Efnhags- og viðskiptanefnd Alþingis segir að frumvarp um breytingar á lögum um Seðlabanka Íslands eigi að vera samþykkt á Alþingi. Frumvarpið felur í sér breytingar á skipulagi og verkefnum svokallaðrar fjármálaeftirlitsnefndar, meðal annars að seðlabankastjóri verði formaður nefndarinnar. Nefndin er æðsta stjórnvald fjármálaeftirlits á Íslandi og tekur meðal annars ákvarðanir um í hvaða farveg mál sem fjármálaeftirlit Seðlabanka Íslands hefur rannsakað fara. Hún ákveður til dæmis endanlega upphæðir sekta vegna brota á lögum sem ríkja á fjármálamarkaði og eins hvort vísa eigi málum til rannsóknar hjá lögreglu. Nefndin hefur því talsverðar valdheimildir og möguleika til að taka stórar ákvarðanir um rannsóknir á meintu misferli á fjármálamarkaði. 

Í nefndaráliti sem efnahags- og viðskiptanefnd birti nýlega um frumvarpið á vef Alþingis segir meðal annars: „Að framangreindu virtu leggur nefndin til að frumvarpið verði samþykkt óbreytt.“ Um er að ræða frumvarp sem Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra lagði fram. 

Frumvarpið sagt ýta undir samþjöppun valds

Þrátt fyrir þetta þá bendir efnahags- og viðskiptanefnd líka á það að Seðlabanki Íslands þurfi að taka mark á ábendingum um aukna samþjöppun valda í bankanum hjá seðlabankastjóra. Þessar ábendingar komu fram í skýrslu þriggja erlendra sérfræðinga sem unnin var um frumvarpið.

Heimildin fjallaði um þessa skýrslu í febrúar en talsverð umræða var skýrsluna og lagafrumvarpið í íslenskra stjórnkerfinu og hjá stjórnmálamönnum. 

Með lagafrumvarpinu verður seðlabankastjóri, sem í dag er Ásgeir Jónsson, formaður allra þriggja fastanefnda Seðlabanka Íslands. Seðlabankastjóri hefur verið formaður peningastefnu- og fjármálastöðugleikanefndar og verður nú einnig formaður fjármálaeftirlitsnefndarinnar. Fjármálaeftirlitsnefndin kom í stað stjórnar Fjármálaeftirlitsins (FME) þegar stofnanirnar sameinuðust. Hingað til hefur formaður fjármálaeftirlitsnefndarinnar verðið pólitískt skipaður af fjármálaráðherra, sem í dag er Bjarni Benediktsson, en verður nú seðlabankastjóri sem er æðsti starfsmaður bankans. Munurinn verður því líka sá að í stað þess að formaður nefndarinnar sé utanaðkomandi aðili þá verður formaðurinn nú Seðlabankastjóri. 

Í skýrslunni um lagafrumvarpið gagnrýndu höfundarnir þetta og sögðu meðal annars að valddreifingin innan bankans hafi ekki verið nægilega tryggð fyrir þessa breytingu. Þeir sögðu að valdasamþjöppunin yrði þá enn meiri ef af þessari breytingu yrði. „Jafnvel þó að uppbygging nefndanna hafi hingað til verið nokkuð skilvirk, þá hefur hún með fremur takmörkuðum hætti dreift valdinu innan bankans til annarra en seðlabankastjóra. Þetta er kannski ekki augljóst þegar horft er til þess hvernig kosið er í nefndunum eða út frá lagalegu hlutverki þeirra en þetta virðist vera alveg ljóst í okkar huga þegar horft er heildrænt á starf þeirra. Og þetta verður enn þá frekar svona ef fyrirliggjandi breytingar á umboði og stjórnun fjármálaeftirlitsnefndarinnar verður að veruleika, og geri seðlabankastjórann þá einnig að formanni þeirrar nefndar.“  

Nefndin: Gagnrýnin tekin til skoðunar

Efnahags- og viðskiptanefnd telur að þrátt fyrir að hún telji að Alþingi eigi að samþykkja frumvarpið óbreytt þá þurfi að fara að ráðleggingum skýrsluhöfunda varðandi það að valddreifing innan Seðlabanka Íslands verði tryggð: „Í samhengi við frumvarpið bendir ytra mats nefndin á að aukin samþjöppun valds kalli á mótvægi í stjórnarháttum. [...] Engu að síður telur nefndin mikilvægt að framangreindar athugasemdir ytra mats nefndarinnar verði teknar til skoðunar í náinni framtíð,“ segir í nefndarálitinu. 

Í álitinu er hins vegar ekki fjallað um hvernig Seðlabanki Íslands á að gera þetta eða hvaða leiðir séu til ráða innan bankans til að tryggja dreifingu valds frekar.