Í vitnisburði Eddu Bjarkar Arnardóttur fyrir héraðsdómi í Vestfold í Noregi á laugardag sagðist hún ekki vita hvar drengir hennar þrír væru en að þeir væru öruggir og að þeir hefðu ekki viljað fara frá Íslandi með pabba sínum. 

Edda var á laugardag úrskurðuð í fjögurra vikna gæsluvarðhald í fangelsi í Þelamörk í Noregi vegna meints ólögmæts brottnáms á sonum sínum frá Noregi til Íslands. Hún gæti átt yfir höfði sér allt að sex ára fangelsi. 

Í yfirlýsingu segir faðirinn að hann sé „hneykslaður yfir því hversu margir láta sig réttindi sakborningsins [Eddu] varða og hversu lítil samfélagsumræða er um réttindi barnanna.“ 

Föðurnum, sem vill ekki koma fram undir nafni, var dæmt forræði yfir þremur sonum þeirra Eddu, sem nú eru 10 og 12 ára gamlir, fyrir norskum dómstólum árið 2018. Faðirinn er íslenskur en hefur búið í Noregi um árabil. 

Neituðu að fara, segir móðirin

Edda var árið 2019 dæmd fyrir að halda drengjunum á Íslandi í óþökk föðurins. Hún afplánaði þann dóm í samfélagsþjónustu á Íslandi, segir Edda. Landsréttur úrskurðaði jafnframt árið 2019 að Edda ætti að skila börnunum til Noregs í samræmi við Haag sáttmálann sem ætlað er að tryggja hagsmuni barns sem flutt hefur verið með ólögmætum hætti úr einu samningsríki til annars. 

Þegar drengirnir voru fluttir frá Íslandi til Noregs í það skiptið þurfti að beita valdi þar sem drengirnir vildu ekki fara, sagði Edda, þegar gæsluvarðhaldsúrskurðurinn var tekinn fyrir á laugardag.

Edda flutti drengina síðan frá Noregi með einkaflugvél í mars á síðasta ári. Þegar íslensk yfirvöld reyndu fyrr á þessu ári að flytja drengina aftur til Noregs neituðu drengirnir aftur að fara, sagði Edda. 

„Kvartað hefur verið yfir aðkomu íslenskra stjórnvalda að málinu til Alþingis og er málið til meðferðar þar,“ segir í gæsluvarðhaldsúrskurðinum. 

Telur ekki að háttsemin hafi verið refsiverð

Þar kemur jafnframt fram að Edda telji að hún hafi ekki sýnt af sér refsiverða háttsemi þegar hún flutti drengina frá Noregi til Íslands þar sem hún telur að drengirnir, sem eru tólf og tíu ára gamlir, eigi sjálfir að fá að velja hjá hvoru foreldrinu þeir búi. Hún sagðist telja að drengirnir muni þjást ef þeim verður skilað til Noregs.

Þegar hún var spurð hvort hún myndi leggja sitt af mörkum til að yfirvöld gætu hitt og talað við börnin sagði hún að það færi eftir því hvort yfirvöld vildu bara tala við þau eða taka þau með sér.

Vildi bera ökklaband en ekki gæsluvarðhald

Edda var handtekin á Íslandi 28. nóvember síðastliðinn að beiðni norska ríkissaksóknarans og framseld til Noregs 1. desember. Hún var flutt í gæsluvarðhald í kjölfarið en Edda mótmælti beiðni norska ríkissaksóknarans um gæsluvarðhald yfir henni og sagðist viljug til þess að bera ökklaband fram að fyrirtöku málsins. 

Það féllst dómarinn ekki á og samþykkti beiðni norska ríkissaksóknarans um gæsluvarðhald yfir Eddu til 30. desember að hámarki. Dómarinn taldi ástæðu til þess að óttast að Edda myndi komast undan ef henni yrði sleppt. Máli sínu til stuðnings sagði hann að Edda hafi reynt að komast hjá handtöku á Íslandi í nóvembermánuði og að sú aðferð sem hún notaði til þess að koma drengjunum frá Noregi í fyrra gæfi til kynna að hún hefði aðgang að úrræðum til þess að komast undan. Þá sagði hann útlit fyrir að hún vildi ekkert gefa uppi um staðsetningu barnanna. 

Faðirinn hneykslaður

Sjak R. Haaheim, lögmaður barnsföður Eddu, segir að réttarhöldin séu fyrirhuguð 19. og 20. desember næstkomandi. Í yfirlýsingu frá föðurnum, sem er Íslendingur en hefur búið lengi í Noregi, sem Haaheim sendi Heimildinni, kemur fram að faðirinn hafi fylgst með umræðunni á Íslandi og sé „hneykslaður yfir því hversu margir láta sig réttindi sakborninganna varða og hversu lítil samfélagsumræða er um réttindi barnanna.“ 

Þá bendir Haaheim á að Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna, Haag samkomulagið frá 1980 og íslensk og norsk refsilög eigi að „vernda börn gegn því að vera rænt til annars lands af foreldrum sínum eða öðrum.“ 

Faðirinn segir að drengirnir séu norskir ríkisborgarar og að þeir eigi dýpstar rætur í Noregi. Hann hvetur  þá sem „láta sig réttindi barnanna varða“ að láta lögreglu vita um dvalarstað barnanna, sem séu stödd í miðju átaka fullorðinna.   

„Það er áhyggjuefni að stjórnmálamenn og lögfræðingar á Íslandi gleymi útgangspunktinum: Að það eru börnin – ekki fullorðna fólkið – sem þarfnast verndar.“

Erfitt að heyra rödd drengjanna þegar staðsetning þeirra er á huldu

Faðirinn hefur farið þess á leit við norskan dómstól að hann skipi lögmann sem getur komið fram fyrir hönd barnanna, óháð foreldrunum. „Þar sem börnin eru falin á Íslandi verður erfitt að heyra rödd barnanna í sakamálinu sem brátt verður tekið fyrir frammi fyrir norskum dómstólum,“ segir í yfirlýsingunni.  

Sjak, sem hefur áður tekið að sér mál sem varða börn sem hafa verið numin á brott frá Noregi, segir að venjulega taki það ekki nema nokkra mánuði áður en börn sem eru ólöglega flutt þaðan þangað til þau eru flutt aftur til Noregs. Í yfirlýsingunni segir að það sé algengt að börnum sem sé rænt segist „vilja vera með ræningjanum.“ 

„Að [Edda] haldi því fram að börnin „vilji“ búa hjá henni er því ekki óvænt og verður að skiljast í samhengi við þá vitneskju sem við höfum um börn sem hefur verið rænt.“ 

Sjak furðar sig á þeirri stefnu sem málið hefur tekið í umræðunni á Íslandi og segir að fara verði að lögum í málinu.

„Ísland getur orðið að griðastað barnaræningja eins og lönd eins og Tsjetsjnía, Tyrkland og Marokkó. Það eru Íslendingar sjálfir sem velja hverjum þeir líkjast,“ segir Sjaak.  

Aðstandendum Eddu blöskrar

Aðstandendur Eddu hafa í samtölum við Heimildina undanfarið furðað sig á þeirri meðferð sem hún hefur fengið. Ragnheiður Arnardóttir, systir Eddu, sagði til að mynda í samtali við Heimildina fyrir helgi að Edda hefði ekki hlotið mannúðlega meðferð í ferlinu. Karl Udo, eiginmaður Eddu, sagði að honum blöskruðu aðgerðir yfirvalda.

„Hún þráir ekkert heitara en að vera með fjölskyldunni sinni. Hún vill bara vera með börnunum sínum. Þetta er móðir að vernda börnin sín,“ sagði Karl fyrir helgi.