Þessi grein birtist fyrir meira en ári.

Áttunda heimsálfan er fundin: Zealandía, gerið svo vel

Zealandía eða Te Riu-a-Māui er ekki mjög stór en þó 50 sinn­um stærri en Ís­land. Og þar gæti ým­is­legt hafa gerst.

Áttunda heimsálfan er fundin: Zealandía, gerið svo vel
Zealandía er enn nokkuð nálægt „systur sinni“ Ástralíu en leynist mestöll á 1-2 kílómetra dýpi.

Meginlöndin eða heimsálfurnar eru sjö, það vitum við.

Afríka, Antartíka, Asía, Ástralía, Evrópa, Norður-Ameríka, Suður-Ameríka.

Uuu, nei, segja vísindamenn núna. Meginlöndin eru átta. Við erum búnir að finna það áttunda og við höfum meira að segja gefið því nafn.

Við höfum sem sé ákveðið að kalla hina nýju heimsálfu Zealandíu, sögðu þeir. Nema hvað hún fékk líka annað nafn úr tungu Maóría á Nýja Sjálandi: Te Riu-a-Māui.

Það þýðir „fjöll, dalir og sléttur hetjunnar Māui“.

Hún er svo sem ekki mjög stór, Zealandía, hið minnsta af öllum meginlöndunum, en samt rétt tæpar 5 milljónir ferkílómetra.

Það þýðir að Zealandía er um 70 prósent af Ástralíu. Tvö og hálft Grænland þyrfti til að slaga upp í Zealandíu. Heimsálfan eða meginlandið er góðum sjónarmun stærra en Indland (4,5 milljónir ferkílómetra) og mun stærra en Arabíuskagi (3,2 milljónir).

Og Zealandía er 50 sinnum stærri en Ísland.

En hvar er þá þessi heimsálfa, þetta meginland? Ekki er hana að sjá á neinu korti.

Nei, vissulega ekki. Reyndar má sjá um 6 prósent Zealandíu en afgangurinn er okkur hulinn neðansjávar. Því Zealandía er mestöll sokkin í sjó.

Tilvist Zealandíu hefur verið kunn um skeið. Bandarískur jarðvísindamaður að nafni Bruce Luyendyk var sennilega fyrstur til að láta sér detta í hug að Zealandía væri til. Það var árið 1995. Hugmyndum hans var ekki tekið með neinum húrrahrópum en þegar kom fram á þessa öld fóru æ fleiri vísindamenn að rannsaka málið og brátt kom sannleikurinn í ljós.

Áttunda meginlandið er vissulega til.

Og nú á dögunum var svo birt nákvæm rannsókn á því sem nú er vitað um Zealandíu og það reynist þá vera orðið heilmikið.

Og meira að segja búið að teikna kort af þessu týnda meginlandi.

En hvar er Zealandía og hvers vegna er mestallt þetta meginland á hafsbotni?

Gríðarleg eldvirkni var lengi á Zealandíu.

Sú var tíð, segir í bókum, að öll meginlönd Jarðar voru saman í einni kös, Pangeu. Svo tók Pangea að klofna í sundur en hópur meginlanda á suðurhveli hélt lengi hópinn og hefur sá hópur verið kallaður Gondwanaland.

Suður-Ameríka og Afríka og Indland og Ástralía.

Þetta höfum við lengi vitað.

En nú er sem sé komið á daginn að austasti hluti Gondwanalands var hið áður óþekkta meginland Zealandía.

Þetta var langt og fremur mjótt svæði, tengt Ástralíu í norðri en Antartíku í suðri. 

Og þegar Gondwanaland byrjaði að klofna í sundur klofnaði Zealandía smátt og smátt frá systurheimsálfum sínum og tók að sigla ein í hafinu.

Klofningurinn hófst fyrir nærri 150 milljónum ára en var líklega lokið fyrir um 85 milljónum ára.

Þá hafði Zealandía slitnað að fullu frá Ástralíu og Antartíku.

Heilmikið dýralíf var vitaskuld á Zealandíu frá örófi alda en hvernig það þróaðist eftir að þetta litla meginland einangraðist frá öðrum svæðum jarðar, það vitum við ekki. 

Á Antartíku höfðu á sínum tíma búið risaeðlur eins og annars staðar í heiminum en eftir því sem sú heimsálfa færðist sunnar á pólsvæðið og tók að hyljast ís, þá dó allt það líf út og eftir á landi urðu aðeins ófleygir fuglar.

Í Ástralíu þróaðist eftir dauða risaeðlanna dýralíf sem á ekki sinn líka — pokadýrin svonefndu.

Hver veit hvernig dýralíf þróaðist á Zealandíu? Kannski eitthvað alveg sérstakt sem við getum með engu móti gert okkur í hugarlund?

Myndi okkur gruna tilvist pokadýra ef Ástralía hefði sokkið?

Kannski hafa einhverjir ættingjar hinna furðulegu nefdýraþróast til þess að verða vitsmunaverur á Zealandíu?

Vitað er að skömmu eftir að Zealandía var orðin ein í heiminum hófst þar mikil eldvirkni sem sennilega stóð í nokkrar milljónir ára. Þá og síðar teygðist og togaðist á landflæmi Zealandíu svo meginlandið varð óvenju þunnt þar sem það „flaut“ á glóandi innri massa Jarðar.

Það leiddi svo til þess að fyrir um 30 milljónum ára fór Zealandía að síga og seig svo og seig oní sjóinn.

Fyrir um 25 milljónum ára var allt meginlandið horfið niður á eins til tveggja kílómetra dýpi nema hæstu tindar á miklum fjallgarði.

Þá tinda köllum við nú Nýja Sjáland og fyrir utan nokkrar smáeyjar er Nýja Sjáland hið eina sem enn er ofarsjávar af Zealandíu. 

Athugið að þær 50-60 milljónir ára sem Zealandía var ofansjáavar eru nægur tími til að þar hefði getað þróast vitsmunalíf. Það tók frummenn skemmri tima en það suður í Afríku þegar homo sapiens kom að lyktum fram á sjónarsviðið.

Skyldi það hafa gerst í Zealandíu eða Te Riu-a-Māui? Viti borin tegund af einhverjum óþekktum toga komið fram en svo horfið í hafið áður en hún lærði að smíða sér björgunarskip eða koma sér til hæstu fjalla?

Ekki beint líklegt, nei, en hver veit.

Rannsóknir eru rétt að byrja á því sem leynist í sjónum.

Kjósa
28
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Mest lesið

Lifum á tímum mikilla upplýsinga en aldrei verið óupplýstari
2
ViðtalGrunnstoðir heilsu

Lif­um á tím­um mik­illa upp­lýs­inga en aldrei ver­ið óupp­lýst­ari

Geir Gunn­ar Markús­son nær­ing­ar­fræð­ing­ur seg­ir að auk­in tíðni lífs­stíls­sjúk­dóma kalli á heil­næm­ara fæði, meiri hreyf­ingu, næg­an svefn og streitu­minni lífs­stíl. Hann tel­ur að fæða okk­ar í dag sé að mörgu leyti verri en fyr­ir um 30 ár­um og að við höf­um flækt mataræð­ið. Þrátt fyr­ir mik­ið magn upp­lýs­inga þá gæti mik­ill­ar upp­lýs­inga­óreiðu þeg­ar kem­ur að nær­ingu. Geir Gunn­ar vill að fólk borði morg­un­mat til að stuðla að jafn­ari blóð­sykri og orku út dag­inn en morg­un­mat­ur­inn er á veru­legu und­an­haldi.
Margeir fær milljónir í bætur – Hafði áreitt samstarfskonu hjá lögreglunni
4
Fréttir

Mar­geir fær millj­ón­ir í bæt­ur – Hafði áreitt sam­starfs­konu hjá lög­regl­unni

