Sérfræðingar innan lífeyrissjóðakerfisins virðast almennt ekki vera með afgerandi skoðanir á frumvarpi sem breytir lögum um Seðlabanka Íslands á þann veg að Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri taki við formennsku í fjármálaeftirlitsnefnd bankans. „Þó þykir rétt að benda á að við umræður um frumvarpið kom til tals hvort frumvarpið kunni að fela í sér hættu á samþjöppun valds en líkt og alkunna er kann slíkt að vera varhugavert.“ 

Þetta kemur fram í umsögn Landssamtaka lífeyrissjóða um frumvarpið, en lífeyrissjóðir landsins eru langstærstu fjárfestar landsins. 

Formennska í umræddri nefnd hefur verið í höndum Unnar Gunn­ars­dóttur vara­seðla­banka­stjóra fjár­mála­eft­ir­lits frá því Seðla­bank­inn tók við eft­ir­liti með fjár­mála­starf­semi í árs­byrjun 2020. Unnur greindi frá því í upphafi árs að hún hafi beðist lausnar frá embættinu. Hún mun láta af störfum í byrjun maí, en hún hefur stýrt Fjármálaeftirlitinu frá 2012. 

Seðlabankastjóri fer þegar með formennsku í öðrum nefndum bank­ans, pen­inga­stefnu­nefnd og fjár­mála­stöð­ug­leika­nefnd. 

Varað við orðsporsáhættu

Lögum var breytt árið 2019 svo hægt yrði að ráðast í sameiningu Seðlabankans við Fjármálaeftirlitið. Í upphaflegu frumvarpi þess efnis var gert ráð fyrir að seðla­banka­stjóri færi einnig með for­mennsku í fjár­mála­eft­ir­lits­nefnd­inni, en því var breytt í með­förum Alþingis árið 2019.

Í nefnd­ar­á­liti á Alþingi á þeim tíma var breyt­ingin rök­studd þannig að með henni væri verið að reyna að draga úr orð­spors­á­hættu, sem rýrt gæti trú­verð­ug­leika Seðla­bank­ans og haft nei­kvæð áhrif á starf­semi hans á öðrum svið­um, auk þess sem þetta væri gert til að milda áhrif þeirrar miklu sam­þjöpp­unar valds sem fælist í sam­ein­ingu Seðla­bank­ans og Fjár­mála­eft­ir­lits­ins. 

Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra skipaði þrjá aðila í úttektarnefnd árið 2021 til að fara yfir reynsl­una af starfi nefnda Seðla­bank­ans á árunum 2020 og 2021. Sú nefnd skilaði skýrslu í nóvember 2021 þar sem hún mælti meðal annars með því að Ásgeir myndi einnig fara með formennsku í fjármálaeftirlitsnefnd, líkt og hinum nefndunum. Í skýrslunni sagði meðal annars: „Mis­mun­andi for­mennska býr til flækju­stig og það gerir einnig hið marg­brotna fram­sal valds og hin lag­skipta stjórn­sýsla sem búin er til í kringum eft­ir­lits­verk­efni innan sömu stofn­un­ar­inn­ar.“

Í skýrslu nefnd­ar­innar kom einnig fram að áhyggjur sem settar voru fram á þingi af orð­spors­á­hættu fyrir Seðla­bank­ann vegna setu seðla­banka­stjóra í fjár­mála­eft­ir­lits­nefnd virð­ast hafa verið ýkt­ar. Í við­tölum nefnd­ar­innar við aðila innan og utan Seðla­bank­ans kom fram að Seðla­bank­inn myndi „í raun aldrei sleppa við gagn­rýni eða óánægju með fjár­mála­eft­ir­lits­starf­sem­ina þótt ákvarð­anir séu teknar án þátt­töku banka­stjór­ans“.

Spurningar um hvernig úttekt miðar

Í umsögn Landssamtaka lífeyrissjóða er áréttað að samtökin hafi ekki tekið afgerandi afstöðu til málsins, heldur sé um vangaveltur að ræða í umsögn þess. Þar segir að vaknað hafi spurningar í tengslum við það að forsætisráðherra hafi skipað þrjá óháða sérfræðinga á sviði peninga- og fjármálahagfræði og fjármálaeftirlits til að gera á því úttekt hvernig Seðlabanka íslands hafi tekist að uppfylla markmið um stöðugt verðlag, fjármálastöðugleika og framkvæmd fjármálaeftirlits, en samkvæmt ákvæðinu ber við þá úttekt jafnframt að líta til annarra þátta í starfsemi bankans, svo sem skipulags, verkaskiptingar og valdsviðs.

Samtökin segja að þeim sé kunnugt um að nokkrir lífeyrissjóðir hafi síðastliðið haust fengið boð um að senda fulltrúa sína á fund þeirra sérfræðinga sem forsætisráðherra fól umrædda úttekt. „Samhengisins vegna vaknar sú spurning hvernig úttektinni miðar og hvenær þess megi vænta að niðurstöður liggi fyrir. Megi vænta niðurstaðna úttektarinnar á næstunni kann þar eitthvað að koma fram sem nýst getur við mat á því hvernig best verði vandað til þeirra þátta sem varða skipulag, verkaskiptingu og valdsviðs í starfsemi bankans.“

Telja rétt að gera nokkrar athugasemdir

Seðlabankinn skilaði líka umsögn um frumvarpið fyrr í þessum mánuði, sem Ásgeir Jónsson skrifar sjálfur undir. Þar kemur fram að bankinn styðji frumvarpið en að hann telji rétt að gera nokkrar athugasemdir. Sú helsta er við tillögur um að Seðlabankinn eigi að gefa fjármálaeftirlitsnefnd tækifæri til að koma að ábendingum og athugasemdum áður en teknar eru ákvarðanir í ákveðnum málum. Það telur Ásgeir ekki vera í samræmi við þá afmörkun sem gerð var varðandi ákvarðanir sem nefndin eigi að taka. Vart sé hægt að ætlast til þess að fjármálaeftirlitsnefnd, með utanaðkomandi nefndarmenn innanborðs, geti tekið þátt í málsmeðferð í málum þar sem aðdragandi ákvörðunar hefur oft verið langur, magn gagna gríðarlegt og oft nauðsynlegt að taka ákvarðanir um einstaka þætti meðan á afgreiðslu stendur.

Þess í stað vill seðlabankastjóri að fjármálaeftirlitsnefnd verði einungis upplýst um ákvarðanir í málum sem snúa að ákvörðunum sem varða könnunar- og matsferli fjármálafyrirtækja sem teljast kerfislega mikilvæg, veitingu eða synjun starfsleyfis til eftirlitsskyldra aðila, afgreiðslu á tilkynningum um virka eignarhluti eftirlitsskyldra aðila og höfðun dómsmáls, áfrýjun eða kæru á niðurstöðu dómsmáls til æðri dómstóls í málefnum fjármálaeftirlits.