Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 9 árum.

Þess vegna er ábyrgðin þeirra - Druslugangan 2015

Þór­dís Elva Þor­valds­dótt­ir skil­grein­ir ábyrgð­ina á kyn­ferð­is­brot­um.

Þess vegna er ábyrgðin þeirra - Druslugangan 2015

Stundin birtir einn kafla á dag úr bók Þórdísar Elvu Þorvaldsdóttur, Á mannamáli, sem miðar að því að eyða ranghugmyndum um kynferðisofbeldi. Viðfangsefni bókarinnar er kynbundið ofbeldi, það er ofbeldi þar sem meirihluti brotaþola eru konur og miðast dæmin við það. Höfundur tekur þó fram að kynferðisofbeldi getur verið beitt af öllum kynjum og beinst gegn fólki af öllum kynjum.​

Ábyrgð

Eftirfarandi spurning var lögð fyrir mig af áfallasérfræðingi sem ég tók viðtal við: „Segjum sem svo að þú setjir veskið þitt inn í bílinn þinn og áttir þig síðan á því að þú gleymdir bíllyklunum inni. Þú hleypur inn til að sækja bíllyklana en skilur veskið eftir í bílnum ólæstum. Á meðan kemur þjófur og stelur veskinu. Hver ber ábyrgð á þjófnaðinum, þú eða hann?“ 

Mig rak í vörðurnar. „Hann,“ svaraði ég hikandi. 

„Af hverju segirðu það?“ „Því þó ég hafi tekið áhættu með því að skilja veskið mitt eftir, þá er það samt ekki glæpsamlegt. Það er aftur á móti glæpur að stela,“ sagði ég.

„Nákvæmlega. Þú tókst áhættu með því að skilja veskið eftir, sem er kannski óskynsamlegt, en ekki ólöglegt. Þjófurinn framdi hins vegar glæpinn og ber því alfarið ábyrgð á honum.“ 

Þórdís Elva Þorvaldsdóttir
Þórdís Elva Þorvaldsdóttir Bókin Á mannamáli var tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna 2009 og Samfélagsverðlaunanna. Hún vann Fjöruverðlaunin og hlaut Jafnréttisviðurkenningu Stígamóta

Konu nokkurri er boðið í teiti í miðbænum að vetrarlagi. Fyrr um daginn gleymir hún sér við vinnu og áttar sig skyndilega á því að hún er orðin of sein í samkvæmið. Hún þeysist heim, skiptir um föt og ákveður að klæðast stuttu pilsi til að leggirnir sem hún hefur verið að móta með hnitmiðuðu átaki í ræktinni fái að njóta sín. Í teitinu stígur vínið henni fljótt til höfuðs því henni vannst ekki tími til þess að borða kvöldmat. Hún verður málglöð og gefur sig á tal við kunningja, sem og ókunnuga í teitinu. Að lokum ákveður hún að nú sé nóg komið og heldur heim á leið. Það er slydda og henni verður kalt þar sem hún bíður eftir leigubíl. Maður sem hún átti orðaskipti við í teitinu gengur framhjá leigubílaröðinni og sér hana standa skjálfandi í snjónum. Hann býður henni far heim. 

Ef konan vaknar daginn eftir með kvef af sökum þess að hafa verið illa klædd í íslensku vetrarveðri hefur hún ekki við neinn annan að sakast en sjálfa sig. Ef hún vaknar með skerandi timburmenn eftir áfengisdrykkjuna gildir slíkt hið sama. Þetta eru ákvarðanir sem hún tók gagnvart sjálfri sér, svo þær skrifast á ábyrgð konunnar. Ef maðurinn sem bauð henni far heim ákveður að keyra með hana á afvikinn stað og nauðga henni er það hins vegar ekki á ábyrgð konunnar. Vissulega má halda því fram að það sé fólgin áhætta í því að þiggja far heim með lítt kunnugum manni. Óskynsamlegt, en ekki ólöglegt. Að nauðga einhverjum er hins vegar glæpur með sextán ára hámarksrefsingu. 

Hætturnar leynast víðsvegar í lífinu. Maður tekur áhættu í hvert sinn sem maður sest undir stýri. Maður tekur áhættu ef maður hleypur á sundlaugarbakkanum, ef maður horfir ekki til beggja átta áður en gengið er yfir götu, ef maður kynnir sér ekki aukaverkanir lyfja, ef maður les ekki leiðbeiningar, ef maður prófar ekki hitastigið í heita pottinum áður en farið er ofan í, ef maður borðar of mikið, ef maður borðar of lítið, ef maður fer ekki reglulega í læknisskoðun, ef maður yfirfer ekki reykskynjarann, ef maður fer í siglingu, ef maður spennir ekki bílbeltið, ef maður stundar óvarið kynlíf, ef maður fylgist ekki með öryggisleiðbeiningunum í flugi, ef maður hreyfir sig ekki reglulega, ef maður kveikir á óvörðum kertum og ef maður veit ekki hvar næsti neyðarútgangur er. Listinn er endalaus. Maður neyðist til að reyna að dansa eftir línunni eftir bestu getu. Missi maður jafnvægið þarf maður að lifa með afleiðingum þeirra ákvarðana sem reyndust kannski síður skynsamlegar þegar upp er staðið. En maður getur bara borið ábyrgð á sjálfum sér. Þetta kristallast til dæmis í ölvunarakstri. Þú berð ábyrgð á þínu aksturslagi og að virða umferðarreglur. Ef einhver annar ákveður að setjast drukkinn undir stýri, þá stofnar viðkomandi ökumaður lífi þínu í hættu með ákvörðun sinni. Burtséð frá því hvað þú vandar þig við aksturinn. Þú getur aldrei borið ábyrgð á ákvörðun ölvaða ökumannsins, rétt eins og þolandi kynferðisofbeldis getur ekki borið ábyrgð á ákvörðun ofbeldismannsins.

Í ljósi þessa mætti halda því fram að það sé áhætta fólgin í því að eiga fjölskyldu og vini. 

Dæmið sem ég tók að ofan er undantekningartilfelli. Fæstar nauðganir eru framdar af ókunnugum mönnum sem bjóða konum far á fölskum forsendum. Samkvæmt ársskýrslu Stígamóta 2007 varð yfirgnæfandi meirihluti eða um 80% brotaþola fyrir kynferðisofbeldi af hálfu maka, fjölskyldumeðlims, umsjónaraðila, vinar eða samstarfsmanns. Tæpur helmingur þeirra sem leitaði til Neyðarmóttökunnar í Fossvogi á árunum 2003–2007 þekkti ofbeldismanninn fyrir (með sama hætti og greint er frá hér að ofan). Rúmur fimmtungur í viðbót lýsti tengslunum sem stuttum kynnum; einungis 26% sagði árásaraðilann vera alfarið ókunnugan sér. Í ljósi þessa mætti halda því fram að það sé áhætta fólgin í því að eiga fjölskyldu og vini. Þó má einnig halda því fram að án vina og vandamanna sé tilveran fátækleg. Að án mannlegra samskipta sé lífið ekki þess virði að lifa því.

Nauðgun er glæpur. Burtséð frá klæðaburði, áfengisneyslu, daðri, viðnámi og tengslum við árásarmanninn. Ábyrgðin á glæp liggur alfarið hjá þeim sem kýs að fremja hann. 

Druslugangan er alþjóðleg kröfuganga sem á sér upptök í ummælum kanadísks lögregluþjóns sem lét þau orð falla árið 2011 að konur gætu fyrirbyggt nauðganir ef þær klæddu sig ekki eins og druslur. Íslenska Druslugangan 2015 verður haldin 25. júlí kl. 14:00.

 

Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.

Mest lesið

Veiktist í kjölfar morðhótana:„Ekki lengur óttalausa stúlkan með sterku röddina“
4
Viðtal

Veikt­ist í kjöl­far morð­hót­ana:„Ekki leng­ur ótta­lausa stúlk­an með sterku rödd­ina“

Najmo Fiya­sko Finn­boga­dótt­ir, ís­lensk-sómölsk bar­áttu­kona og fyrr­ver­andi sam­fé­lags­miðla­stjarna, hef­ur í kjöl­far ótal morð­hót­ana dreg­ið sig í hlé frá bar­átt­unni fyr­ir bætt­um rétt­ind­um stúlkna og kvenna í Sómal­íu. Najmo býr nú í Sómal­íu það­an sem hún flúði 13 ára göm­ul. Hún seg­ir að langvar­andi streita af völd­um ótta við hót­an­irn­ar hafi á end­an­um brot­ið hana nið­ur. „Ég tap­aði átt­um og vildi bara kom­ast heim til mömmu.“

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Taxý Hönter bannaður á leigubílastæðinu:  „Þeir lugu upp á mig rasisma“
2
Fréttir

Taxý Hön­ter bann­að­ur á leigu­bíla­stæð­inu: „Þeir lugu upp á mig ras­isma“

Með­al þeirra leigu­bíl­stjóra sem hef­ur ver­ið mein­að­ur að­gang­ur að leigu­bíla­stæð­inu á Kefla­vík­ur­flug­velli er Frið­rik Ein­ars­son eða Taxý Hön­ter. Hann seg­ir ástæð­una vera upp­logn­ar kvart­an­ir, með­al ann­ars um að hann sé ras­isti. Karim Ask­ari, leigu­bíl­stjóri og fram­kvæmda­stjóri Stofn­un­ar múl­isma á Ís­landi, seg­ir Frið­rik hafa áreitt sig og aðra bíl­stjóra.

Mest lesið í mánuðinum

„Ég var bara glæpamaður“
2
Viðtal

„Ég var bara glæpa­mað­ur“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyr­ir,“ seg­ir Kristján Hall­dór Jens­son, sem var dæmd­ur fyr­ir al­var­leg­ar lík­ams­árás­ir. Hann var mjög ung­ur að ár­um þeg­ar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leið­ina út fyrr en ára­tug­um síð­ar. Í dag fer hann inn í fang­els­in til þess að hjálpa öðr­um, en það er eina leið­in sem hann sér færa til þess að bæta fyr­ir eig­in brot.
Íslendingar vísa trans konu á flótta frá Bandaríkjunum úr landi
4
Fréttir

Ís­lend­ing­ar vísa trans konu á flótta frá Banda­ríkj­un­um úr landi

Kona sem er á flótta frá Banda­ríkj­un­um með son sinn sótti um al­þjóð­lega vernd á Ís­landi. Fyr­ir Út­lend­inga­stofn­un lýsti hún því hvernig hat­ur hafi far­ið vax­andi þar í landi gagn­vart kon­um eins og henni – trans kon­um – sam­hliða að­gerð­um stjórn­valda gegn trans fólki. Sjálf hafi hún orð­ið fyr­ir að­kasti og ógn­un­um. „Með hverj­um deg­in­um varð þetta verra og óhugn­an­lega.“
Júlía Margrét Alexandersdóttir
6
Það sem ég hef lært

Júlía Margrét Alexandersdóttir

Ekki hlusta á allt sem heil­inn seg­ir þér

Júlía Mar­grét Al­ex­and­ers­dótt­ir hef­ur lif­að með geð­hvörf­um í 15 ár. Hún hef­ur kljáðst við dekksta lit þung­lynd­is og fund­ið fyr­ir und­ur­vellíð­an í man­íu. Í ferl­inu hef­ur Júlía lært að stund­um á hvorki hjart­að né heil­inn at­kvæð­is­rétt. „Stund­um eru það annarra manna heil­ar og annarra manna hjörtu sem vita best.“

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár