Þessi grein birtist fyrir meira en ári.

Áttunda heimsálfan er fundin: Zealandía, gerið svo vel

Zealandía eða Te Riu-a-Māui er ekki mjög stór en þó 50 sinn­um stærri en Ís­land. Og þar gæti ým­is­legt hafa gerst.

Áttunda heimsálfan er fundin: Zealandía, gerið svo vel
Zealandía er enn nokkuð nálægt „systur sinni“ Ástralíu en leynist mestöll á 1-2 kílómetra dýpi.

Meginlöndin eða heimsálfurnar eru sjö, það vitum við.

Afríka, Antartíka, Asía, Ástralía, Evrópa, Norður-Ameríka, Suður-Ameríka.

Uuu, nei, segja vísindamenn núna. Meginlöndin eru átta. Við erum búnir að finna það áttunda og við höfum meira að segja gefið því nafn.

Við höfum sem sé ákveðið að kalla hina nýju heimsálfu Zealandíu, sögðu þeir. Nema hvað hún fékk líka annað nafn úr tungu Maóría á Nýja Sjálandi: Te Riu-a-Māui.

Það þýðir „fjöll, dalir og sléttur hetjunnar Māui“.

Hún er svo sem ekki mjög stór, Zealandía, hið minnsta af öllum meginlöndunum, en samt rétt tæpar 5 milljónir ferkílómetra.

Það þýðir að Zealandía er um 70 prósent af Ástralíu. Tvö og hálft Grænland þyrfti til að slaga upp í Zealandíu. Heimsálfan eða meginlandið er góðum sjónarmun stærra en Indland (4,5 milljónir ferkílómetra) og mun stærra en Arabíuskagi (3,2 milljónir).

Og Zealandía er 50 sinnum stærri en Ísland.

En hvar er þá þessi heimsálfa, þetta meginland? Ekki er hana að sjá á neinu korti.

Nei, vissulega ekki. Reyndar má sjá um 6 prósent Zealandíu en afgangurinn er okkur hulinn neðansjávar. Því Zealandía er mestöll sokkin í sjó.

Tilvist Zealandíu hefur verið kunn um skeið. Bandarískur jarðvísindamaður að nafni Bruce Luyendyk var sennilega fyrstur til að láta sér detta í hug að Zealandía væri til. Það var árið 1995. Hugmyndum hans var ekki tekið með neinum húrrahrópum en þegar kom fram á þessa öld fóru æ fleiri vísindamenn að rannsaka málið og brátt kom sannleikurinn í ljós.

Áttunda meginlandið er vissulega til.

Og nú á dögunum var svo birt nákvæm rannsókn á því sem nú er vitað um Zealandíu og það reynist þá vera orðið heilmikið.

Og meira að segja búið að teikna kort af þessu týnda meginlandi.

En hvar er Zealandía og hvers vegna er mestallt þetta meginland á hafsbotni?

Gríðarleg eldvirkni var lengi á Zealandíu.

Sú var tíð, segir í bókum, að öll meginlönd Jarðar voru saman í einni kös, Pangeu. Svo tók Pangea að klofna í sundur en hópur meginlanda á suðurhveli hélt lengi hópinn og hefur sá hópur verið kallaður Gondwanaland.

Suður-Ameríka og Afríka og Indland og Ástralía.

Þetta höfum við lengi vitað.

En nú er sem sé komið á daginn að austasti hluti Gondwanalands var hið áður óþekkta meginland Zealandía.

Þetta var langt og fremur mjótt svæði, tengt Ástralíu í norðri en Antartíku í suðri. 

Og þegar Gondwanaland byrjaði að klofna í sundur klofnaði Zealandía smátt og smátt frá systurheimsálfum sínum og tók að sigla ein í hafinu.

Klofningurinn hófst fyrir nærri 150 milljónum ára en var líklega lokið fyrir um 85 milljónum ára.

Þá hafði Zealandía slitnað að fullu frá Ástralíu og Antartíku.

Heilmikið dýralíf var vitaskuld á Zealandíu frá örófi alda en hvernig það þróaðist eftir að þetta litla meginland einangraðist frá öðrum svæðum jarðar, það vitum við ekki. 

Á Antartíku höfðu á sínum tíma búið risaeðlur eins og annars staðar í heiminum en eftir því sem sú heimsálfa færðist sunnar á pólsvæðið og tók að hyljast ís, þá dó allt það líf út og eftir á landi urðu aðeins ófleygir fuglar.

Í Ástralíu þróaðist eftir dauða risaeðlanna dýralíf sem á ekki sinn líka — pokadýrin svonefndu.

Hver veit hvernig dýralíf þróaðist á Zealandíu? Kannski eitthvað alveg sérstakt sem við getum með engu móti gert okkur í hugarlund?

Myndi okkur gruna tilvist pokadýra ef Ástralía hefði sokkið?

Kannski hafa einhverjir ættingjar hinna furðulegu nefdýraþróast til þess að verða vitsmunaverur á Zealandíu?

Vitað er að skömmu eftir að Zealandía var orðin ein í heiminum hófst þar mikil eldvirkni sem sennilega stóð í nokkrar milljónir ára. Þá og síðar teygðist og togaðist á landflæmi Zealandíu svo meginlandið varð óvenju þunnt þar sem það „flaut“ á glóandi innri massa Jarðar.

Það leiddi svo til þess að fyrir um 30 milljónum ára fór Zealandía að síga og seig svo og seig oní sjóinn.

Fyrir um 25 milljónum ára var allt meginlandið horfið niður á eins til tveggja kílómetra dýpi nema hæstu tindar á miklum fjallgarði.

Þá tinda köllum við nú Nýja Sjáland og fyrir utan nokkrar smáeyjar er Nýja Sjáland hið eina sem enn er ofarsjávar af Zealandíu. 

Athugið að þær 50-60 milljónir ára sem Zealandía var ofansjáavar eru nægur tími til að þar hefði getað þróast vitsmunalíf. Það tók frummenn skemmri tima en það suður í Afríku þegar homo sapiens kom að lyktum fram á sjónarsviðið.

Skyldi það hafa gerst í Zealandíu eða Te Riu-a-Māui? Viti borin tegund af einhverjum óþekktum toga komið fram en svo horfið í hafið áður en hún lærði að smíða sér björgunarskip eða koma sér til hæstu fjalla?

Ekki beint líklegt, nei, en hver veit.

Rannsóknir eru rétt að byrja á því sem leynist í sjónum.

Kjósa
28
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.

Athugasemdir

Skráðu þig inn til að skrifa athugasemd eða kjósa.
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Heimildin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir. Hægt er að láta vita af athugasemdum með því að smella á Tilkynna.
Tengdar greinar

Flækjusagan

Mest lesið

Mataræði er vanræktur þáttur í svefnvanda
1
Viðtal

Mataræði er van­rækt­ur þátt­ur í svefn­vanda

Góð­ur svefn er seint of­met­inn en vanda­mál tengd svefni eru al­geng á Vest­ur­lönd­um. Tal­ið er að um 30 pró­sent Ís­lend­inga sofi of lít­ið og fái ekki end­ur­nær­andi svefn. Ónóg­ur svefn hef­ur áhrif á dag­legt líf fólks og lífs­gæði. Svefn er flók­ið fyr­ir­bæri og margt sem get­ur haft áhrif á gæði hans, má þar nefna lík­am­lega og and­lega sjúk­dóma, breyt­inga­skeið, álag, kvíða, skort á hreyf­ingu og áhrif sam­fé­lags­miðla á svefn­gæði. Áhrif nær­ing­ar og neyslu ákveð­inna fæðu­teg­unda á svefn hafa hins veg­ar ekki vak­ið at­hygli þar til ný­lega.
„Við mætum í vinnuna til þess að sigra“
6
Á vettvangi

„Við mæt­um í vinn­una til þess að sigra“

Kona sem sit­ur á bið­stofu með fleira fólki er að grein­ast með heila­æxli og það þarf að til­kynna henni það. En það er eng­inn stað­ur sem hægt er að fara með hana á, til að ræða við hana í næði. Í ann­an stað er rætt við að­stand­end­ur frammi, fyr­ir fram­an sjálfsal­ann en þá fer neyð­ar­bjall­an af stað og hama­gang­ur­inn er mik­ill þeg­ar starfs­fólk­ið hleyp­ur af stað. Í fjóra mán­uði hef­ur blaða­mað­ur ver­ið á vett­vangi bráða­mót­tök­unn­ar á Land­spít­al­an­um og fylgst með starf­inu þar.

Mest lesið

Mest lesið í vikunni

„Hann sagðist ekki geta meir“
1
Viðtal

„Hann sagð­ist ekki geta meir“

„Ég gat ekki bjarg­að barna­barn­inu mínu. En ef það verð­ur til þess að ég geti kannski bjarg­að ein­hverj­um, þó ekki nema einu barni, þá vil ég segja sögu okk­ar,“ seg­ir Þór­hild­ur Helga Þor­leifs­dótt­ir kennslu­ráð­gjafi. Son­ar­son­ur henn­ar, Pat­rek­ur Jó­hann Kjart­ans­son Eberl, fannst lát­inn mið­viku­dag­inn 12. maí 2021, að­eins fimmtán ára gam­all. Hann hafði svipt sig lífi.
Síðasta tilraun Ingu Sæland
3
ViðtalFormannaviðtöl

Síð­asta til­raun Ingu Sæ­land

Flokk­ur fólks­ins var stofn­að­ur til að út­rýma fá­tækt á Ís­landi, sem Inga Sæ­land, formað­ur flokks­ins, þekk­ir af eig­in raun. Hún boð­ar nýtt hús­næð­is­kerfi með fyr­ir­sjá­an­leika og nið­ur­skurð í öllu því sem heita að­gerð­ir gegn lofts­lags­breyt­ing­um. Græn­asta land í heimi eigi að nota pen­ing­ana í heil­brigðis­kerfi og aðra inn­viði sem standi á brauð­fót­um.
Svanhildur Hólm með áberandi minnsta reynslu af utanríkismálum
6
Fréttir

Svan­hild­ur Hólm með áber­andi minnsta reynslu af ut­an­rík­is­mál­um

Ljóst er að Svan­hild­ur Hólm, sendi­herra í Banda­ríkj­un­um, sker sig úr hópi koll­ega sinna frá Norð­ur­lönd­un­um hvað varð­ar tak­mark­aða reynslu á vett­vangi ut­an­rík­is­mála. Stjórn­skip­un­ar- og eft­ir­lits­nefnd bíð­ur enn svara frá ut­an­rík­is­ráðu­neyt­inu um vinnu­brögð ráð­herra við skip­un á sendi­herr­um í Banda­ríkj­un­um og Ítal­íu.

Mest lesið í mánuðinum

Leyniupptaka lýsir vinargreiða og hrossakaupum Bjarna og Jóns
1
Afhjúpun

Leyniupp­taka lýs­ir vin­ar­greiða og hrossa­kaup­um Bjarna og Jóns

Son­ur og við­skipta­fé­lagi Jóns Gunn­ars­son­ar þing­manns full­yrð­ir í upp­tök­um sem tekn­ar voru af manni sem sagð­ist vera fjár­fest­ir að Jón hafi sam­þykkt beiðni Bjarna Bene­dikts­son­ar um að þiggja sæti á lista gegn því að Jón kom­ist í að­stöðu til veita veiði­leyfi til Hvals hf. Það verði arf­leifð Jóns að tryggja Kristjáni Lofts­syni nán­um vini sín­um leyf­ið. Það sé hins veg­ar eitt­hvað sem eigi að fara leynt.
„Hann sagðist ekki geta meir“
3
Viðtal

„Hann sagð­ist ekki geta meir“

„Ég gat ekki bjarg­að barna­barn­inu mínu. En ef það verð­ur til þess að ég geti kannski bjarg­að ein­hverj­um, þó ekki nema einu barni, þá vil ég segja sögu okk­ar,“ seg­ir Þór­hild­ur Helga Þor­leifs­dótt­ir kennslu­ráð­gjafi. Son­ar­son­ur henn­ar, Pat­rek­ur Jó­hann Kjart­ans­son Eberl, fannst lát­inn mið­viku­dag­inn 12. maí 2021, að­eins fimmtán ára gam­all. Hann hafði svipt sig lífi.
Grunaði að það ætti að reka hana
4
Viðtal

Grun­aði að það ætti að reka hana

Vig­dís Häsler var rek­in úr starfi fram­kvæmda­stjóra Bænda­sam­tak­anna eft­ir að nýr formað­ur tók þar við fyrr á ár­inu. Hún seg­ir kosn­inga­vél Fram­sókn­ar­flokks­ins hafa ver­ið gang­setta til að koma hon­um að. Vig­dís ræð­ir brottrekst­ur­inn og rasísk um­mæli sem formað­ur Fram­sókn­ar­flokks­ins hafði um hana. Orð­in hafi átt að smætta og brjóta hana nið­ur. Hún seg­ist aldrei munu líta Sig­urð Inga Jó­hanns­son sömu aug­um eft­ir það.

Mest lesið í mánuðinum

Nýtt efni

Mest lesið undanfarið ár