. 

Atburðarásinni er lýst í skýrslunni: „Ítarleg skrifleg gögn sýna með óyggjandi hætti að þýski bankinn Hauck & Aufhäuser, Kaupþing hf. á Íslandi, Kaupthing Bank Luxembourg og hópur manna sem vann fyrir og í þágu Ólafs Ólafssonar fjárfestis notuðu leynilega samninga til að fela raunverulegt eignarhald þess hlutar sem Hauck & Aufhäuser átti í orði kveðnu. Í raun var eigandi hlutarins aflandsfélagið Welling & Partners, skráð á Tortóla á Bresku Jómfrúaeyjum. Með fjölda leynilegra samninga og millifærslum á fjármunum, m.a. frá Kaupþingi hf. inn á bankareikning Welling & Partners hjá Hauck & Aufhäuser var þýska bankanum tryggt skaðleysi af viðskiptunum með hluti í Búnaðarbankanum. Síðari viðskipti á grundvelli ofangreindra leynisamninga gerðu það að verkum, að Welling & Partners fékk í sinn hlut rúmlega 100 milljónir Bandaríkjadala sem voru lagðar inn á reikning félagsins hjá Hauck & Aufhäuser. Snemma árs 2006, eða um þremur árum eftir viðskiptin með eignarhlut ríkisins í Búnaðarbankanum, voru 57,5 milljónir Bandaríkjadala greiddar af bankareikningi Welling & Partners til aflandsfélagsins Marine Choice Limited sem stofnað var af lögfræðistofunni Mossack Fonseca í Panama en skráð á Tortóla. Raunverulegur eigandi Marine Choice Limited var Ólafur Ólafsson. Um svipað leyti voru 46,5 milljónir Bandaríkjadala greiddar af bankareikningi Welling & Partners til aflandsfélagsins Dekhill Advisors Limited sem einnig var skráð á Tortóla. Ekki liggja fyrir óyggjandi upplýsingar um raunverulega eigendur Dekhill eða hverjir nutu hagsbóta af þeim fjármunum sem greiddir voru til félagsins,“ segir í niðurstöðu nefndarinnar. 

„Þýskur banki í hópi nýrra eigenda“

Aðkoma Hauck & Aufhäuser var lykillinn að því að ríkið ákvað að selja S-hópnum kjölfestuhlut í Búnaðarbankanum, þegar bankinn var einkavæddur árið 2003. Sameiginleg fréttatilkynning kaupenda og ríkisstjórnarinnar var birt á vef forsætisráðuneytisins 16. janúar 2003 undir fyrirsögninni: „Þýskur banki í hópi nýrra eigenda Búnaðarbanka Íslands hf.“ Þar kom fram að kaupandi að 71 prósent hlutarins sem var til sölu, Egla hf, væri að 35,6 prósentum í eigu þýska bankans Hauck & Aufhäuser, en annar eigandi var félag Ólafs Ólafssonar, og svo að litlu leyti Vátryggingafélag Íslands, sem stýrt var af fyrrverandi viðskiptaráðherra sem hafði nokkrum árum fyrr setið í fjögurra manna ráðherranefnd um einkavæðingu, Finni Ingólfssyni. Þannig varð S-hópurinn eigandi að að 45,8 prósent hlut bankans.

Kaupendur og seljendur bankans sögðust vænta mikils af Hauck & Aufhäuser. Þýski bankinn var hins vegar fljótlega horfinn úr eigendahópnum. Fimm árum eftir einkavæðingu Búnaðarbankans fór bankinn á hausinn í lausafjárkreppu, eftir sýndarviðskipti og markaðsmisnotkun.

Í skýrslunni kemur fram að gögn sýni ekki fram á að aðrir forsvarsmenn félaga úr S-hópnum hafi verið innvinklaðir í blekkingarleikinn. „Þá benda fyrirliggjandi gögn rannsóknarnefndar ekki til þess að aðrir forsvarsmenn félaga úr S-hópnum en Ólafur Ólafsson hafi haft nokkur umtalsverð afskipti af efnislegum viðræðum af hálfu S-hópsins við stjórnvöld um hin fyrirhuguðu kaup eða komið með beinum hætti nálægt þeim þætti málsins sem varðaði aðkomu erlendrar fjármálastofnunar að tilboði S-hópsins. Framburðir Kristjáns Loftssonar, Margeirs Daníelssonar og Finns Ingólfssonar fyrir rannsóknarnefndinni um það atriði voru á sömu leið.“

Dæmdir sekirHreiðar Már Sigurðsson, bankastjóri Kaupþings, var aðili að samskiptum um fléttu Ólafs til að blekkja íslensk stjórnvöld. Hér sjást þeir fyrir dómi vegna Al Thani-málsins sem þeir tóku síðar þátt í.

