Nýleg skýrsla Ríkisendurskoðunar var áberandi í málflutningi þingmanna í störfum þingsins í dag. Kölluðu þingmenn eftir því að eitthvað væri að hafst í málaflokknum.

Í ræðu sinni nefndi Þórhildur Sunna Ævarsdóttir, þingmaður Pírata, að 139 manneskjur hefðu látið lífið vegna ópíóða síðastliðin sjö ár. Meirihluti þeirra var yngri en 44 ára. „Þar sem er enn þá verra er að lesa um algjört sinnuleysi ríkisstjórnarinnar gagnvart þessum dauðsföllum,“ sagði hún. 

Þórhildur Sunna gagnrýndi að heilbrigðisráðuneytið bæri fyrir sig að það þyrfti ekki að taka forystu í málaflokknum vegna þess að verkefnið væri samfélagslegt og flókið. „Þetta heitir að skorast undan skýrri ábyrgð. Þetta heitir að hunsa mikilvægt hlutverk heilbrigðisráðuneytisins í því að bjarga mannslífum.“

Sagði hún að ótrúlegt væri hve lengi málefni fíknisjúkra hefðu fengið að „velkjast um í einhverjum pólitískum skollaleik, stefnumótunum, starfshópum, umhugsunum og umþóttunartíma ráðherra sem hafa ekki hugrekki til að taka þær ákvarðanir sem þarf að taka til að bjarga mannslífum. Þetta er óforsvaranlegt.“

Dökk mynd af stöðu mála

Í skýrslunni, sem birtist fyrr í dag, kom fram að ekkert ráðuneyti eða stofnun hefði tekið forystu í málum sem varða ópíóðafíkn eða fíknivanda almennt. Engin stefna væri fyrir hendi. Í skýrslunni birtist dökk mynd af stöðu mála. 

Enginn aðili hefur fulla yfirsýn yfir fjölda einstaklinga sem glíma við ópíóðavanda. Umfang vandans er því stjórnvöldum óljóst. Ríkisendurskoðun segir að fullvíst sé að ópíóðavandinn falli undir ábyrgðarsvið heilbrigðisráðuneytisins. Þrátt fyrir það fellur ábyrgðin á herðar grasrótarsamtaka og heilbrigðisstofnanir á þeirra vegum, s.s. SÁÁ.

Starfshópar striti við að finna upp hjólið

Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir, þingmaður Pírata, sagði að skýrsla Ríkisendurskoðunar hefði rifið grímuna af „alvarlegu stefnuleysi og skorti á skýrri forystu í baráttunni gegn ópíóðafíkn og vímuefnavandanum almennt.“ 

Hún vildi vita hve lengi ætti að umbera vanræksluna. „Hversu mörg líf ætlum við að horfa upp á kveðja þennan heim á meðan hver starfshópurinn á fætur öðrum stritar við að finna upp hjólið? Á bak við tölur og tæknilegt orðalag eru raunverulegar manneskjur sem þjást.“ Arndís Anna segir að fyrir löngu sé kominn tími á róttækar aðgerðir. Ástandið væri brestur í samfélaginu sem sýndi djúpstætt skilningsleysi og skort á samkennd.

„Úttektin varpar skýru ljósi á fullkominn skort á pólitískri forystu, stefnuleysi og þokukennda sýn á málaflokkinn,“ sagði Þórunn Sveinbjarnardóttir, þingmaður Samfylkingarinnar.  Gagnrýndi hún að framboð á meðferð fyrir fíknisjúklinga byggði hvorki á mati á þörf né á opinberri stefnumótun. „Yfirsýnin er engin. Ungt fólk deyr svo að segja vikulega ótímabærum dauðdaga vegna ópíóíðafíknar. Þetta má ekki vera svona.“

Málaflokkurinn dangli á sjálfstýringu

Sigmar Guðmundsson, þingmaður Viðreisnar, sagði að árlega leituðu þúsundir einstaklinga á náðir heilbrigðiskerfisins með banvænan sjúkdóm en samt sem áður ríkti algert forystuleysi í málaflokknum. 

Sigmar segir skorta endurhæfingu, bráðaþjónustu og fjármagn. „Alvarlegastur er samt áratugaskortur á ráðamönnum sem raunverulega skilja vandann. Hringir það í alvöru engum bjöllum að nokkur þúsund manns með banvænan sjúkdóm biðja um aðstoð á hverju einasta ári? Þetta eru fleiri en greinast með krabbamein á hverju ári.“

Sagði Sigmar að málaflokkurinn danglaði bara á sjálfstýringu og yfirvöld reiddu sig á grasrótar- og félagasamtök. En meðferð meirihluta sjúklinga er fjármagnaður með sjálfsaflafé.

Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata, nefndi í ræðu sinni að í Sviss hefði verið ákveðið að afnema refsingar fyrir neyslu vímuefna, afglæpavæða vörslu neysluskammta og bjóða upp á stórauknar meðferðir. Þetta hefði borið byltingarkenndan árangur. Dauðsföllum hafði fjölgað, glæpatíðni lækkað sem og útbreiðsla HIV og lifrarbólgu.

„Það er ekki skortur á lausnum eða úrræðum. Við þurfum ekki að finna upp hjólið. Við þurfum bara stjórnvöld sem er raunverulega annt um að bjarga lífum. Byggjum ekki stefnur á kreddum og einhverjum tilfinningum,“ sagði hún.