Flest bendir til þess að afkoma hins opinbera verði í raun neikvæð á næstu árum sé miðað við frumjöfnuð hins opinbera og hann leiðréttur fyrir áhrifum hagsveiflunnar. Slík rekstrarniðurstaða getur ekki talist sjálfbær til lengri tíma. 

Þetta kemur fram í álitsgerð um fjármálastefnu nýrrar ríkisstjórnar sem fjármálaráð skilaði fjárlaganefnd Alþingis milli jóla og nýárs. Þar er varað sérstaklega við því að ráðist verði í stórfellda aukningu ríkisútgjalda án samsvarandi tekjuöflunar.

Á meðal þess sem fjármálaráð gagnrýnir í álitsgerð sinni eru áform ríkisstjórnarinnar um áframhaldandi skattaívilnun fyrir ferðaþjónustuna, óljós framsetning og skortur á ítarupplýsingum, ósamræmi milli stefnumörkunar og spágerðar og áform um þensluhvetjandi ráðstafanir án þess að mótvægisaðgerðir séu tilgreindar.

Lækkun tekjuskatts stríði gegn markmiði um stöðugleika

Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur boðað lækkun tekjuskatts, en fjármálaráð telur að slíkt sé ekki til þess fallið að viðhalda stöðugleika í efnahagsmálum. 

„Lækkun skatta við þessar aðstæður leiðir til aukinnar verðbólgu og er þar að auki þensluhvetjandi þ.e. ef önnur tekjuöflun er ekki aukin eða dregið úr útgjöldum hins opinbera á sama tíma. Stefnan útlistar engar slíkar aðgerðir,“ segir í umsögn ráðsins. 

Að sama skapi er bent á að aukning útgjalda við þensluaðstæður kalli á frekari tekjuöflun, niðurskurð annarra útgjalda eða blöndu beggja.

„Lækkun skatta við þessar aðstæður
leiðir til aukinnar verðbólgu“

„Það að stjórnvöld geri hvorugt felur í raun í sér að þau velti ábyrgðinni yfir á stjórn peningamála og er líklegt að slíkt muni tefja núverandi vaxtalækkunarferli að öðru óbreyttu,“ segir í umsögninni.

Gagnrýna skattaívilnun ferðaþjónustunnar

 Fjármálaráð gagnrýnir þá stefnu ríkisstjórnarinnar að viðhalda skattaívilnun á ferðaþjónustuna með því að hafa hana áfram í lægra þrepi virðisaukaskatts.

Fram kemur að slíkt sé ekki til þess fallið að auka vöxt og fjölbreytni í íslensku atvinnulífi auk þess sem erfitt sé að finna haldbær rök fyrir því hvers vegna skattlagning ferðaþjónustu ætti að vera frábrugðin skattlagningu annarra atvinnugreina. 

 „Afleiðing hins mikla vaxtar greinarinnar á undanförnum árum hefur birst í hærra raungengi, versnandi samkeppnisstöðu annarra útflutningsgreina og ruðningsáhrifum. Þá er vert að benda á að sú skattalega ívilnun sem greinin hefur búið við er til þess fallin að beina takmörkuðum aðföngum, þ.m.t. mannauði, þjóðarbúsins inn í greinina,“ segir í umsögn ráðsins.

„Ef slík bjögun væri ekki til staðar myndu þau aðföng leita í þær greinar þar sem væntur jaðarábati er hvað mestur og þannig hámarka þjóðhagslegan ábata og jafnframt gera aðrar greinar samkeppnishæfari.

Sú stefnubreyting sem nú er boðuð og felst í því að viðhalda skattaívilnun greinarinnar er því ekki til þess fallin að auka vöxt og fjölbreytni í íslensku atvinnulífi.“

Hnýtt er sérstaklega í fullyrðingu sem er sett fram í greinargerð fjármálastefnu Bjarna Benediktssonar þess efnis að afkoma opinberra aðila í heild upp á 3 prósent af vergri landsframleiðslu, sé „ágætur árangur“ og „til þess fallinn að hægja á fremur en að ýta undir áframhaldandi eftirspurnarvöxt í hagkerfinu“.

Fjármálaráð svarar: „Það er ekki alls kostar rétt. Afkoma opinberra fyrirtækja gegnir ekki sveiflujöfnunarhlutverki í jafn ríkum mæli eins og afkoma hins opinbera í A-hluta.“ Þá er bent á að hagsveifluleiðréttur frumjöfnuður sá sá mælikvarði sem segir til um aðhaldsstigið og engar upplýsingar séu gefnar um hann í stefnunni. Aðhaldsstigið í A-hluta sé því óljóst þó fullyrða megi að það fari minnkandi og sé því ekki til þess fallið að hægja á eftirspurnarvexti.

Minnt er á að í síðustu fjármálaáætlun hafi komið fram að svo virtist sem stjórnvöld væru að stíga lausar á bensíngjöfina þegar þau ættu að vera að bremsa og áfram yrði slakað á aðhaldsstiginu. „Nú virðist sem verið sé að gefa aftur í á sama tíma og óvissan hefur aukist,“ segir fjármálaráð nú. Þetta er í samræmi við ályktanir sem dregnar voru í nýlegri fréttaskýringu Stundarinnar, sjá hér.