Mynd: Pressphotos

Hópur fólks hluti af fléttunni

Þá er sagt frá því að Guðmundur Hjaltason hafi verið aðili að fléttu Ólafs.

Af framburðum fyrrverandi stjórnarmanna Kers hf. og forsvarsmanna annarra félaga í S-hópnum fyrir nefndinni má beint og óbeint ótvírætt ráða að hvatamaðurinn og leiðtoginn í samstarfi S-hópsins um kaupin á hlut ríkisins í Búnaðarbankanum hafi verið Ólafur Ólafsson. Rannsókn nefndarinnar þykir einnig hafa leitt ótvírætt í ljós að frá upphafi til enda var þátttaka S-hópsins í einkavæðingarferli ríkisbankanna, bæði Landsbankans fyrst í stað og síðar Búnaðarbankans, í öllum meginatriðum falin í hendur Ólafi og leidd af honum og mönnum sem líta verður á sem trúnaðarmenn hans. Annars vegar, og fyrst og fremst, var þá um að ræða Guðmund Hjaltason, þáverandi framkvæmdastjóra hjá Samskipum hf., sem ljóst er af gögnum og upplýsingum rannsóknarnefndar að kom að þessu ferli í gegnum Ólaf Ólafsson. Hins vegar er átt við tvímenningana frá Société Générale, Ralf Darpe og Michael Sautter.“

Guðmundur Hjaltason var dæmdur í níu mánaða fangelsi fyrir aðild sína að Vafningsmálinu svokallaða árið 2012, sem framkvæmdastjóri fyrirtækjasviðs Glitnis, en síðar sýknaður í Hæstarétti.

„Á meðal gagna rannsóknarnefndar eru afrit tölvupóstsamskipta sem áttu sér stað á tímabilinu 10. til 16. janúar 2003 á milli Guðmundar Hjaltasonar, framkvæmdastjóra hjá Samskipum hf. og fulltrúa Ólafs Ólafssonar í söluferli Búnaðarbankans, Bjarka Diego, starfsmanns Kaupþings hf. og Martin Zeil, forstöðumanns lögfræðisviðs Hauck & Aufhäuser. Í þessum tölvupóstsamskiptum voru drög að baksamningunum og skjölum sem tengdust þeim beint eða óbeint send ítrekað á milli mannanna þriggja með breytingum, viðbótum og/eða athugasemdum hverju sinni, allt uns lokadrög baksamninganna lágu fyrir síðla kvölds 15. janúar 2003, það er kvöldið fyrir undirskrift þeirra - og kaupsamnings S-hópsins og íslenska ríkisins um hlut ríkisins í Búnaðarbankanum. Hátt á annan tug slíkra draga að baksamningunum frá þessu tímabili liggja fyrir í gögnum rannsóknarnefndar, þó með mismiklum innbyrðis breytingum. Virk þátttaka í þessum tölvupóstsamskiptum einskorðaðist að meginstefnu við fyrrnefnda þrjá menn...“ segir í skýrslunni. Hins vegar fékk fjöldi fólks afrit af póstunum og þannig upplýsingar um fléttuna, án þess að greina frá henni á þeim 14 árum sem eru frá einkavæðingu bankans og átta og hálfu ári frá falli hans. „Einstakir tölvupóstar voru langflestir einnig sendir sem afrit á stærri hóp viðtakenda, í sumum tilvikum þannig að slíkir viðtakendur afrita fengu afrit af nær öllum þessum tölvupóstum og fylgiskjölum þeirra.“

Þeir innvinkluðu dæmdir síðar

Þannig vann Bjarki Diego, starfsmaður fyrirtækjaráðgjafar Kaupþings, að gerð baksamninganna, samkvæmt tölvupóstunum. Bjarki var síðar dæmdur í tveggja og hálfs árs fangelsi fyrir umboðssvik í markaðsmisnotkunarmáli þegar starfsmenn Kaupþings tóku ákvörðun um að lána eignalausum skúffufélögum háar fjárhæðir árin 2007 til 2008. 

Afrit flestra tölvupóstanna voru send á Hreiðar Má Sigurðsson, þá aðstoðarforstjóra Kaupþings. Hreiðar Már var síðar dæmdur í markaðsmisnotkunarmáli Kaupþings sem forstjóri bankans og í Al Thani-málinu ásamt Ólafi Ólafssyni.

Þá fékk Steingrímur P.  Kárason, forstöðumaður áhættustýringar, einnig afrit af póstunum. Árið 2008 átti hann eftir að skulda Kaupþingi tvo milljarða króna. Árið 2013 var hann dæmdur til að endurgreiða bankanum um 900 milljónir króna sem hann fékk að láni frá bankanum til að kaupa hlutabréf. Algeng aðferð við markaðsmisnotkun í Kaupþingi fyrir hrun var að lána yfirmönnum bankans háar fjárhæðir í kúlúlánsformi til þess að framkalla verðmyndandi og hagstæð viðskipti með hlutabréf bankans.

Magnús Guðmundsson, framkvæmdastjóri Kaupþings í Lúxemborg, fékk einnig afrit af samskiptunum og tók virkan þátt í þeim. Hann var dæmdur án refsingar í stóra markaðsmisnotkunarmáli Kaupings, en fékk fjögurra og hálfs árs fangelsi fyrir aðild sína að Al Thani-fléttunni ásamt Ólafi, Hreiðari Má og Sigurði Einarssyni.

Kristín Pétursdóttir, forstöðumaður fjárstýringar Kaupþings hf, átti einnig þátt í tölvupóstsamskiptum og ráðstöfunum þeim tengdum. Kristín átti eftir að fá há kúlulán hjá Kaupþingi til kaupa á hlutabréfum, seldi þau með hagnaði og hætti hjá bankanum í árslok 2006 til þess að stofna fjárfestingarfélagið Auði Capital ásamt forsetaframbjóðandanum Höllu Tómasdóttur árið 2007.

„Bara I‘m sorry“ 

Ólafur Ólafsson gaf skýrslu fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur 30. janúar síðastliðinn og lýsti spurningunum sem „getgátum fjölmiðla“.

„Hauck & Aufhäuser fjárfesti í Eglu hf. eða ehf., ég man ekki hvort það er. Öll gögn, allir pappírar, allar innborganir hlutafjár liggja fyrir. Allar fundargerðir sem þú hefur liggja fyrir. Fundarseta hans eða fulltrúa hans í stjórnum liggja fyrir, öll umboð hans til athafna innan við Eglu liggja fyrir og meira hef ég ekki nú ekkert um málið að segja. Ég, þú getur ekki ætlast til þess að ég sé hérna, 15 árum síðar, að svara getgátum fjölmiðla. Bara I‘m sorry,“ sagði hann.

Dæmdur í fangelsi fyrir annað

Ólafur var dæmdur í fjögurra og hálfs árs fangelsi fyrir aðkomu sína að Al Thani-málinu, sem snerist um að láta svo líta út að fjárfestir frá Katar væri að leggja fé í Kaupþing, þegar raunin var að kaupin voru fjármögnuð á laun af Kaupþingi með aðild Ólafs.

Ólafur er nú gríðarlega umsvifamikill í fasteignaviðskiptum á höfuðborgarsvæðinu. Reykjavíkurborg samdi við félag hans, Festi, um að byggja 330 íbúðir í nýju hverfi við ósa Elliðaár, Vogabyggð. Félag hans kom að hótelbyggingu á Suðurlandsbraut 18. Þá kemur félag í hans eigu að hótelbyggingu á Héðinsreitnum í Vesturbæ Reykjavíkur.  

Ólafur hefur stefnt íslenska ríkinu til mannréttindadómstóls Evrópu vegna dómsins yfir honum og stjórnendum Kaupþings í Al Thani-málinu. Hann segist hafa verið dæmdur saklaus.