„Því miður lét ég mína vanlíðan og persónulegu vandamál bitna á þér, okkar samvinnu og sérstaklega vináttu. Ég átta mig núna þegar ég hugsa þetta betur að ég hef verið eigingjarn og gríðarlega ósanngjarn gagnvart þér.“ 

Þannig komst Sigurður Yngvi Kristinsson, prófessor við læknadeild Háskóla Íslands, að orði í tölvupósti sem hann sendi Sigrúnu Helgu Lund, rannsóknarsérfræðingi í tölfræði sem starfaði undir honum í rannsóknarteymi, þann 5. október 2016. 

Sigrún ákvað nýlega að segja starfi sínu sem prófessor í líftölfræði lausu vegna óánægju með viðbrögð Háskóla Íslands við brotum Sigurðar Yngva á siðareglum. Að mati siðanefndar hafði Sigurður brotið gegn þremur greinum siðareglna með framgöngu sinni gagnvart Sigrúnu; í fyrsta lagi gr. 1.3.1 um að starfsfólk og nemendur Háskólans skuli sýna hver öðrum virðingu í framkomu, ræðu og riti; í öðru lagi gr. 1.3.4 um að starfsfólk og nemendur skuli vinna saman af heilindum og forðast að láta persónuleg tengsl og hagsmuni hafa áhrif á samvinnu og í þriðja lagi jafnræðisreglunni, gr. 1.3.2 um bann við mismunun. 

Siðanefndin taldi brot Sigurðar ekki alvarleg og vísaði flestum kæruliðum frá. Stundin hefur niðurstöðu siðanefndarinnar undir höndum, en hún varpar ljósi á vinnustaðamenninguna sem virðist hafa viðgengist innan rannsóknarhópsins sem Sigurður Yngvi stýrir.

Mergæxli af kynferðislegum toga

Um er að ræða umfangsmikið samstarfsverkefni Háskóla Íslands, Landspítalans og Krabbameinsfélagsins sem ber yfirskriftina Blóðskimun til bjargar/Þjóðarátak gegn mergæxlum. Gríðarlegar vonir hafa verið bundnar við verkefnið sem hefur fengið styrki frá alþjóðlegum rannsóknarsjóðum upp á hundruð milljóna. 

Í ákvörðun siðanefndarinnar kemur fram að skilaboð af kynferðislegum toga hafi tíðkast í netspjalli milli fólks sem kom að rannsóknarverkefninu og verið lögð fyrir nefndina. „Verður að benda á að það er meðal stjórnunarhlutverka yfirmanns að gæta þess að jafnvægi raskist ekki í vinnuhópi til dæmis vegna þess að vinnu og skemmtun er ekki haldið nægilega aðgreindum,“ segir í niðurstöðukaflanum. 

„Siðanefndin telur að yfirmaður verkefnis beri vissa ábyrgð þegar kemur að því hvers konar menning og samskipti fá að þróast innan starfshóps. Ætti yfirmaður að gæta sérstaklega að sinni þátttöku í slíkum samskiptum og jafnframt hafa frumkvæði að því að minna undirmenn sína á faglegheit í samskiptum. Þó að nefndin telji kærða ekki brotlegan hvað þetta varðar, þá þykir hafa skort á í þessu samhengi að kærði gætti á fullnægjandi hátt ábyrgðar yfirmanns.“

Viðreynsla á blóðlæknaþingi

Í kæru Sigrúnar Helgu til siðanefndar er kvartað undan fjölmörgum atriðum er varða samstarf þeirra Sigurðar. Sigrún sakar meðal annars Sigurð um að hafa valdið henni tjóni með því að tilgreina hana ekki sem meðhöfund að greinum sem eiga að birtast í tengslum við verkefnið Blóðskimun til bjargar. Þá hafi Sigurður látið undir höfuð leggjast að skrá vinnutíma sem hún átti að fá greitt fyrir, eignað sér heiðurinn af vinnu hennar, gert lítið úr hennar framlagi til verkefnisins, lagt á hana óeðlilegt vinnuálag, valdið henni tilfinningaskaða og svert mannorð hennar. 

Að sögn Sigrúnar varð breyting á samskiptum þeirra Sigurðar Yngva í upphafi ársins 2016 þegar hann sýndi henni „óviðeigandi hegðun af kynferðislegum toga“ sem olli henni óþægindum. Fram kemur í kæru Sigrúnar að hún hafi tekið að merkja breytingar í hegðun Sigurðar en í fyrstu afgreitt þær „sem óviðeigandi „dónabrandara“ án nokkurrar innistæðu“. Viðhorf hennar til hegðunarinnar hafi hins vegar breyst snarlega aðfaranótt 17. apríl 2016 „þegar Sigurður kyssti Sigrúnu fyrir utan heimili sitt og reyndi að fá hana með sér inn“.

Hún segir sams konar atvik svo hafa átt sér stað á blóðlæknaþingi í Kaupmannahöfn 10. júní sama ár. Síðar um sumarið hafi svo Sigurður tilkynnt Sigrúnu að hann yrði að taka hana út úr kjarnahópi blóðskimunarrannsóknarinnar og halda henni utan tölvupóstssamskipta og hópsamræðna um verkefnið. Slík fjarlægð væri nauðsynleg svo hann gæti bjargað hjónabandi sínu. 

Sendi harðort uppsagnarbréf

Sigrún sendi Sigurði uppsagnarbréf þann 2. október 2016. „Síðast en ekki síst þá get ég ekki starfað með manni sem réttlætir það að kyssa og reyna að sofa hjá undirmönnum sínum – eða vinum, með því að hann hafi verið graður,“ segir í tölvupósti Sigrúnar til Sigurðar. Í framhaldinu töluðu þau saman og Sigurður bauð Sigrúnu að koma aftur að fullu inn í rannsóknina og fá launahækkun. 

Eftir það segir Sigrún að Sigurður hafi haldið áfram meiðandi framkomu og dembt á hana óeðlilega mikilli vinnu. Steininn hafi svo tekið úr þegar Sigurður og Sigrún fóru ásamt fleirum á ráðstefnu bandaríska blóðsjúkdómafélagsins í San Diego árið 2016 og ný kærasta Sigurðar var með í för. „Þarna varð Sigrúnu allri lokið. Allt tal um að bjarga hjónabandinu, og réttlætingar hans á meiðandi framkomu sinni og útskúfun var augljóslega yfirskyn,“ segir í kæru Sigrúnar. Á þessum tímapunkti sendi Sigrún Sigurði aftur uppsagnarbréf, tilkynnti erlendum samstarfsaðilum að forsendur fyrir áframhaldandi samstarfi þeirra væru brostnar og fór þegar í stað heim af ráðstefnunni. 

Að sögn Sigrúnar hélt Sigurður áfram að koma illa fram við hana og sýndi henni tillitsleysi þegar persónuleg áföll dundu yfir í lífi hennar. Þann 2. janúar 2017 hafi komið til harðra orðaskipta á skrifstofu Sigurðar og Sigrún slegið hann. 

Sigurður lýsir atvikum með allt öðrum hætti

Atvikalýsingar Sigurðar Yngva eru mjög frábrugðnar frásögn Sigrúnar. Hann hefur vísað því alfarið á bug að hafa áreitt Sigrúnu og fullyrðir að í báðum tilvikunum sem Sigrún vísar til – annars vegar fyrir utan heimili hans og hins vegar á blóðlæknaþinginu í Kaupmannahöfn – hafi hún sjálf átt frumkvæðið. 

„Hið rétta sé að kærandi hafi sent kærða og fleiri í rannsóknarteyminu óviðeigandi skilaboð og mörg af kynferðislegum toga með alls kyns ummælum, þ.á.m. um kynfæri kærða og leggur fram dæmi þar um,“ segir í reifun siðanefndar á sjónarmiðum kærða. „Segir hann kæranda hafa verið mjög opinskáa um lýsingar á einkalífi sínu og samskiptum við karlmenn. Hann hafi kosið að leiða þessa framkomu hjá sér en upplýsi um hana nú í ljósi ásakana kæranda. Orð kæranda um hneykslun hennar séu því í engu samhengi við hennar eigin framgöngu og eigin skilaboð.“ 

Vitni sagði Sigrúnu hafa slegið hann ítrekað

Að sögn Sigurðar benti ekkert til annars en að Sigrún væri sátt við þá breytingu að hætta í kjarnahópi rannsóknarteymisins. Breytt tilhögun upplýsingaflæðis og samskipta hafi verið með vitund og vilja hennar og hluti af samkomulagi um breytt vinnulag.