Framsóknarflokkurinn vill skattleggja hreinan hagnað fyrirtækja yfir 200 milljónir króna á ári hærra en gert er í dag. Það, auk áherslu á að sanngjörn gjaldtaka verði tryggð fyrir not af sameiginlegum auðlindum í fiskeldi, eru um það bil einu tvö atriðin í áttatíu atriða lista yfir kosningaáherslur Framsóknarflokksins sem gætu aflað ríkissjóði beinna, handfastra tekna. Flest hin áhersluatriðin krefjast útgjalda af hálfu ríkissjóðs, sum verulegra.

Fá mælanleg markmið er að finna í kosningaáherslum Framsóknarflokksins, sé horft til þess að hvað útgjöld stefnumálin hafi í för með sér, hvaðan sækja eigi fjármuni til framkvæmdar þeirra, hver tímarammi einstakra aðgerða eigi að vera eða hreinlega með hvaða hætti þeim verði hrint í framkvæmt. Í flestum tilfellum eru áherslurnar afar almennt orðaðar og lýst á almennan hátt.

Þó er að finna nokkur dæmi um áherslur þar sem skýrt er tekið fram hvað flokkurinn vilji gera, komist hann í aðstöðu til eftir kosningar. Þannig vill Framsóknarflokkurinn að allir sem vilja eigi kost á þriðja skammti bóluefnis gegn Covid-19. Þá vill flokkurinn að öll réttindi sem tengjast fullorðinsaldri verði virk við 18 ára aldur. Ekki er tiltekið hver þau réttindi eru en almenn borgaraleg réttindi sem verða virk eftir 18 ára aldur nú eru meðal annars kjörgengi í forsetakosningum og áfengiskaupaldur. Þá ætti ríkið að greiða 60 þúsund krónur til hvers barns á landinu árlega sem stuðning við frístundastarf.

Boða aukinn einkarekstur í heilbrigðiskerfinu

Þó fleiri dæmi séu um áhersluatriði sem þar sem skýrt er tiltekið hverju Framsóknarflokkurinn vill hrinda í framkvæmd eru hin atriðin, þar sem aðeins er um almennt orðaða stefnu að ræða, margfalt fleiri. Þannig kemur fram í kafla um heilbrigðisþjónustu að flokkurinn vilji „endurmeta og samþætta þjónustu við fólk sem hefur lent í áföllum á lífsleiðinni“. Það á að gera „með fjölþættum aðgerðum“. Ekki er frekar útskýrt hvernig standa á að þeim aðgerðum, hvaða þjónustu á að veita né hvaða fjármuni á að setja í málaflokkinn.

Í sama kafla segir að Framsóknarflokkurinn leggi áherslu á að „gæði heilbrigðisþjónustu séu ávallt eins og best verður kosið“ þó vitanlega verði að leita hagkvæmra leiða í þeim efnum. „Framsókn vill að skoðað verði hvort frekari tilefni sé til aukins einkareksturs innan heilbrigðisgeirans. Það þarf einfaldlega að nota þær aðferðir sem skila bestum árangri á sem skjótasta máta,“ er ennfremur tiltekið.

Auk þessa vill flokkurinn efla geðheilbrigðisþjónustu í forvarnarskyni, ekki síst fyrir börn og félagslega veika hópa. Þá á að stórefla heilbrigðisþjónustu utan sjúkrastofnana, sérstaklega fyrir eldra fólk, samkvæmt stefnuskránni. Ekki eru kynntar leiðir til þess að hrinda slíku í framkvæmd sérstaklega og ekki er lagt mat á hver kostnaður, eða mögulegur fjárhagslegur ávinningur, af slíku gæti verið.

Framsókn ætlar, samkvæmt kosningaáherslum sínum, að stytta biðlista eftir greiningum barna með því að fjölga sérhæfðu starfsfólki og grípa fyrr inn í aðstæður. Ekki kemur fram hvort styrkja eigi menntun á sviðinu til að fjölga starfsfólki eða hvort hægt verði að fá fólk með menntun og reynslu til starfa með öðrum leiðum. Ekki kemur heldur fram hvort og þá hvaða fjármunum verði ráðstafað til verksins.

Flokkurinn vill hins vegar að komið verði á þjónustutryggingu sem þýði að ef barn fær ekki heilbrigðis- eða félagsþjónustu hjá hinu opinbera sé því vísað til einkaaðila.

Hyggjast byggja nýja þjóðarleikvanga

Íþróttir og frístundastarf fá töluvert vægi í stefnuskránni. Þannig vill Framsóknarflokkurinn byggja nýja þjóðarleikvanga á næsta kjörtímabili í samstarfi við íþróttahreyfinguna. Líklega er hér verið að vísa til nýs þjóðarleikvangs fyrir knattspyrnu og nýrrar íþróttahallar sem gæti nýst sem þjóðarleikvangur, sérstaklega fyrir handknattleik og körfuknattleik. Um langt skeið hefur verið ljóst að Laugardalshöll uppfyllir ekki þau skilyrði sem þörf er á og umræður um uppbyggingu nýs leikvangs í stað Laugardalsvallar hafa staðið árum saman. Að sama skapi er ljóst að um verulega fjárfrekar framkvæmdir er að ræða. Ekki kemur fram hvernig skuli fjármagna þær í kosningastefnu Framsóknarflokksins.

Þá vill flokkurinn auka stuðning við afreksfólk í íþróttum með auknum fjárframlögum, auka framlög í ferðajöfnunarsjóð íþróttafélaga til að jafna aðstöðumun landsbyggðarinnar og styðja sérstaklega við íþróttafélög sem starfrækja meistarflokka kvenna.

Vilja að eldra fólk geti unnið lengur

Í kafla þar sem fjallað er um eldra fólk er, líkt og varðandi heilbrigðismál, lögð áhersla á að endurskipuleggja málaflokkinn. Boðað er „stórátak í uppbyggingu heimahjúkrunar og dagþjálfunarrýma“, að endurhæfingarúrræðum verði fjölgað og þau bætt og sköpuð fjölbreyttari þjónusta sem styðji við eldra fólk til að búa sem lengst heima hjá sér.

Framsóknarflokkurinn vill aukinheldur afnema reglur um að fólk verði að hætta störfum við ákveðinn aldur. Hækka á almennt frítekjumark í skrefum en stóru tíðindin eru þó líklega að nái áherslur flokksins fram að ganga verða lífeyrisskerðingar vegna atvinnutekna afnumdar.

Ásmundur Einar DaðasonFramsóknarflokkurinn lítur til endurskoðunar á málefnum barna á kjörtímabilinu sem leiðarsteins í endurskoðun á fleiri málaflokkum.

Mynd: Velferðarráðuneyti

Í kosningastefnuskrá Framsóknarflokksins er ítrekað talað um að fara eigi í heildarendurskoðun á ýmsum málaflokkum, og er þar gjarnan vísað til reynslu af endurskipulagningu opinberrar þjónustu við börn á síðasta kjörtímabili, sem Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra Framsóknarflokksins, stóð fyrir. Þetta á við um málefni öryrkja en í kosningaáherslunum segir að flokkurinn vilji heildarendurskoðun á þeim. Þá vill flokkurinn aðstoða öryrkja við að komast í vinnu og fara í húsnæðisátak til að aðstoða öryrkja við að koma tryggu þaki yfir höfuðið.  „Fólk undir fertugu á ekki að neyðast til að fara á örorku,“ segir í stefnuskránni.

Standa vörð um íslenska tungu

Þarna er vikið að húsnæðismálum og vill flokkurinn auka framboð á almennum íbúðum fyrir öryrkja og fatlaða. Ekki er talað um mælanlegar aðgerðir í þeim efnum, hvorki hversu margar slíkar íbúðir eigi að vera, hvernig búsetuform yrði um að ræða, hvaða aðilar ættu að hafa aðkomu að þeim aðgerðum eða hversu háum fjárhæðum yrði veitt úr ríkissjóði í verkefnið. Þá vill flokkurinn hlutdeildarlán fyrir fleiri en fyrstu kaupendur, sérstaklega er horft til eldra fólks og félagslega veikra hópa.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir menntamálaráðherraFramsóknarflokkurinn vill auka vægi iðn- og tæknimenntunar.

Mynd: Davíð Þór

Þegar kemur að menntamálum, sem Lilja Dögg Alfreðsdóttir hefur farið fyrir sem ráðherra síðasta kjörtímabil, segir að flokkurinn vilji efla kennarastéttina og undirstrika mikilvægi þess að halda menntuðum kennurum í starfi. Ekki eru kynntar beinar aðgerðir í þessa veru. Þá vill Framsóknarflokkurinn auka vægi iðn- og tæknimenntunar og tryggja enn frekar jafnræði bók- og verknáms. Ekki kemur fram hvaða leiðir verða farnar til þess. Öllum verði tryggð menntun og kennsla við hæfi.

Haldið er í þá þjóðlegu taug, sem löngum hefur einkennt Framsóknarflokkinn, er varðar íslenskuna. „Framsókn vill að áfram verði lögð áhersla á að styðja kröftuglega við íslenska tungu í sífellt alþjóðlegri og stafrænni heimi,“ segir í stefnuskránni og auk þess er tiltekið að tryggja eigi öllum sem eru af erlendu bergi brotnir og flytja hingað til lands tækifæri til að læra íslensku.

Fátt um skattamál

Eins og greint er frá að framan vill flokkurinn skattleggja hagnað fyrirtækja yfir 200 milljónir króna hærra en verið hefur. Það verði gert með því að taka upp fleiri þrep í tekjuskatti fyrirtækja. Ekki kemur fram hversu mörg þrep ætti að taka upp, hver þau ættu að vera eða hversu hátt ætti að skattleggja umræddan hagnað og þar af leiðandi kemur ekkert fram um hverju slík skattheimta myndi skila. Enn fremur vill flokkurinn að tekið verði upp þrepaskipt tryggingagjald sem verði lægra en nú er á lítil og meðalstór fyrirtæki.

Framsóknarflokkurinn vill nota skattkerfið til að jafna aðstöðu fólks á landsbyggðinni ásamt því að styðja betur við rekstur lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Hvernig það verði gert er ekki útskýrt frekar og engar frekari áherslur er að finna hvað varðar skattlagningu á einstaklinga, félög eða fyrirtæki.  

Til að skjóta frekari stoðum undir íslenskt efnahagslíf vill flokkurinn setja á laggirnar nýtt ráðuneyti skapandi greina. Efla á kvikmyndagerð, meðal annars með því að hækka endurgreiðslur vegna kostnaðar í 35 prósent en hlutfallið er 25 prósent í dag. Á síðasta ári voru um 2,3 milljarðar króna endurgreiddir og 1,1 milljarður króna árið 2019.

Vilja að Ísland verði óháð jarðefnaeldsneyti

Framsóknarflokkurinn vill uppfylla loftslagsmarkmið en lítur jafnframt á loftslagsmál sem tækifæri fyrir Ísland, þegar kemur að útflutningi í þekkingu á grænni orku og jafnvel orkunni sjálfri. Þannig vill flokkurinn einnig í þeim málaflokki setja á stofn nýtt ráðuneyti, loftslagsráðuneyti.  „Stefnan er kolefnishlutlaust Ísland árið 2040,“ segir í stefnuskránni. Engar leiðir, hvatar eða ákvæði eru kynnt til sögunnar í þessum efnum. Þó má geta þess að flokkurinn vill taka stærri skref í orkuskiptum í samgöngum og flutningum á landi og sjó. „Markmiðið er að Ísland verði óháð jarðefnaeldsneyti og að raforkukerfið sé forsenda orkuskipta og efnahagslegra framfara með nýtingu innlendra, hagkvæmra og hreinna orkugjafa í samgöngum.“ Hvaða leiðir eigi að fara í þessum efnum er ekki tíundað, hvort sú orka sem til er í landinu sé talin nægjanleg eða hvort ráðast þurfi í virkjanaframkvæmdir. Jafnframt er markmiðið ótímasett en talað er um næstu ár.

Í yfirstandandi kjörtímabili hefur Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknarflokksins, farið með samgöngumál sem ráðherra. Í þeim málaflokki ætlar flokkurinn sér stóra hluti miðað við stefnuskránna, með því að fækka einbreiðum brúm, aðskilja aksturstefnur á umferðarþyngtu vegum, stytta vegalengdir milli byggða, byggja upp hafnir og styrkja og efla innanlandsflugvelli. Þá vill flokkurinn að á hverjum tíma sé unnið að byggingu að minnsta kosti einna jarðganga á landinu. Flokkurinn vill sjá áframhaldandi einkaframkvæmdir í vegamálum.

Byggðamál og landbúnaður skipa áfram stóran sess

Framsóknarflokkurinn hefur í sögulegu samhengi sótt mestan stuðning sinn til landsbyggðar og því ekki að undra að flokkurinn leggi áherslu á byggðamál í stefnuskrá sinni. Flokkurinn vill beita fjárhagslegum hvötum til að bæta aðgengi að opinberri þjónustu við íbúa á skilgreindum brothættum svæðum á landsbyggðinni.

Að sama skapi á að auka fjármagn til byggðaáætlunar, þó ekki komi fram um hversu háar fjárhæðir, og einni að auka eigið fé Byggðastofnunar. Ekki er heldur tilgreint hvaða upphæðir er um að ræða í því tilviki. Efla á smærri þorp sem standa höllum fæti.

Rétt eins og Framsóknarflokkurinn hefur skipað sér sess sem flokkur landsbyggðarinnar hefur hann lengst af staðið hvað dyggastan vörð um landbúnað á Íslandi. Á því er ekki breyting ef miða má kosningaáherslurnar. Enn eitt nýtt ráðuneyti á að stofna, landbúnaðar- og matvælaráðuneyti, en jafnframt á að flytja skógrækt og landgræðslu frá umhverfisráðuneytinu undir hið nýja ráðuneyti.

„Framsókn vill standa vörð um fæðu- og matvælaöryggi á Íslandi með dyggum stuðningi við íslenska matvælaframleiðslu sama í hverju hún felst,“ segir þar auk þess sem stórefla eigi nýsköpun í matvælaframleiðslu og landnýtingu. Í því samhengi má greina ákveðna áherslubreytingu hjá flokknum varðandi stuðningskerfi landbúnaðarins. „Stefna ber að því að öll landnýting og ræktun sé sjálfbær og stuðningur hins opinbera þarf í meira mæli að beinast að því að efla fjölbreyta ræktun og landnýtingu, þar með talið kolefnisbindingu.“

Í nýjustu könnun á fylgi stjórnmálaflokkanna, sem MMR gerði fyrir Morgunblaðið og birt var í gærmorgun, mælist Framsóknarflokkurinn næst stærstur flokka á landinu, með 12,5 prósenta fylgi. Það myndi skila flokknum átta þingmönnum. Samkvæmt niðurbroti á könnuninni eftir kjördæmum stendur varaformaður flokksins, Lilja D. Alfreðsdóttir, afar tæpt en hún kæmist inn sem síðari uppbótarþingmaður í Reykjavík suður. Þess ber þó að geta að svarfjöldi í könnuninni er takmarkaður og því varhugavert að lesa mikið í skiptingu þingsæta milli kjördæma. 

Fylgi flokksins mældist því sem næst hið sama í könnun Maskínu fyrir Stöð 2 sem birt var 24. ágúst síðastliðinn. Þá mældist flokkurinn með 12,6 prósenta stuðning. Í kosningunum 2017 fékk Framsóknarflokkurinn 10,7 prósent atkvæða og átta þingmenn kjörna.