Ís­lenska rík­ið þarf að greiða Mar­geiri Sveins­syni að­stoð­ar­yf­ir­lög­reglu­þjóni miska­bæt­ur fyr­ir að hafa færð­ur til í starfi eft­ir að sam­starfs­kona hans sak­aði hann um of­beldi og áreitni. Lög­reglu­stjóri til­kynnti hér­aðssak­sókn­ara um hugs­an­lega refsi­verða hátt­semi Mar­geirs en mál­inu var vís­að frá.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

Lifum á tímum mikilla upplýsinga en aldrei verið óupplýstari
5
ViðtalGrunnstoðir heilsu

Lif­um á tím­um mik­illa upp­lýs­inga en aldrei ver­ið óupp­lýst­ari

Geir Gunn­ar Markús­son nær­ing­ar­fræð­ing­ur seg­ir að auk­in tíðni lífs­stíls­sjúk­dóma kalli á heil­næm­ara fæði, meiri hreyf­ingu, næg­an svefn og streitu­minni lífs­stíl. Hann tel­ur að fæða okk­ar í dag sé að mörgu leyti verri en fyr­ir um 30 ár­um og að við höf­um flækt mataræð­ið. Þrátt fyr­ir mik­ið magn upp­lýs­inga þá gæti mik­ill­ar upp­lýs­inga­óreiðu þeg­ar kem­ur að nær­ingu. Geir Gunn­ar vill að fólk borði morg­un­mat til að stuðla að jafn­ari blóð­sykri og orku út dag­inn en morg­un­mat­ur­inn er á veru­legu und­an­haldi.

Mest lesið í mánuðinum

Hefði ekki dottið í hug að ráða sjálfan sig
2
Viðtal

Hefði ekki dott­ið í hug að ráða sjálf­an sig

Bogi Ág­ústs­son hef­ur birst lands­mönn­um á skján­um í yf­ir fjóra ára­tugi og flutt Ís­lend­ing­um frétt­ir í blíðu og stríðu. Hann seg­ir heim­inn hafa breyst ótrú­lega mik­ið til batn­að­ar á þess­um ár­um en því mið­ur halli á ógæfu­hlið­ina í rekstri fjöl­miðla á Ís­landi. Af öll­um þeim at­burð­um sem hann hef­ur sagt frétt­ir af lögð­ust snjóflóð­in fyr­ir vest­an ár­ið 1995 þyngst á hann. Enn þann dag í dag man hann hvernig var að þurfa að lesa upp nöfn þeirra sem dóu í flóð­inu á Flat­eyri.
„Ég var bara glæpamaður“
3
Viðtal

„Ég var bara glæpa­mað­ur“

„Margt af því sem ég hef gert mun ég aldrei geta bætt fyr­ir,“ seg­ir Kristján Hall­dór Jens­son, sem var dæmd­ur fyr­ir al­var­leg­ar lík­ams­árás­ir. Hann var mjög ung­ur að ár­um þeg­ar ljóst var í hvað stefndi og fann ekki leið­ina út fyrr en ára­tug­um síð­ar. Í dag fer hann inn í fang­els­in til þess að hjálpa öðr­um, en það er eina leið­in sem hann sér færa til þess að bæta fyr­ir eig­in brot.
Hver er Jón Óttar? - „Ég hef sjálfur fylgst með fólki mánuðum saman“
4
Fréttir

Hver er Jón Ótt­ar? - „Ég hef sjálf­ur fylgst með fólki mán­uð­um sam­an“

Jón Ótt­ar Ólafs­son, einn þeirra sem stund­aði njósn­ir fyr­ir Björgólf Thor Björgólfs­son ár­ið 2012, gaf út glæpa­sögu ári síð­ar þar sem að­al­sögu­hetj­an er lög­reglu­mað­ur sem stund­ar hler­an­ir. Jón Ótt­ar vann lengi fyr­ir Sam­herja, bæði á Ís­landi og í Namib­íu, en áð­ur hafi hann ver­ið kærð­ur af sér­stök­um sak­sókn­ara, sem hann starf­aði fyr­ir, vegna gruns um að stela gögn­um.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár