Þessi grein birtist upphaflega í Stundinni fyrir meira en 6 árum.

Jaðarskattar lágtekjufólks miklu hærri á Íslandi en í öðrum OECD-ríkjum

„Er ekki ráð að stjórn­mála­menn og að­il­ar vinnu­mark­að­ar­ins fari að líta í kring­um sig í heim­in­um og velta fyr­ir sér hvort ekki sé hægt að fara aðr­ar leið­ir en hinar sér­ís­lensku jað­ar­skatta- og skerð­ing­ar­leið­ir?“ skrif­ar Þórólf­ur Matth­ías­son hag­fræði­pró­fess­or.

Jaðarskattar lágtekjufólks miklu hærri á Íslandi en í öðrum OECD-ríkjum
Skattbyrðin þyngri Skipan skattamála og dreifing skattbyrði ræðst af pólitískri stefnumótun, ákvörðunum og aðgerðum þeirra sem fara með skattlagningar- og fjárveitingarvaldið á Íslandi. Mynd: Davíð Þór

Virkir jaðarskattar á launatekjur lágtekjufólks eru miklu hærri á Íslandi en á hinum Norðurlöndunum og víðast hvar í OECD. Bent er á þetta í gögnum OECD vegna nýrrar skýrslu stofnunarinnar um íslenskt efnahagslíf. Með virkum jaðarsköttum (e. implicit marginal tax rates) er átt við það hlutfall sem greitt er í skatt af hverri viðbótarkrónu með tilliti til tekjutilfærslna (svo sem barnabóta) og skattafsláttar. Viðmiðunarhópurinn sem stuðst er við er tveggja barna fjölskylda þar sem foreldrar eru fullvinnandi, en í myndinni hér að neðan má sjá hvernig jaðarskatthlutfallið breytist eftir tekjuhópum, það er hlutfalli af meðaltekjum í viðkomandi ríkjum, annars vegar á Íslandi og hins vegar í öllum OECD-ríkjunum og á Norðurlöndunum.

Þórólfur Matthíasson, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands, gerir myndina að umtalsefni í færslu á Facebook. „Eins og sjá má er jaðarskattur á lágar tekjur og meðaltekjur miklu hærri á Íslandi en bæði á hinum Norðurlöndunum og í OECD. Munar þar 10 til 20 prósentustigum fyrir allra lægstu tekjurnar og tæpum tuttugu prósentum fyrir miðlungstekjur,“ skrifar hann. „Það er greinilegt að það er grundvallarmunur á því hvernig jaðarskattar og skerðingar bótaflokka á borð við barnabætur og vaxtabætur vinna saman á Íslandi annars vegar og annars staðar í OECD hins vegar! Er ekki ráð að stjórnmálamenn og aðilar vinnumarkaðarins fari að líta í kringum sig í heiminum og velta fyrir sér hvort ekki sé hægt að fara aðrar leiðir en hinar séríslensku jaðarskatta- og skerðingarleiðir?“

Eins og Stundin hefur áður fjallað um búa Íslendingar við flatasta tekjuskattskerfi Norðurlanda og skattleggja hátekjufólk minna en nágrannaþjóðirnar meðan lágtekjufólk á Íslandi býr við einna þyngstu skattbyrðina sem þekkist í Evrópu. Skattbyrði lágtekjufólks jókst meira á Íslandi heldur en í nokkru öðru vestrænu OECD-ríki á tímabilinu 2000 til 2017. Þetta stafaði einkum af því að skattleysismörk og skerðingarmörk bótakerfisins fylgdu ekki launaþróun. 

Breytt skattbyrði eftir tekjuhópumMyndin sýnir muninn á skattbyrði tekjuhópa, annars vegar árið 1993 og hins vegar árið 2015, og birtist í umfjöllun Stundarinnar um skýrslu Stefáns Ólafssonar og Indriða H. Þorlákssonar um skattkerfið í fyrra.

Aukin skattbyrði lágtekju- og millitekjufólks um og eftir aldamót skapaði umtalsvert svigrúm til að létta byrðum af hátekjufólki, fyrirtækjum og fjármagnseigendum. Þannig bjuggu Íslendingar, á árunum fyrir hrun, við eitt flatasta og hægrisinnaðasta skattkerfi þróaðra ríkja. Þetta var meðal annars réttlætt á þann veg að svona mætti laða fjármagn til landsins og draga úr skattaundanskotum, en eins og síðar varð ljóst héldust skattbreytingar fyrirhrunsáranna í hendur við stórfelld skattaundanskot og fjármagnsflutninga í skattaparadísir. „Umfang aflandsvæðingar íslensks efnahagslífs [var] einstakt í heiminum á þessum tíma,“ segir í skýrslu opinbers starfshóps um aflandseignir Íslendinga frá 2016. 

Skattbyrði eignamesta 1 prósentsinsÞessi mynd birtist í ítarlegri úttekt Stundarinnar á skattkerfinu árið 2017.

Árið 2017 greiddi íslensk fjölskylda með tvö börn, þar sem annað foreldrið er á meðallaunum en hitt þénar 67 prósent af meðallaunum, að jafnaði tæplega 27 prósent af tekjum sínum í beinan skatt. Skattbyrði fjölskyldna á sama stað í tekjustiganum var 35 prósent í Danmörku en miklu lægri í hinum samanburðarlöndunum. Ef rýnt er í þróunina í löndum OECD frá aldamótum til dagsins í dag kemur í ljós að hvergi hefur skattbyrði þessa hóps aukist jafn mikið og á Íslandi. Hérlendis hefur skattbyrði hópsins aukist um rúm 5 prósent frá árinu 2000 en víðast hvar í þróuðum ríkjum hefur skattbyrði sama hóps dregist saman.

Flatasta skattkerfiðHér má sjá hvernig beinni skattbyrði er dreift milli 10 tekjuhópa á Norðurlöndunum árið 2017. Ísland er með næsthæstu skattbyrðina í öllum tekjuhópum á eftir Danmörku nema hjá efstu tíu prósentunum, en þar er skattbyrðin lægst á Íslandi. Skattbyrði lægri og milli hópanna er mun hærri á Íslandi en í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð, en lægri en í Danmörku.
Kjósa
0
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Tengdar greinar

Ríkisfjármál

Mest lesið

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Sagt frá andláti móður sinnar „nánast í sömu andrá og jólin voru hringd inn“
3
Viðtal

Sagt frá and­láti móð­ur sinn­ar „nán­ast í sömu andrá og jól­in voru hringd inn“

Í bók­inni Mamma og ég, seg­ir Kol­beinn Þor­steins­son frá sam­bandi sínu við móð­ur sína, Ástu Sig­urð­ar­dótt­ur rit­höf­und. Á upp­vaxt­ar­ár­un­um þvæld­ist Kol­beinn á milli heim­ila, með eða án móð­ur sinn­ar, sem glímdi við illskilj­an­leg veik­indi fyr­ir lít­ið barn. Níu ára gam­all sat hann jarð­ar­för móð­ur sinn­ar og átt­aði sig á því að draum­ur­inn yrði aldrei að veru­leika – draum­ur­inn um að fara aft­ur heim.

Mest lesið í mánuðinum

Endurkoma Jóns Ásgeirs
4
Nærmynd

End­ur­koma Jóns Ás­geirs

Jón Ás­geir Jó­hann­es­son er aft­ur orð­inn stór á mat­vörumark­aði, fast­eigna­mark­aði, í fjöl­miðl­um, ferða­þjón­ustu, trygg­ing­um, áfeng­is­sölu, bens­ín­sölu, lyfj­um og stefn­ir á vöxt er­lend­is. Veldi hans og eig­in­konu hans, Ingi­bjarg­ar Pálma­dótt­ur, minn­ir á upp­bygg­ing­una fyr­ir banka­hrun þeg­ar hann stýrði Baugi, Glitni og 365 miðl­um en hlaut enga dóma í mála­ferl­um sem fylgdu hon­um í meira en ára­tug.
„Það var enga vernd að fá“
5
Viðtal

„Það var enga vernd að fá“

„Við sitj­um eft­ir í sorg, horf­um yf­ir sögu son­ar okk­ar og klór­um okk­ur í höfð­inu. Eft­ir stend­ur spurn­ing­in: Hvað gerð­ist?“ seg­ir Hjör­leif­ur Björns­son, en son­ur hans, Há­varð­ur Máni Hjör­leifs­son, svipti sig lífi þann 2. sept­em­ber, að­eins tví­tug­ur. Feðg­arn­ir voru báð­ir áhuga­menn um tónlist, greind­ir með ADHD og glímdu ung­ir við fíkn, en eitt greindi þá að. Há­varð­ur var brot­inn nið­ur af kerfi sem hann féll ekki inn í.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár